ينفورماتيكا ءپانىن وقىتۋدا ويىن تەحنولوگيالارىن قولدانۋ
ينفورماتيكا ءپانىن وقىتۋدا ويىن تەحنولوگيالارىن قولدانۋ
قازىرگى كەزدە مەملەكەتىمىزدىڭ الدىندا ءبىلىمدى دە ىسكەر، عىلىمعا قابىلەتتى زامان تالابىنا ساي ۇرپاق تاربيەلەۋ ماسەلەسى تۇر. ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ جاڭارىپ، تولىعا ءتۇسۋى زامان تالابىنان تۋىنداپ وتىر. جاس ۇرپاق – ەلىمىزدىڭ تىرەگى، ەرتەڭىمىزدىڭ كەپىلى. سوندىقتان ولارعا سانالى تاربيە مەن ساپالى ءبىلىم بەرۋ مۇعالىمدەردىڭ باستى مىندەتى. ولار جان – جاقتى جەتىلگەن ءبىلىمدى ءارتۇرلى ادىستەمەلەردى مەڭگەرگەن، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساي الاتىن شەبەرلىك يەسى بولۋعا ءتيىس. ۇستاز كاسىبي ءبىلىمىن ۇنەمى جەتىلدىرىپ وتىرۋى كەرەك. قازىرگى تاڭدا ەلىمىز دارىندى بالالار تاربيەلەۋدە زور كوڭىل ءبولىنىپ وتىر. سوندىقتان وقىتۋ مەن دامىتۋدىڭ جاڭا مازمۇنىن قۇرۋعا، ونىڭ ادىستەمەلىك جۇيەسىن ىزدەستىرۋ ماسەلەلەرىنە ءمان بەرىلۋدە. بالالاردىڭ ينتەللەكتۋالدى قابىلەتتەرىن انىقتاۋ جانە دامىتۋ ءۇردىسى ورتالىقتىڭ قۇرىلىمدىق بولىمشەلەرىندە اربىرەۋىندە بىرەگەي ءبىلىم بەرۋ ورتاسىن قۇرۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. وقۋشىلاردىڭ ينتەللەكتۋالدىق قابىلەتتەرىن انىقتاپ، ونى ودان ءارى دامىتۋدا دامىتا وتىرىپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ماڭىزى زور.
ينفورماتيكا پانىندە ينتەللەكتۋالدى ويىن ەلەمەنتتەرىن قولدانۋ بارىسىندا قازىرگى ءومىر تالابىنا ساي كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىقتى جىلدام دامىتا وتىرىپ، پەداگوگيكالىق – پسيحولوگيالىق ادىستەمەلىك باستاپقى دايىندىقتى قالىپتاستىرمايىنشا بالالار ءوز ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرە المايدى. قوعامدى اقپاراتتاندىرۋ جاعدايىندا وقۋشىنىڭ جەكە تۇلعاسىن قالىپتاستىرىپ، اقپاراتتىق قوعامدا ءومىر سۇرۋىنە، سونىمەن قاتار ونىڭ اقپارات اعىمىندا دۇرىس باعدار جاساپ، ءتيىمدى شەشىم قابىلداۋىنا قاجەت جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى تاڭداپ الۋ جانە ونى قولدانۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋدا ينفورماتيكا ءپانىنىڭ الاتىن ورىنى زور ەكەنى بەلگىلى. قازىرگى ساباق – بۇل وزىندىك كورسەتكىشتەرمەن ەرەكشەلەنەتىن ءمۇعالىم مەن وقۋشىنىڭ بىرىككەن قىزمەتى. وسىعان سۇيەنە كەلە ينفورماتيكا پانىندە وزىندىك ەرەكشەلىگىنە قاراي وقۋشىلاردىڭ تەوريالىق ءبىلىمى جانە پراكتيكالىق جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن ءبولىپ الۋعا بولادى. تەوريالىق ءبىلىمدى تەكسەرۋ ءۇشىن اۋىزشا سۇراۋ، جازباشا باقىلاۋ، تەستىلەۋ سياقتى ءداستۇرلى باقىلاۋ تۇرلەرىن، ال پراكتيكالىق داعدىنى باعالاۋ ءۇشىن پراكتيكالىق جۇمىستى قولدانۋعا بولادى. ينفورماتيكانى وقىتۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باقىلاۋ ءۇشىن وسى ءداستۇرلى ادىستەرمەن قاتار باقىلاۋدىڭ داستۇردەن تىس تۇرلەرى، رەفەراتتار، كونكۋرستىق جوبالار، ءارتۇرلى تانىمدىق ويىندار قولدانۋعا بولادى.
