حVءىىى عاسىرداعى قازاقستان مادەنيەتى مەن قازاق ادەبيەتى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: حVءىىى عاسىردا قازاق مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتكەن تۇلعالار جايلى ماعلۇمات بەرۋ، قازاق اقىن – جىراۋلارىنىڭ شىعارمالارىمەن تانىستىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: قوسىمشا ماتەريالداردى پايدالانۋ، وقۋشىلاردى ىزدەندىرۋ ارقىلى تانىمدىق وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ؛
تاربيەلىك: حVءىىى عاسىردىڭ كورنەكتى اقىن - جىراۋلارىنىڭ مۇرالارىن ساقتاۋعا جانە قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءادىسى: ستو
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تۇلعالاردىڭ سۋرەتتەرى، سلايدتار، كەستەلەر
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق جانە ورىس ادەبيەتتەرى
كۇتىلەتىن ناتيجە:
- وقۋشىلار حVءىىى عاسىردا قازاق ولكەسىن قانداي ەكسپەديسيالار زەرتتەگەنىن بىلەتىن بولادى؛
- قازاقستاندى ورىس عالىمدارىنان كىمدەر زەرتتەپ جانە قانداي ەڭبەكتەرى بار ەكەندەرى جايلى حابارى بولادى؛
- حVءىىى عاسىردا قازاقتىڭ قانداي اقىن - جىراۋلارى ءومىر سۇرگەندىگى جانە ولاردىڭ تاريحتاعى ورنى تۋرالى ماعلۇمات الادى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن وقۋشىلاردان «مادەنيەت» ءسوزىن توپتاستىرۋ ارقىلى
ماعىناسىن اشىپ الۋ
ءىى. ماعىنانى تانۋ
ساباقتىڭ جوسپارىمەن تانىستىرۋ:
1. ورىس عالىمدارىنىڭ قازاقستاندى زەرتتەۋى؛
2. قازاق ادەبيەتى
جوسپار بويىنشا وقۋشىلارعا كىتاپتان جانە قوسىمشا مالىمەتتەردى بەرۋ ارقىلى ءتۇسىندىرۋ.
ءىىى. وي تولعانىس
1. سەمانتيكالىق كارتا. (بارلىق وقۋشىلارمەن جۇمىس)
تۇلعالار ەڭبەكتەرى
1. ي. گ. رەنات «جوڭعاريا كارتاسى»
2. گ. ف. ميللەر «ءسىبىر تاريحى»
3. پ. ي. رىچكوۆ «ورىنبور ولكەسىنىڭ توپوگرافياسى»، «ورىنبور تاريحى»
4. ن. پ. رىچكوۆ «قىرعىز - قايساق دالاسى تۋرالى كۇندەلىك جازبالار»
5. پ. س. پاللاس «رەسەي مەملەكەتىنىڭ ءارتۇرلى ايماقتارىنا ساياحات»
2. كۋبيزم (سۇراق - جاۋاپ) (وقۋشىلارعا كۋبيك بەرىلەدى كۋبيكتى ورتاعا تاستاپ تۇسكەن سانى بويىنشا سۇراققا جاۋاپ بەرۋى ءتيىس)
1. (جاسىل ءتۇس جاعى) قازاق ولكەسىن قانداي ەكسپەديسيالار زەرتتەگەن؟
2. (قىزىل ءتۇس جاعى) ورىس عالىمدارىنان قازاقستاندى زەرتتەگەن كىمدەر؟
3. (كوك ءتۇس جاعى) حVءىىى عاسىرداعى قازاق اقىندارىنىڭ شىعارمالارىندا قانداي باستى وقيعالار سۋرەتتەلگەن؟
4. (سارى ءتۇس جاعى) حVءىىى عاسىردىڭ كورنەكتى اقىن – جىراۋلارىنىڭ مۇرالارىن سيپاتتا؟
