ينجەنەرلىك كالكۋلياتورمەن جۇمىس جاساۋ
ءپان ءمۇعالىمى: كالىلايەۆا ايمان
ءپانى: ينفورماتيكا سىنىبى: 7
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ينجەنەرلىك كالكۋلياتورمەن جۇمىس جاساۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ينجەنەرلىك كالكۋلياتورمەن قالاي جۇمىس جاساۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتۋ
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ تەحنيكا قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋعا، بەرىلگەن تاپسىرمانى ۋاقىتىندا ورىنداۋعا، جىلدامدىققا، شىدامدىلىققا، ادەپتىلىككە، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ
ءتۇرى: پراكتيكالىق ەلەمەنتتەرى بار تۇسىندىرمەلى ساباق
ءپان ارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا
كورنەكىلىگى: دك، وقۋلىق، سلايد، ۆيدەوپروەكتور، كارتوچكا
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
ۇيىمداستىرۋ: امانداسۋ، تۇگەلدەۋ جانە حالاتتارىمەن وتىرعىزۋ
ۇيگە تاپسىرما: سۇراق جاۋاپ ارقىلى سۇراۋ.
1. كالكۋلياتور باعدارلاماسىن قالاي ىسكە قوسامىز؟
2. كالكۋلياتوردىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
3. قالتا كالكۋلياتور مەن قاراپايىم كالكۋلياتوردىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟
4. پەرنەتاقتادان ساندىق بلوكتى ەنگىزۋ ءۇشىن قاي پەرنەنى تاڭدايىمىز؟
5. كالكۋلياتوردىڭ ءبىر تۇرىنەن ەكىنشى تۇرىنە اۋىسۋ ءۇشىن قانداي كوماندالاردى ورىندايمىز؟
6. بارلىق ەندىرىلگەن اقپاراتتاردى وشىرۋگە ارنالعان پەرنە؟
7. «Sqrt» مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
8. ينديكاتورداعى ءماندى جادقا جازاتىن پەرنە؟
9. سوڭعى ەندىرىلگەن ءسيفردى وشىرۋگە ارنالعان پەرنە؟
10. «مس» مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
11. «سە» مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
12. مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
13. كالكۋلياتور باعدارلاماسىنداعى ءتورت امالدى كورسەت؟
14. 756، 87 جانە 849، 03 ساندارىن قوسىپ كورسەت؟
15. كۆادرات ءتۇبىردى ەسەپتەيتىن پەرنە؟
16. جادىداعى ءماندى ينديكاتورعا كوشىرەتىن پەرنە؟
17. كالكۋلياتور باعدارلاماسىنداعى «س» باتىرماسى قانداي قىزمەت اتقارادى؟
18. مىنا ساننىڭ كۆادرات ءتۇبىرىن تاپ 49، 144، 529
19. «مR» باتىرماسىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
20. مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
21. مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
جاڭا ساباق
ءبىز وتكەن ساباقتا قاراپايىم كالكۋلياتورمەن تانىسقان بولسا، بۇگىنگى ساباعىمىزدا ينجەنەرلىك كالكۋلياتورمەن تانىسامىز، كالكۋلياتوردى ىسكە قوسۋ ءۇشىن:
پۋسك
ۆسە پروگراممى
ستاندارتنىە
كالكۋلياتور
ۆيد ينجەنەرنىي كوماندالارىن ورىندايمىز.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ تەرەزەسى پايدا بولادى.كادىمگى قاراپايىم كالكۋلياتورعا ۇقساس، ءبىراق، ونىڭ باتىرمالارى كوبىرەك، ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى 2-3 مىندەت اتقارادى. بۇل كالكۋلياتوردىڭ كومەگىمەن ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋ (ورتاشا ماندەر تابۋ) تريگونومەتريالىق فۋنكسيالاردى، لوگاريفمدى، دارەجە تابۋدى ورىنداۋ ءۇشىن قولدانۋعا بولادى.