ينفورماتيكا كۋرسى بويىنشا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باقىلاۋعا، جاڭا ءبىلىم بەرۋگە بولاتىن پايدالانعان ويىنداردان مىسال كەلتىرسەم؛
1. 7 – 8 سىنىپتار ءۇشىن؛ «نە؟ قايدا؟ قاشان؟». ويىن ءۇش كەزەڭنەن تۇرادى. 1 – كەزەڭدە ويىنعا قاتىساتىن 6 بالانى تاڭداپ الۋ. مۇندا سۇراقتارعا ناقتى ءارى تەز جاۋاپ بەرەتىن بالالاردى تاڭداۋ كەرەك. 2 – كەزەڭدە سۇراقتار لوگيكالىق ەسەپتەر. 3 – كەزەڭ كومپيۋتەرلىك تەحنيكا ينفورماتيكاعا بايلانىستى سۇراقتار قويۋ.
2. «دانالىق اعاشى». وقۋشىلار ءماتىندى جىلدام ءارى مۇقيات وقىپ شىعۋى كەرەك. وقىعان ماتىنگە بايلانىستى وقۋشىلار سۇراقتار قۇراستىرىپ ءمۇعالىم الدىنداعى قوراپشاعا سالۋى كەرەك. ءماتىندى قايتادان مۇقيات وقىپ شىعىپ قوراپشاداعى سۇراقتارعا كەزەكتەنسە جاۋاپ بەرەدى. قالعان وقۋشىلار قۇراستىرىلعان سۇراقتى جانە جاۋاپتى باعالايدى. ءمۇعالىم ەڭ جاقسى جاۋاپ پەن ۇتىمدى قۇراستىرىلعان سۇراقتى انىقتايدى.
وسىنداي ويىن ارقىلى ۇيىمداستىرىلعان ساباق بالالارعا جەڭىل ءارى تارتىمدى، ءارى تۇسىنىكتى بولادى. ويىن ساباقتارى وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋگە، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋعا ۇيرەتەدى. ويىن كەزىندە بالالاردىڭ دوستىق سەزىمىن وياتىپ، ءبىر - بىرىنە قامقورلىعى، ۇجىمدىق بىرلىگى نىعايادى. بالالاردى جاقسىلىققا، قايىرىمدىلىققا، ىزگىلىككە، ادەپتىلىككە تاربيەلەۋگە بولادى. ويىن تۇرلەرىن ساباقتا ءتيىمدى پايدالانا ءبىلۋ ءمۇعالىمنىڭ مەڭگەرتىپ وتىرعان ءبىلىمىن ىقىلاسپەن تىڭداپ، ءبىلىمدى بەرىك مەڭگەرۋىنە كومەكتەسەدى.
ويىنعا قويىلاتىن ادىستەمەلىك تالاپتار:
- ويىنعا كىرىسەر الدىندا ونىڭ جۇرگىزىلۋ ءتارتىبىن وقۋشىلارعا ابدەن ءتۇسىندىرۋ.
- ويىنعا سىنىپتاعى وقۋشىلاردىڭ تۇگەل قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
- ويىن ۇستىندە شەشىم قابىلداي بىلۋىنە، ويلانا بىلۋىنە جەتەلەۋ.
- ويىن تۇرلەرىن باعدارلاماعا ساي ىرىكتەپ الۋ.
- ويىندى بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي تۇرلەندىرىپ پايدالانۋ.
- قاراپايىم ويىننان قيىن ويىنعا كوشۋ.
- مىندەتتى تۇردە ويىننىڭ قورىتىندىسىن جاريالاۋ قاجەت
سىنىپتان تىس شارالار وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، تانىمدىق قىزمەتىن جانە پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، ىنتالارىن ارتتىرادى. سونىمەن قوسا ءبىلىم ساپاسىنىڭ ارتۋىنا دا كومەگىن تيگىزەدى.
7 – 8 سىنىپتار اراسىندا وتكىزىلگەن «اقپارات الەمى» اتتى سىنىپتان تىس شاراسى وسىنداي شارانىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن.
ءجۇرۋ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ.
وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ. ءوتۋ بارىسى تۇسىندىرىلەدى.
سايىس تۇرىندە وتەدى
قاناتتى ءسوز: «كىمدە – كىم كوپ اقپاراتقا يە بولسا، سول الەمدى بيلەيدى».
1 – تۋر. شاپشاڭ، دۇرىس جاۋاپ بەرۋ كەرەك. ءار سۇراق 3 ۇپاي.
سۇراقتارى: 1. دىبىس تولقىندارىن قابىلداعىش قالاي اتالادى؟ (ميكروفون)
2. تەلەفون جەلىسى ارقىلى باسقا كومپيۋتەرلەرگە مالىمەت الماسۋعا قاجەتتى قۇرىلعى؟ (مودەم)
3. ماتىندىك جانە گرافيكالىق اقپاراتتى كومپيۋتەرگە ەنگىزۋ قۇرىلعىسى.(سكانەر)
4. كۋرسوردىڭ وڭ جاعىنداعى سيمۆولداردى ءوشىرۋ پەرنەسى (DELETTE)
5. ەڭ ءبىرىنشى ەۆم قاي جىلى، كىمنىڭ باسشىلىعىمەن جاسالدى؟ (1947 - 48 ج. ج. س: ا: لەبەدوۆ)
6. بەببيدج مامشيناسىنا العاشقى پروگرامما جازعان كىم؟(ادا لاۆلەيس)
7. جولدار مەن باعانداردىڭ قيىلىسۋى. (كەستە)
8. Microsoft فيرماسىنىڭ اۆتورى (بيلل گەيتس)
9. « كومپيۋتەردىڭ اتاسى» دەپ كىمدى اتاعان؟ (چ. بەببيدج)
10. سىرتقى جادى (ۆينچەستەر، ديسكەت، كومپاكت ديسك)
11. مونيتور، جۇيەلىك بلوك، پەرنە تاقتا كومپيۋتەردىڭ... قۇرىلعىسى؟ (نەگىزگى)
12. پەرنەتاقتادا نەشە پەرنە بولادى؟ (102 - 104 پەرنە)
2 – تۋر. «اقپاراتتى تابۋ».
