InfoHub Logo

اقتوبە وبلىسىنىڭ شالقار اۋدانىندا، قازىرگى شالقار سوۆحوزىنىڭ جەرىن مەكەندەگەن تىلەۋ رۋىندا مۇسا دەگەن ادام بولعان. بۇل جەردە مۇسا ءحىح عاسىردىڭ اياق شەنىندە ءومىر سۇرگەن. ءقازىر شالقار قالاسىندا مۇسانىڭ ءوز بالاسى ءماجيت بار. سىدىق — پەنسيونەر. ءماجيت — اۋداندىق قامسىزداندىرۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى.

مۇسا وتە قۋاقى ادام بولعان. حالىقتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، مۇسا وسى قىلىعىن ءدىن يەلەرىن اشكەرەلەۋگە ارناعان سياقتى. مىسالى، سول شالقار اۋدانىندا وسى كەزگە دەيىن «ارينە، ءباتۋالى بولىپ كەلەدى عوي» دەگەن ماقال كوپ ايتىلادى. بۇل ماقالدىڭ شىعۋىنا مىنانداي سەبەپ بولعان.

تىلەۋ رۋىندا قارامەرگەن اۋىلى دەگەن اۋىل بولعان. بۇل اۋىل كىسىگە تويدىرىپ تاماق بەرمەيتىن، قوناقتى سىيلامايتىن ساراڭ اۋىل بولسا كەرەك. حالىقتا وسى مىنەزگە بايلانىستى مىناداي ماقال تاراعان «قارنىڭ اشسا، قارامەرگەن اۋىلىنا بار». مۇسا ولاردىڭ وسى ساراڭدىعىن، دىنگە سەنگىش ۇعىمىن حالىققا كۇلكى ەتەدى.

بىردە مۇسا اۋىل يەسىنىڭ جوقتىعىن پايدالانىپ، قاسىنا وسپان دەگەن نوعايدى الىپ، سول اۋىلدىڭ ۇلكەن ءۇيى بەكماعانبەتتىڭ ۇيىنە بارادى. ءوزى سول ەلدىڭ بەلگىلى يشانى ءباتۋالى بولىپ كيىنەدى. ۇيگە كەلگەننەن كەيىن قاسىنداعى كىسىنى بىلاي تانىستىرادى:

— مىنا كىسى — شاپاتا دەگەن قالادان كەلگەن ۇلكەن مولدا. ناماز ساباعىن بىلمەيتىن جاس ايەلدەردى جيناپ ءجۇر. تەزدەتىپ تاماعىڭدى اس، جاقسىلاپ سىيلا. ايتپەسە، الىپ كەتەدى، مەن تاماق پىسكەنشە ءبىرسىپىراسىن ۇيرەتەيىن. تاماقتان كەيىن سونى جاتقا ايتىپ بەرسەڭ، تاستاپ كەتەدى، — دەيدى.

ءسويتىپ، بارلىق اتا، قاينى-قايناعالارىنىڭ اتىن جاتتاتادى سول ءۇيدىڭ ايەلىنە. ايەل اتا، قايناعالارىنىڭ اتىن اتاعىسى كەلمەسە، الىپ كەتەتىنىن ايتىپ قورقىتادى.

ءسويتىپ، ساراڭ ءۇيدىڭ بار تاماعىن ءىشىپ، ايەلىنە اتالارىنىڭ اتتارىن اتاتتىرىپ مۇسا جونىنە كەتەدى. ءۇي يەسى كەلگەسىن ايەلى كورگەن-بىلگەنىن ايتادى. بۇنى تەك مۇسا ىستەيتىنىن بىلگەن ءۇي يەسى:

— ءاي، بۇل مۇسا زالىم بولماسا يگى ەدى، — دەيدى.

ايەلى:

— جوق، ويباي، باتەكەڭ يشان عوي، — دەيدى.

سوندا ءۇي يەسى:

— ارينە، ول زالىم ءباتۋالى بولىپ كەلەدى عوي، — دەگەن ەكەن. «ارينە، ءباتۋالى بولىپ كەلەدى عوي» دەگەن ماقال وسىلاي شىعىپتى.

بىردە سول جەردەگى اتاقتى مەشىت يەسى ءباحرادديندى ماسقارا ەتەدى. ءباحرادديننىڭ ۇزاتقان قىزى بولسا كەرەك. سول قىزى توركىندەپ كەلەدى دەگەن حاباردى ەسىتىپ، قىزى بولىپ كيىنىپ، تۇيەگە ەكى قاپ كيگىزىپ، زات ەتىپ ارتىپ، ءبىر تاي وگىزدى ايداپ، نامازدىگەر وقىپ جاتقان كەزدە ءباحرادديننىڭ اۋىلىنا كەلەدى. الدىنان شىعىپ كورىسكەن جەڭگەلەرىنىڭ «قىزى» كورىسىپ ءجۇرىپ ەتەكتەرىن ءتۇرىپ ماسقارا ەتەدى. ونى ايەلدەر «ساعىنىپ قالعانسىڭ-اۋ» دەپ اۋەلى ەلەمەيدى. ۇيگە كىرىپ جايلاسقان كەزدە، مال سويىلىپ جاتقان ءبىر بالا مۇسا ەكەنىن تانىپ قالادى. ءسويتىپ، مۇسا مولدانىڭ مالىن سويدىرىپ، كەلىندەرىنىڭ ەتەگىن ءتۇرىپ، ابىرويلارىن توگىپ، قاشىپ كەتەدى.

بىردە ءتورتقارا رۋىنىڭ ءبىر باتىرىنىڭ اتىن ايتىپ ماقتانعان جىگىتىن دە قورقىتىپتى دەگەن اڭگىمە بار.

بىردە ءۇيدىڭ قاسىنا قونعان بايعىزدى اتىپ تاستايدى، بۇنى كورگەندەر:

— بايعىز قارعايدى عوي، نەگە اتتىڭ؟ — دەسە،

— مەن قارعاۋعا ۇلگەرمەيتىن ەتىپ اتتىم، تەز جانى شىعىپ كەتتى، — دەپتى.

بۇعان قاراعاندا، ءسوز تاپقىش تا ادام بولىپتى. مۇسانىڭ اتىنا بايلانىستى وسىنداي ۇساق اڭگىمەلەر كوپ، ونى شالقار اۋدانىنىڭ كوپ جەرى اڭگىمە، مىسال، ماقال رەتىندە پايدالانادى.

---