ەگەر بۇل كالكۋلياتوردا جۇمىس ىستەپ وتىرىپ، ونىڭ كەيبىر فۋنكسيالارى قالاي ورىندالاتىنىن ۇمىتىپ قالساڭدار، وندا انىقتامالىق جۇيەنى پايدالانىڭدار.مىسالى، باتىرمالاردىڭ مىندەتتەرىن انىقتاۋ ءۇشىن، ديناميكالىق مەنيۋدى پايدالانۋعا بولادى.
ول ءۇشىن، ادەتتەگىدەي، وزدەرىڭە قاجەت تىشقاننىڭ وڭ جاق باتىرماسىن شەرتىڭدەر. سوندا كىشكەنە جاقتاۋ ىشىندە «چتو ەتو تاكوە؟» جازۋ شىعادى. بۇل جازۋدا تىشقاننىڭ سول جاق باتىرماسىن شەرتسەڭدەر، وسى باتىرما جونىندە اقپارات پايدا بولادى.
مىسالى، تىشقاننىڭ نۇسقاعىشىن ح^ۋ باتىرماسىنا قويىپ، ونىڭ وڭ جاق باتىرماسىن شەرتسەڭدەر، جاقتاۋ ىشىندە «چتو ەتو تاكوە؟» جازۋى شىعادى.بۇل جازۋدا باتىرمانى شەرتسەڭدەر، وعان بايلانىستى انىقتاما شىعادى.
ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە ارنالعان فۋنكسيونالدىق باتىرمالار
«Sta» – ستاتيستيكا تەرەزەسىن اشادى جانە «Ave»، «Sum»، «S»، «Dat» باتىرمالارىن بەلسەندى (اكتيۆتى) ەتەدى.
«Ave» - ستاتيستيكا تەرەزەسىندەگى سانداردىڭ ورتاشا ءمانىن ەسەپتەيدى.
«Sum» - ستاتيستيكا تەرەزەسىندەگى سانداردىڭ قوسىندىسىن ەسەپتەيدى.
«S» - ستاتيستيكا تەرەزەسىندەگى سانداردىڭ ىعىستىرىلماعان ستاندارتتى اۋىتقۋىن ەسەپتەيدى (بوس دارەجە سانى (n-1)-گە تەڭ).
«Dat» - ستاتيستيكا تەرەزەسىنە بەينەلەنگەن سانداردى ەنگىزەدى
جوعارىدا اتالعان باتىرمالاردىڭ كومەگىمەن قاراپايىم ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە بولادى. مىسالى، بەرىلگەن سانداردىڭ قوسىندىسىن، سانداردىڭ كۆادراتتارىنىڭ قوسىندىسىن، اريفمەتيكالىق ورتاشا ءماندى ت.س.س. ەسەپتەۋگە بولادى.
5 قىزمەتكەرى بار شاعىن ءبولىم قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتاشا جالاقىسىن ەسەپتەۋ مىسالىن قاراستىرايىق.ءبىرىنشى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى -30 000، ەكىنشى - 35 000، ءۇشىنشى – 40 500، تورتىنشىنىكى – 40 000، بەسىنشىنىكى – 42 000 تەڭگە دەلىك.
ورتاشا جالاقى مولشەرىن ەسەپتەۋ ءۇشىن تومەندەگى امالداردى ورىنداۋ كەرەك.
1. ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردى اشىڭدار.
2. «Sta» باتىرماسىن شەرتىڭدەر.
3. ستاتيستيكا تەرەزەسى اشىلادى، ونى كالكۋلياتوردىڭ تەرەزەسىن جاپپايتىنداي ەتىپ تاسىمالداڭدار (كىتاپتاعى 194 –بەتىندەگى 6.8- سۋرەت)
4. كالكۋلياتورعا ءبىرىنشى ساندى ەنگىزىڭدەر دە، «Dat» باتىرماسىن شەرتىڭدەر، بەرىلگەن سان ستاتيستيكا تەرەزەسىندە پايدا بولادى.
5. «Dat» باتىرماسىن شەرتىپ، قالعان ءتورت ساندى كەزەكپەن كالكۋلياتورعا ەنگىزىڭدەر.