جۇمباقتاردىڭ شەشۋىن تابۋ. 1ۇپاي.
ادەتتە ءۇنسىز تۇرامىن ءبىر نارسەگە جەتىك
بەلگى بەرسەڭ ۇعامىن. ميى كۇشتى تەتىك
جازۋى بار قاعازدىڭ ول ارقىلى سويلەسىپ
قۇرالى بولىپ شىعامىن.( پرينتەر) كەتەسىڭ شەتەلگە دە ءوتىپ
(ينتەرنەت)
كومپيۋتەردىڭ ايناسى
باعدارىڭدى تاڭداشى
سۋرەت ءسوزىن كورسەتىپ
تيەر ساعان پايداسى (مونيتور)
بارلىق سۋرەت، ءماتىندى
كومپيۋتەرگە ەنگىزگەن
كەرەك ەمەس جەرىندە
كومپيۋتەردە وشىرگەن (سكانەر)
قانشا تەتىك تىزىلگەن
ساۋساعىڭدى سەزىنگەن
بارلىق سەنىڭ ويىڭدى
كومپيۋتەرگە ەنگىزگەن. (پەرنەتاقتا)
3 – تۋر. « اقپارات ازىلدەرى».
كەلدى كەزەڭ ينتەرنەتپەن جۇمىسقا
الەمدەگى جاڭالىقتار، تابىستا.
ينتەرنەتتىڭ ءتىلىن ەگەر بىلسەڭىز
قيىن بولماس وزۋىڭىز جارىستا – دەپ ينفورماتيكا تۋرالى ءار توپ وزدەرىنىڭ ءۇي تاپسىرمالارىن، ياعني ازىلدەرىن ۇسىنادى. 5 ۇپاي.
4 – تۋر. «اقپاراتتى سايكەستەندىرۋ».
ينفورماتيكا پانىنەن سۇراقتار بەرىلىپ سوعان سايكەستىكتەرىن تابۋ كەرەك. 1ۇپاي.
1. ادامداردى وزىنە باعىندىرعان ءالجۋاز (ينفورماتيكا كابينەتى).
2. بار قۇرىلعىنى باسقاراتىن، كەۋدەسىن كوتەرىپ قاسقاياتىن مي. (جۇيەلىك بلوك)
3. وزىنەن زياندى ساۋلە شاشاتىن، ادام كوزىن قۇرتاتىن جالماۋىز. (مونيتور)
4. ساۋساقتاردى بيلەتەتىن، ەكرانعا ءماتىندى سىي ەتەتىن، جوق دەپ مۇددە ايتا المايتىن، ءيا - ءنى قولداپ قايتالايتىن (پەرنەتاقتا).
5. پەرنەدەن جاسقاناتىن، ادام كومەگىمەن باسقارىلاتىن، قورقاق كومپيۋتەردىڭ كەنجە بالاسى. (تىشقان)
6. تىشقاننىڭ ەڭ جاقىنتۋىسى. (دجوستيك)
7. پرينتەردەن اسىپ تۇسەتىن مەشەي. (سكانەر)
8. پەرنەتاقتانىڭ بالالارى. (پەنەلەر)
5 - تۋر. «اقپاراتتى وڭدەۋ». اقپاراتتى ماقال – ماتەلدەرمەن سايكەستەندىرىپ وڭدەيدى. تولىق جاۋاپقا
2 ۇپاي، كومەك سۇراعانعا 1 ۇپاي.
1. جىگىتتى كومپيۋتەرگە قاراپ، باعالا. (جىگىتتى دوسىنا قاراپ، باعالا).
2. بايت بيتتەن قۇرالادى. (تەڭگە تيىننان قۇرالادى).
3. ۆيرۋستان قورىققان، ينتەرنەتكە شىقپاس. (شەگىرتكەدەن قورىققان، ەگىڭ ەكپەس).
4. كومپيۋتەردىڭ جۇمىسى يەسىنە ءمالىم. (اتتىڭ سىرى يەسىنە ءمالام).
5. ۆەب – دەزاينشىنىڭ ءوز ەركى، سايتتى قالاي جاساسادا. (قازانشىنىڭ ءوز ەركى، قۇلاعىن قايدان شىعارسا دا).
6. بىلمەسەڭ «انىقتامادان» سۇرا. (بىلمەسەڭ بىلگەننەن سۇرا).