5. ( قارا ءتۇس جاعى) ءى پەتر «ازياعا جول ىزدەۋ» تالابىمەن ورتا ازيانىڭ ىشكى اۋداندارىنا ءوتۋ ءۇشىن قازاق دالاسىن نە دەپ قارادى؟
6. (قوڭىر ءتۇس جاعى)«قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ» پوەماسىنىڭ ەرەكشە ءبىر نۇسقاسىن جازعان اقىندى اتا؟
3 «ول كىم بىلەسىز بە؟» ويىنى ورتاعا 5 وقۋشى شىعىپ جاسىرىلعان سوزدەردەن قاي اقىن - شىراۋ ەكەنىن تابۋ كەرەك. بىردەن تاپسا، 10 ۇپاي، كومەك ارقىلى تاپسا 5 ۇپاي
1 سۇراق. جاس كەزىنەن اقىندار ايتىسىنا قاتىسقان، ءارى بالۋان، ءارى باتىر، جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى ۇلت - ازاتتىق كۇرەستى ۇيىمداستىرۋشى، كوشپەلىلەر ومىرىندە جىلقى تۇلەگىنىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ءوز جىرلارىندا ايتقان، شىعارمالارىن قاراكەرەي قابانباي، قانجىعالى بوگەنباي باتىرلارعا ارناعان. بۇل قاي جىراۋ؟
(كومەك)
ول قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسى، اباي اۋدانىندا جەرلەنگەن.
جاۋابى: (اقتامبەردى جىراۋ)
2 - سۇراق ول ابىلايعا جاقىن ءجۇرىپ، ورتا جۇزدەگى بولعان وقيعالارعا بەلسەندى تۇردە قاتىسقان. شىعارمالارىندا شاقشاق رۋىنان جانىبەك، دۋلات رۋىنان بوكەي مەن ساعىر، دەربەسالى، ۋاق رۋىنان بايان، بوگەنبايدى شابىتپەن جىرلاعان. بۇل قاي جىراۋ؟
(كومەك)
جاۋابى: (ءتاتىقارا جىراۋ)
3 – سۇراق. ول بەلگىلى بەكبولات بيگە جازعان، ابىلايدىڭ ءومىرىن، قىزمەتىن، ونىڭ قوسشىسى كورنەكتى قولباسشى بوگەنبايدى ماقتان ەتكەن. قاي جىراۋ؟
(كومەك)
ءحۋىىى عاسىردىڭ 1706 - 1778 جىلدارى ءومىر سۇرگەن بەلگىلى جىراۋ
جاۋابى: (ۇمبەتەي جىراۋ)
4 - سۇراق. ول ارعىن تايپاسىنىڭ قارجاس رۋىنان شىققان، اۋىزىنان ولەڭ توگىلىپ تۇراتىندىقتان زامانداستارى ونى «كومەكەي اۋليە» دەپ اتاعان. حالىق ونى اۋليە، دانا جانە كورەگەن جىراۋ رەتىندە قۇرمەتتەگەن، ابىلايدىڭ كەڭەسشىسى. ول كىم؟
(كومەك)
1684 - 1781 جىلدارى ءومىر سۇرگەن قالقامان باتىردىڭ بالاسى
جاۋابى: (بۇقار جىراۋ)
5 - سۇراق. ونىڭ ورىنبايمەن ايتىسى ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىن جەتكەن شىعارماسىنىڭ ەڭ باستى جەتىستىگى «قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ» پوەماسىنىڭ ەرەكشە نۇسقاسىن جازىپ قالدىرعان. ول قاي اقىن؟
(كومەك)
1775 - 1846 جىلدارى ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن. اقىندار ايتىسىندا جەڭىستى قولدان بەرمەگەن سۋىرىپ سالما اقىن. شىعىس قازاقستان وبلىسى، بۇرىنعى ابىرالى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.