7. ءبىر يادرو پروسەسسور جاقسى، ەكى يادرولى ودان دا جاقسى. (وزىڭمەن ءوزىڭ بولعان جاقسى، دوسىڭمەن بولعان ودان دا جاقسى).
8. انتيۆيرۋسى كۇشتىنى – ۆيرۋس الا المايدى. (دوسى جاقسىنى – جاۋ المايدى).
9. كۇلسەڭ ەسكى كومپيۋتەرگە كۇل. (كۇلسەڭ كارىگە كۇل).
10. كومپيۋتەردە ەكى كولونكا، داۋىسى جەر جارادى. (ايداعانى بەس ەشكى، ىسقىرىعى جەر جارادى).
6 – تۋر. «اقپاراتتى جەتكىزۋ»
و، ماحاببات سەگىز ءارىپ، ءبىر ارمان
بارلىق ادام سول ارماننان جارالعان – دەپ اقىن اعامىز م. ماقاتايەۆتىڭ «پوەزياسى» - نان، كومپيۋتەرگە دەگەن ءوز سەزىمىمىزدى بىلدىرەمىز.
1 – توپ.
كومپيۋتەر
مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ
سەن مەنى سەزەسىڭ بە، نەگە ىزدەدىم؟
ينفورماتيكا كابينەتىنەن سەنى ىزدەدىم.
مۋلتيمەديادان، فيزيكادان سەنى ىزدەدىم.
سەنى ىزدەدىم ۇستازداردان،
مەكتەپتەگى كابينەتتەن، پارتالاردان،
دۇكەندەردەن، فابريكادان، زاۋىتتاردان
سەنى ىزدەدىم جوعالعان زامانداردان.
سەنى ىزدەدىم ينتەرنەتتەن، اگەنتتەردەن،
ە - mءاىl - دان ىزدەدىم، پوشتالاردان،
سەنى ىزدەدىم
ىزدەيمىن شىدام بار ما؟
سەنى ماعان ەگىز عىپ جاراتقان با.
2 - توپ
« كومپيۋتەرگە عاشىقپىن»
مەن اقىماق كومپيۋتەرگە عاشىقپىن،
ۇيدەن شىقسام مەكتەپتەگى كومپيۋتەرگە اسىقتىم
كۇنى – ءتۇنى كوز الدىمنان كەتپەس بەينە،
سەزىمىمنىڭ تولقىندارىن تاسىتتىم.
مەن عاشىقپىن، كومپيۋتەرگە عاشىقپىن،
سەزىمىمدى بىلدىرە الماي ءدىرىل قاعىپ،
ماحابباتتىڭ شىڭدارىنان اسىپپىن.
قورىتىندى. «ءبىلىم ماراپاتقا جەتۋ ءۇشىن ەمەس، پاراساتقا جەتۋ ءۇشىن كەرەك» دەگەن كەرەمەت ءسوزدى ەسىمىزگە بەرىك ۇستاپ، سايىسىمىزدى اياقتايمىز.
جەڭىمپاز توپقا، بەلسەن قاتىسقان وقۋشىلارعا «سەرتيفيكاتتار» بەرىلىپ، ديپلوم تابىستالدى.
جوعارىدا باياندالعان جاعدايلاردان تۇيىندەگەنىم:
1. ويىن بارىسىندا وقۋشىلار ءوزارا پىكىر الماسادى، وقۋ ماتەريالدارىن جىلدام جانە جاقسىراق يگەرەدى، قيىندىقتاردى بىرگە شەشەدى. مۇنداي جاعدايدا، بارلىق بالالار العا جىلجيدى، بىلىمدەرى تەرەڭ بالالاردىڭ تەجەلمەۋىن، ءبىلىمى تومەن بالالاردىڭ العا ۇمتىلۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. اسىرەسە وقۋشىلار ءاربىر جاڭا تاقىرىپتان كەيىن «سەن – ماعان، مەن – ساعان» ويىنىن ويناعاندى ۇناتادى. بۇل ويىندا وقۋشى ءوزى دايىنداپ كەلگەن سۇراعىن جولداسىنا قويادى، ەگەر جولداسى دۇرىس جاۋاپ بەرە الماسا جاۋابىن ءوزى ايتىپ، قوسىمشا ۇپاي الادى.
2. ءوزارا قاتىناسۋ، سويلەسۋ ادام تۇلعاسىن، اقىل - ويىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورى ەكەنىن ءوز تاجىريبەمنەن كورىپ وتىرمىن. العاشقى كەزدە نەمقۇرايلى، تاقتادان كوشىرىپ قانا وتىرعان كەيبىر وقۋشىلار قازىرگى جاعدايدا ساباققا ىنتالى قاتىساتىن بولدى. ءداستۇرلى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ پروسەسىنە قاراعاندا ويىنعا قاتىسا وتىرىپ نەعۇرلىم از شارشايدى، ءوز قىزمەتىنەن جاعىمدى ەموسيالار الادى.
قازىرگى كەزدە مەملەكەتىمىزدىڭ الدىندا ءبىلىمدى دە ىسكەر، عىلىمعا قابىلەتتى زامان تالابىنا ساي ۇرپاق تاربيەلەۋ ماسەلەسى تۇر. ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ جاڭارىپ، تولىعا ءتۇسۋى زامان تالابىنان تۋىنداپ وتىر. جاس ۇرپاق – ەلىمىزدىڭ تىرەگى، ەرتەڭىمىزدىڭ كەپىلى. سوندىقتان ولارعا سانالى تاربيە مەن ساپالى ءبىلىم بەرۋ مۇعالىمدەردىڭ باستى مىندەتى. ولار جان – جاقتى جەتىلگەن ءبىلىمدى ءارتۇرلى ادىستەمەلەردى مەڭگەرگەن، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساي الاتىن شەبەرلىك يەسى بولۋعا ءتيىس. ۇستاز كاسىبي ءبىلىمىن ۇنەمى جەتىلدىرىپ وتىرۋى كەرەك. قازىرگى تاڭدا ەلىمىز دارىندى بالالار تاربيەلەۋدە زور كوڭىل ءبولىنىپ وتىر. سوندىقتان وقىتۋ مەن دامىتۋدىڭ جاڭا مازمۇنىن قۇرۋعا، ونىڭ ادىستەمەلىك جۇيەسىن ىزدەستىرۋ ماسەلەلەرىنە ءمان بەرىلۋدە. بالالاردىڭ ينتەللەكتۋالدى قابىلەتتەرىن انىقتاۋ جانە دامىتۋ ءۇردىسى ورتالىقتىڭ قۇرىلىمدىق بولىمشەلەرىندە اربىرەۋىندە بىرەگەي ءبىلىم بەرۋ ورتاسىن قۇرۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. وقۋشىلاردىڭ ينتەللەكتۋالدىق قابىلەتتەرىن انىقتاپ، ونى ودان ءارى دامىتۋدا دامىتا وتىرىپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ماڭىزى زور.
ينفورماتيكا پانىندە ينتەللەكتۋالدى ويىن ەلەمەنتتەرىن قولدانۋ بارىسىندا قازىرگى ءومىر تالابىنا ساي كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىقتى جىلدام دامىتا وتىرىپ، پەداگوگيكالىق – پسيحولوگيالىق ادىستەمەلىك باستاپقى دايىندىقتى قالىپتاستىرمايىنشا بالالار ءوز ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرە المايدى. قوعامدى اقپاراتتاندىرۋ جاعدايىندا وقۋشىنىڭ جەكە تۇلعاسىن قالىپتاستىرىپ، اقپاراتتىق قوعامدا ءومىر سۇرۋىنە، سونىمەن قاتار ونىڭ اقپارات اعىمىندا دۇرىس باعدار جاساپ، ءتيىمدى شەشىم قابىلداۋىنا قاجەت جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى تاڭداپ الۋ جانە ونى قولدانۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋدا ينفورماتيكا ءپانىنىڭ الاتىن ورىنى زور ەكەنى بەلگىلى. قازىرگى ساباق – بۇل وزىندىك كورسەتكىشتەرمەن ەرەكشەلەنەتىن ءمۇعالىم مەن وقۋشىنىڭ بىرىككەن قىزمەتى. وسىعان سۇيەنە كەلە ينفورماتيكا پانىندە وزىندىك ەرەكشەلىگىنە قاراي وقۋشىلاردىڭ تەوريالىق ءبىلىمى جانە پراكتيكالىق جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن ءبولىپ الۋعا بولادى. تەوريالىق ءبىلىمدى تەكسەرۋ ءۇشىن اۋىزشا سۇراۋ، جازباشا باقىلاۋ، تەستىلەۋ سياقتى ءداستۇرلى باقىلاۋ تۇرلەرىن، ال پراكتيكالىق داعدىنى باعالاۋ ءۇشىن پراكتيكالىق جۇمىستى قولدانۋعا بولادى. ينفورماتيكانى وقىتۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باقىلاۋ ءۇشىن وسى ءداستۇرلى ادىستەرمەن قاتار باقىلاۋدىڭ داستۇردەن تىس تۇرلەرى، رەفەراتتار، كونكۋرستىق جوبالار، ءارتۇرلى تانىمدىق ويىندار قولدانۋعا بولادى.
ينفورماتيكا كۋرسى بويىنشا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باقىلاۋعا، جاڭا ءبىلىم بەرۋگە بولاتىن پايدالانعان ويىنداردان مىسال كەلتىرسەم؛
1. 7 – 8 سىنىپتار ءۇشىن؛ «نە؟ قايدا؟ قاشان؟». ويىن ءۇش كەزەڭنەن تۇرادى. 1 – كەزەڭدە ويىنعا قاتىساتىن 6 بالانى تاڭداپ الۋ. مۇندا سۇراقتارعا ناقتى ءارى تەز جاۋاپ بەرەتىن بالالاردى تاڭداۋ كەرەك. 2 – كەزەڭدە سۇراقتار لوگيكالىق ەسەپتەر. 3 – كەزەڭ كومپيۋتەرلىك تەحنيكا ينفورماتيكاعا بايلانىستى سۇراقتار قويۋ.