جاۋابى: (جاناق)
وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: وتىلگەن تاقىرىپ بويىنشا تەست تاپسىرماسىن قۇراپ كەلۋ؛
بىلىمدىلىك: حVءىىى عاسىردا قازاق مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتكەن تۇلعالار جايلى ماعلۇمات بەرۋ، قازاق اقىن – جىراۋلارىنىڭ شىعارمالارىمەن تانىستىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: قوسىمشا ماتەريالداردى پايدالانۋ، وقۋشىلاردى ىزدەندىرۋ ارقىلى تانىمدىق وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ؛
تاربيەلىك: حVءىىى عاسىردىڭ كورنەكتى اقىن - جىراۋلارىنىڭ مۇرالارىن ساقتاۋعا جانە قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءادىسى: ستو
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تۇلعالاردىڭ سۋرەتتەرى، سلايدتار، كەستەلەر
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق جانە ورىس ادەبيەتتەرى
كۇتىلەتىن ناتيجە:
- وقۋشىلار حVءىىى عاسىردا قازاق ولكەسىن قانداي ەكسپەديسيالار زەرتتەگەنىن بىلەتىن بولادى؛
- قازاقستاندى ورىس عالىمدارىنان كىمدەر زەرتتەپ جانە قانداي ەڭبەكتەرى بار ەكەندەرى جايلى حابارى بولادى؛
- حVءىىى عاسىردا قازاقتىڭ قانداي اقىن - جىراۋلارى ءومىر سۇرگەندىگى جانە ولاردىڭ تاريحتاعى ورنى تۋرالى ماعلۇمات الادى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن وقۋشىلاردان «مادەنيەت» ءسوزىن توپتاستىرۋ ارقىلى
ماعىناسىن اشىپ الۋ
ءىى. ماعىنانى تانۋ
ساباقتىڭ جوسپارىمەن تانىستىرۋ:
1. ورىس عالىمدارىنىڭ قازاقستاندى زەرتتەۋى؛
2. قازاق ادەبيەتى
جوسپار بويىنشا وقۋشىلارعا كىتاپتان جانە قوسىمشا مالىمەتتەردى بەرۋ ارقىلى ءتۇسىندىرۋ.
ءىىى. وي تولعانىس
1. سەمانتيكالىق كارتا. (بارلىق وقۋشىلارمەن جۇمىس)
تۇلعالار ەڭبەكتەرى
1. ي. گ. رەنات «جوڭعاريا كارتاسى»
2. گ. ف. ميللەر «ءسىبىر تاريحى»
3. پ. ي. رىچكوۆ «ورىنبور ولكەسىنىڭ توپوگرافياسى»، «ورىنبور تاريحى»
4. ن. پ. رىچكوۆ «قىرعىز - قايساق دالاسى تۋرالى كۇندەلىك جازبالار»
5. پ. س. پاللاس «رەسەي مەملەكەتىنىڭ ءارتۇرلى ايماقتارىنا ساياحات»
2. كۋبيزم (سۇراق - جاۋاپ) (وقۋشىلارعا كۋبيك بەرىلەدى كۋبيكتى ورتاعا تاستاپ تۇسكەن سانى بويىنشا سۇراققا جاۋاپ بەرۋى ءتيىس)
1. (جاسىل ءتۇس جاعى) قازاق ولكەسىن قانداي ەكسپەديسيالار زەرتتەگەن؟
2. (قىزىل ءتۇس جاعى) ورىس عالىمدارىنان قازاقستاندى زەرتتەگەن كىمدەر؟
3. (كوك ءتۇس جاعى) حVءىىى عاسىرداعى قازاق اقىندارىنىڭ شىعارمالارىندا قانداي باستى وقيعالار سۋرەتتەلگەن؟
4. (سارى ءتۇس جاعى) حVءىىى عاسىردىڭ كورنەكتى اقىن – جىراۋلارىنىڭ مۇرالارىن سيپاتتا؟
5. ( قارا ءتۇس جاعى) ءى پەتر «ازياعا جول ىزدەۋ» تالابىمەن ورتا ازيانىڭ ىشكى اۋداندارىنا ءوتۋ ءۇشىن قازاق دالاسىن نە دەپ قارادى؟
6. (قوڭىر ءتۇس جاعى)«قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ» پوەماسىنىڭ ەرەكشە ءبىر نۇسقاسىن جازعان اقىندى اتا؟
3 «ول كىم بىلەسىز بە؟» ويىنى ورتاعا 5 وقۋشى شىعىپ جاسىرىلعان سوزدەردەن قاي اقىن - شىراۋ ەكەنىن تابۋ كەرەك. بىردەن تاپسا، 10 ۇپاي، كومەك ارقىلى تاپسا 5 ۇپاي
1 سۇراق. جاس كەزىنەن اقىندار ايتىسىنا قاتىسقان، ءارى بالۋان، ءارى باتىر، جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى ۇلت - ازاتتىق كۇرەستى ۇيىمداستىرۋشى، كوشپەلىلەر ومىرىندە جىلقى تۇلەگىنىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ءوز جىرلارىندا ايتقان، شىعارمالارىن قاراكەرەي قابانباي، قانجىعالى بوگەنباي باتىرلارعا ارناعان. بۇل قاي جىراۋ؟
(كومەك)
ول قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسى، اباي اۋدانىندا جەرلەنگەن.