2. «دانالىق اعاشى». وقۋشىلار ءماتىندى جىلدام ءارى مۇقيات وقىپ شىعۋى كەرەك. وقىعان ماتىنگە بايلانىستى وقۋشىلار سۇراقتار قۇراستىرىپ ءمۇعالىم الدىنداعى قوراپشاعا سالۋى كەرەك. ءماتىندى قايتادان مۇقيات وقىپ شىعىپ قوراپشاداعى سۇراقتارعا كەزەكتەنسە جاۋاپ بەرەدى. قالعان وقۋشىلار قۇراستىرىلعان سۇراقتى جانە جاۋاپتى باعالايدى. ءمۇعالىم ەڭ جاقسى جاۋاپ پەن ۇتىمدى قۇراستىرىلعان سۇراقتى انىقتايدى.
وسىنداي ويىن ارقىلى ۇيىمداستىرىلعان ساباق بالالارعا جەڭىل ءارى تارتىمدى، ءارى تۇسىنىكتى بولادى. ويىن ساباقتارى وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋگە، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋعا ۇيرەتەدى. ويىن كەزىندە بالالاردىڭ دوستىق سەزىمىن وياتىپ، ءبىر - بىرىنە قامقورلىعى، ۇجىمدىق بىرلىگى نىعايادى. بالالاردى جاقسىلىققا، قايىرىمدىلىققا، ىزگىلىككە، ادەپتىلىككە تاربيەلەۋگە بولادى. ويىن تۇرلەرىن ساباقتا ءتيىمدى پايدالانا ءبىلۋ ءمۇعالىمنىڭ مەڭگەرتىپ وتىرعان ءبىلىمىن ىقىلاسپەن تىڭداپ، ءبىلىمدى بەرىك مەڭگەرۋىنە كومەكتەسەدى.
ويىنعا قويىلاتىن ادىستەمەلىك تالاپتار:
- ويىنعا كىرىسەر الدىندا ونىڭ جۇرگىزىلۋ ءتارتىبىن وقۋشىلارعا ابدەن ءتۇسىندىرۋ.
- ويىنعا سىنىپتاعى وقۋشىلاردىڭ تۇگەل قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
- ويىن ۇستىندە شەشىم قابىلداي بىلۋىنە، ويلانا بىلۋىنە جەتەلەۋ.
- ويىن تۇرلەرىن باعدارلاماعا ساي ىرىكتەپ الۋ.
- ويىندى بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي تۇرلەندىرىپ پايدالانۋ.
- قاراپايىم ويىننان قيىن ويىنعا كوشۋ.
- مىندەتتى تۇردە ويىننىڭ قورىتىندىسىن جاريالاۋ قاجەت
سىنىپتان تىس شارالار وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، تانىمدىق قىزمەتىن جانە پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، ىنتالارىن ارتتىرادى. سونىمەن قوسا ءبىلىم ساپاسىنىڭ ارتۋىنا دا كومەگىن تيگىزەدى.
7 – 8 سىنىپتار اراسىندا وتكىزىلگەن «اقپارات الەمى» اتتى سىنىپتان تىس شاراسى وسىنداي شارانىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن.
ءجۇرۋ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ.
وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ. ءوتۋ بارىسى تۇسىندىرىلەدى.
سايىس تۇرىندە وتەدى
قاناتتى ءسوز: «كىمدە – كىم كوپ اقپاراتقا يە بولسا، سول الەمدى بيلەيدى».
1 – تۋر. شاپشاڭ، دۇرىس جاۋاپ بەرۋ كەرەك. ءار سۇراق 3 ۇپاي.
سۇراقتارى: 1. دىبىس تولقىندارىن قابىلداعىش قالاي اتالادى؟ (ميكروفون)
2. تەلەفون جەلىسى ارقىلى باسقا كومپيۋتەرلەرگە مالىمەت الماسۋعا قاجەتتى قۇرىلعى؟ (مودەم)
3. ماتىندىك جانە گرافيكالىق اقپاراتتى كومپيۋتەرگە ەنگىزۋ قۇرىلعىسى.(سكانەر)
4. كۋرسوردىڭ وڭ جاعىنداعى سيمۆولداردى ءوشىرۋ پەرنەسى (DELETTE)
5. ەڭ ءبىرىنشى ەۆم قاي جىلى، كىمنىڭ باسشىلىعىمەن جاسالدى؟ (1947 - 48 ج. ج. س: ا: لەبەدوۆ)
6. بەببيدج مامشيناسىنا العاشقى پروگرامما جازعان كىم؟(ادا لاۆلەيس)
7. جولدار مەن باعانداردىڭ قيىلىسۋى. (كەستە)
8. Microsoft فيرماسىنىڭ اۆتورى (بيلل گەيتس)
9. « كومپيۋتەردىڭ اتاسى» دەپ كىمدى اتاعان؟ (چ. بەببيدج)
10. سىرتقى جادى (ۆينچەستەر، ديسكەت، كومپاكت ديسك)
11. مونيتور، جۇيەلىك بلوك، پەرنە تاقتا كومپيۋتەردىڭ... قۇرىلعىسى؟ (نەگىزگى)
12. پەرنەتاقتادا نەشە پەرنە بولادى؟ (102 - 104 پەرنە)
2 – تۋر. «اقپاراتتى تابۋ».
جۇمباقتاردىڭ شەشۋىن تابۋ. 1ۇپاي.
ادەتتە ءۇنسىز تۇرامىن ءبىر نارسەگە جەتىك
بەلگى بەرسەڭ ۇعامىن. ميى كۇشتى تەتىك
جازۋى بار قاعازدىڭ ول ارقىلى سويلەسىپ
قۇرالى بولىپ شىعامىن.( پرينتەر) كەتەسىڭ شەتەلگە دە ءوتىپ
(ينتەرنەت)
كومپيۋتەردىڭ ايناسى
باعدارىڭدى تاڭداشى
سۋرەت ءسوزىن كورسەتىپ
تيەر ساعان پايداسى (مونيتور)
بارلىق سۋرەت، ءماتىندى
كومپيۋتەرگە ەنگىزگەن
كەرەك ەمەس جەرىندە
كومپيۋتەردە وشىرگەن (سكانەر)
قانشا تەتىك تىزىلگەن
ساۋساعىڭدى سەزىنگەن
بارلىق سەنىڭ ويىڭدى
كومپيۋتەرگە ەنگىزگەن. (پەرنەتاقتا)
3 – تۋر. « اقپارات ازىلدەرى».
كەلدى كەزەڭ ينتەرنەتپەن جۇمىسقا
الەمدەگى جاڭالىقتار، تابىستا.
ينتەرنەتتىڭ ءتىلىن ەگەر بىلسەڭىز
قيىن بولماس وزۋىڭىز جارىستا – دەپ ينفورماتيكا تۋرالى ءار توپ وزدەرىنىڭ ءۇي تاپسىرمالارىن، ياعني ازىلدەرىن ۇسىنادى. 5 ۇپاي.
4 – تۋر. «اقپاراتتى سايكەستەندىرۋ».
ينفورماتيكا پانىنەن سۇراقتار بەرىلىپ سوعان سايكەستىكتەرىن تابۋ كەرەك. 1ۇپاي.
1. ادامداردى وزىنە باعىندىرعان ءالجۋاز (ينفورماتيكا كابينەتى).
2. بار قۇرىلعىنى باسقاراتىن، كەۋدەسىن كوتەرىپ قاسقاياتىن مي. (جۇيەلىك بلوك)
3. وزىنەن زياندى ساۋلە شاشاتىن، ادام كوزىن قۇرتاتىن جالماۋىز. (مونيتور)
4. ساۋساقتاردى بيلەتەتىن، ەكرانعا ءماتىندى سىي ەتەتىن، جوق دەپ مۇددە ايتا المايتىن، ءيا - ءنى قولداپ قايتالايتىن (پەرنەتاقتا).
5. پەرنەدەن جاسقاناتىن، ادام كومەگىمەن باسقارىلاتىن، قورقاق كومپيۋتەردىڭ كەنجە بالاسى. (تىشقان)
6. تىشقاننىڭ ەڭ جاقىنتۋىسى. (دجوستيك)
7. پرينتەردەن اسىپ تۇسەتىن مەشەي. (سكانەر)
8. پەرنەتاقتانىڭ بالالارى. (پەنەلەر)
5 - تۋر. «اقپاراتتى وڭدەۋ». اقپاراتتى ماقال – ماتەلدەرمەن سايكەستەندىرىپ وڭدەيدى. تولىق جاۋاپقا
2 ۇپاي، كومەك سۇراعانعا 1 ۇپاي.
1. جىگىتتى كومپيۋتەرگە قاراپ، باعالا. (جىگىتتى دوسىنا قاراپ، باعالا).
2. بايت بيتتەن قۇرالادى. (تەڭگە تيىننان قۇرالادى).
3. ۆيرۋستان قورىققان، ينتەرنەتكە شىقپاس. (شەگىرتكەدەن قورىققان، ەگىڭ ەكپەس).
4. كومپيۋتەردىڭ جۇمىسى يەسىنە ءمالىم. (اتتىڭ سىرى يەسىنە ءمالام).
5. ۆەب – دەزاينشىنىڭ ءوز ەركى، سايتتى قالاي جاساسادا. (قازانشىنىڭ ءوز ەركى، قۇلاعىن قايدان شىعارسا دا).
6. بىلمەسەڭ «انىقتامادان» سۇرا. (بىلمەسەڭ بىلگەننەن سۇرا).
7. ءبىر يادرو پروسەسسور جاقسى، ەكى يادرولى ودان دا جاقسى. (وزىڭمەن ءوزىڭ بولعان جاقسى، دوسىڭمەن بولعان ودان دا جاقسى).