جاۋابى: (اقتامبەردى جىراۋ)
2 - سۇراق ول ابىلايعا جاقىن ءجۇرىپ، ورتا جۇزدەگى بولعان وقيعالارعا بەلسەندى تۇردە قاتىسقان. شىعارمالارىندا شاقشاق رۋىنان جانىبەك، دۋلات رۋىنان بوكەي مەن ساعىر، دەربەسالى، ۋاق رۋىنان بايان، بوگەنبايدى شابىتپەن جىرلاعان. بۇل قاي جىراۋ؟
(كومەك)
جاۋابى: (ءتاتىقارا جىراۋ)
3 – سۇراق. ول بەلگىلى بەكبولات بيگە جازعان، ابىلايدىڭ ءومىرىن، قىزمەتىن، ونىڭ قوسشىسى كورنەكتى قولباسشى بوگەنبايدى ماقتان ەتكەن. قاي جىراۋ؟
(كومەك)
ءحۋىىى عاسىردىڭ 1706 - 1778 جىلدارى ءومىر سۇرگەن بەلگىلى جىراۋ
جاۋابى: (ۇمبەتەي جىراۋ)
4 - سۇراق. ول ارعىن تايپاسىنىڭ قارجاس رۋىنان شىققان، اۋىزىنان ولەڭ توگىلىپ تۇراتىندىقتان زامانداستارى ونى «كومەكەي اۋليە» دەپ اتاعان. حالىق ونى اۋليە، دانا جانە كورەگەن جىراۋ رەتىندە قۇرمەتتەگەن، ابىلايدىڭ كەڭەسشىسى. ول كىم؟
(كومەك)
1684 - 1781 جىلدارى ءومىر سۇرگەن قالقامان باتىردىڭ بالاسى
جاۋابى: (بۇقار جىراۋ)
5 - سۇراق. ونىڭ ورىنبايمەن ايتىسى ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىن جەتكەن شىعارماسىنىڭ ەڭ باستى جەتىستىگى «قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ» پوەماسىنىڭ ەرەكشە نۇسقاسىن جازىپ قالدىرعان. ول قاي اقىن؟
(كومەك)
1775 - 1846 جىلدارى ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن. اقىندار ايتىسىندا جەڭىستى قولدان بەرمەگەن سۋىرىپ سالما اقىن. شىعىس قازاقستان وبلىسى، بۇرىنعى ابىرالى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.
جاۋابى: (جاناق)
وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: وتىلگەن تاقىرىپ بويىنشا تەست تاپسىرماسىن قۇراپ كەلۋ؛
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
1. بىلىمدىك - تانىمدىق: وقۋشىلاردىڭ بىلىمدىك داعدىسىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، ادامگەرشىلىك باعىتتاعى ساۋاتتىلىعىن جەتىلدىرۋ، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن شىڭداۋ.