8. انتيۆيرۋسى كۇشتىنى – ۆيرۋس الا المايدى. (دوسى جاقسىنى – جاۋ المايدى).
9. كۇلسەڭ ەسكى كومپيۋتەرگە كۇل. (كۇلسەڭ كارىگە كۇل).
10. كومپيۋتەردە ەكى كولونكا، داۋىسى جەر جارادى. (ايداعانى بەس ەشكى، ىسقىرىعى جەر جارادى).
6 – تۋر. «اقپاراتتى جەتكىزۋ»
و، ماحاببات سەگىز ءارىپ، ءبىر ارمان
بارلىق ادام سول ارماننان جارالعان – دەپ اقىن اعامىز م. ماقاتايەۆتىڭ «پوەزياسى» - نان، كومپيۋتەرگە دەگەن ءوز سەزىمىمىزدى بىلدىرەمىز.
1 – توپ.
كومپيۋتەر
مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ
سەن مەنى سەزەسىڭ بە، نەگە ىزدەدىم؟
ينفورماتيكا كابينەتىنەن سەنى ىزدەدىم.
مۋلتيمەديادان، فيزيكادان سەنى ىزدەدىم.
سەنى ىزدەدىم ۇستازداردان،
مەكتەپتەگى كابينەتتەن، پارتالاردان،
دۇكەندەردەن، فابريكادان، زاۋىتتاردان
سەنى ىزدەدىم جوعالعان زامانداردان.
سەنى ىزدەدىم ينتەرنەتتەن، اگەنتتەردەن،
ە - mءاىl - دان ىزدەدىم، پوشتالاردان،
سەنى ىزدەدىم
ىزدەيمىن شىدام بار ما؟
سەنى ماعان ەگىز عىپ جاراتقان با.
2 - توپ
« كومپيۋتەرگە عاشىقپىن»
مەن اقىماق كومپيۋتەرگە عاشىقپىن،
ۇيدەن شىقسام مەكتەپتەگى كومپيۋتەرگە اسىقتىم
كۇنى – ءتۇنى كوز الدىمنان كەتپەس بەينە،
سەزىمىمنىڭ تولقىندارىن تاسىتتىم.
مەن عاشىقپىن، كومپيۋتەرگە عاشىقپىن،
سەزىمىمدى بىلدىرە الماي ءدىرىل قاعىپ،
ماحابباتتىڭ شىڭدارىنان اسىپپىن.
قورىتىندى. «ءبىلىم ماراپاتقا جەتۋ ءۇشىن ەمەس، پاراساتقا جەتۋ ءۇشىن كەرەك» دەگەن كەرەمەت ءسوزدى ەسىمىزگە بەرىك ۇستاپ، سايىسىمىزدى اياقتايمىز.
جەڭىمپاز توپقا، بەلسەن قاتىسقان وقۋشىلارعا «سەرتيفيكاتتار» بەرىلىپ، ديپلوم تابىستالدى.
جوعارىدا باياندالعان جاعدايلاردان تۇيىندەگەنىم:
1. ويىن بارىسىندا وقۋشىلار ءوزارا پىكىر الماسادى، وقۋ ماتەريالدارىن جىلدام جانە جاقسىراق يگەرەدى، قيىندىقتاردى بىرگە شەشەدى. مۇنداي جاعدايدا، بارلىق بالالار العا جىلجيدى، بىلىمدەرى تەرەڭ بالالاردىڭ تەجەلمەۋىن، ءبىلىمى تومەن بالالاردىڭ العا ۇمتىلۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. اسىرەسە وقۋشىلار ءاربىر جاڭا تاقىرىپتان كەيىن «سەن – ماعان، مەن – ساعان» ويىنىن ويناعاندى ۇناتادى. بۇل ويىندا وقۋشى ءوزى دايىنداپ كەلگەن سۇراعىن جولداسىنا قويادى، ەگەر جولداسى دۇرىس جاۋاپ بەرە الماسا جاۋابىن ءوزى ايتىپ، قوسىمشا ۇپاي الادى.
2. ءوزارا قاتىناسۋ، سويلەسۋ ادام تۇلعاسىن، اقىل - ويىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورى ەكەنىن ءوز تاجىريبەمنەن كورىپ وتىرمىن. العاشقى كەزدە نەمقۇرايلى، تاقتادان كوشىرىپ قانا وتىرعان كەيبىر وقۋشىلار قازىرگى جاعدايدا ساباققا ىنتالى قاتىساتىن بولدى. ءداستۇرلى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ پروسەسىنە قاراعاندا ويىنعا قاتىسا وتىرىپ نەعۇرلىم از شارشايدى، ءوز قىزمەتىنەن جاعىمدى ەموسيالار الادى.
You Might Also Like
-
1) ابايدىڭ ۇلى كەمەڭگەر اقىن ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ، XIX عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا قازاق دالاسىنداعى اتاقتى ''دارا'' اقىن بولعانىن ءبىلۋ، ابايدىڭ ولەڭ جولدارىنان وزىندىك وي تۇيىندەۋگە باۋلۋ.