6. بارلىق سانادار ستاستيستيكا تەرەزەسىنە ەنگىزىلگەن سوڭ «Ave» باتىرماسىن شەرتىڭدەر.
كالكۋلياتوردىڭ ينديكاسيا ورىسىندە جالاقىنىڭ ورتاشا ءمانى – 37500 تەڭگە شىعادى.
فۋنكسيونالدىق باتىرمالار:
«sin» - بەرىلگەن ساننىڭ سينۋسىن ەسەپتەيدى.
«cos» - بەرىلگەن ساننىڭ كوسينۋسىن ەسەپتەيدى.
«tan» - بەرىلگەن ساننىڭ تانگەنسىن ەسەپتەيدى.
«x^y» - ءح-تىڭ ۋ دارەجەسىن ەسەپتەيدى.
«x^3» - ساننىڭ كۋبىن تابادى.
«x^2» - ساننىڭ كۆادراتىن تابادى.
«In» - بەرىلگەن ساننىڭ ناتۋرال لوگاريفمىن ەسەپتەيدى.
«Log» - بەرىلگەن ساننىڭ وندىق لوگاريفمىن ەسەپتەيدى.
«pi» - p ء-دىڭ ءمانىن شىعارادى.
مۇندا، تەك كەيبىر فۋنكسيونالدىق باتىرمالاردىڭ مىندەتتەرى كورسەتىلگەن. ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ قاراپايىم كالكۋلياتوردان ايىرماشىلىعى اۋىستىرىپ قوسقىش (دوڭگەلەك) جانە جالاۋشا (ءتورتبۇرىشتى) تەرەزەلەرى بار (6.6.- سۋرەت)
اۋىستىرىپ قوسقىش تەرەزەنىڭ كومەگىمەن كالكۋلياتور ولارمەن جۇمىس ىستەيتىن ساناۋ جۇيەلەرى جانە ولشەۋ شامالارى بەكىتىلەدى.
Inv (ينۆەرسيا) تەرەزەسىنىڭ كومەگىمەن جالاۋشالاردى قويىپ، باتىرمادا كورسەتىلگەن فۋنكسيانىڭ كەرى ءمانىن ەسەپتەۋگە بولادى.
ساننىڭ كۆادرات دارەجەسىن جانە ءتۇبىرىن تابۋ مىسالدارىن قاراستىرايىق.
1. ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردى اشىڭدار.
2. 3 سانىن ەنگىزىپ، «x^2» باتىرماسىندا شەرتسەڭدەر ينديكاسيا ورىسىندە 9 سانى پايدا بولادى (ياعني 3 سانىنىڭ كۆادراتتى شىعادى).
3. «س» - باتىرماسىن شەرتىڭدەر.
4. 25 سانىن ەنگىزىپ، Inv باتىرماسىن، ودان سوڭ «x^2» باتىرماسىنا شەرتسەڭدەر، ينديكاسيا ورىسىندە 5 سانى كورىنەدى (ول 25 سانىنىڭ كۆادرات ءتۇبىرىنىڭ ءمانى).
5. 6 سانىن ەنگىزىپ «x^3» باتىرماسىن شەرتسەڭ، وندا ينديكاسيا ورىسىندە216 سانى كورىنەدى، بۇل 6 سانىنىڭ كۋبى.
6. 64 سانىن ەنگىزىپ Inv، ودان سوڭ «x^3» باتىرمالارىن شەرتسەڭ، وندا ينديكاسيا ورىسىندە 4 سانى كورىنەدى، ول 64 سانىنىڭ كۋب ءتۇبىرىنىڭ ءمانى.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتور ءتورت سانۋ جۇيەسىندە جۇمىس ىستەيدى: وندىق، سەگىزدىك، ەكىلىك جانە ونالتىلىق.
ولاردىڭ قاجەتتىسىن تاڭداۋ ءۇشىن ءتورت باتىرمانىڭ ءبىرىن شەرتۋ كەرەك، اتاپ ايتقاندا: Nex (ونالتىلىق)، Des (وندىق)، Oct (سەگىزدىك) Bin (ەكىلىك). ەگەر ساندى وندىق جۇيەدە تەرىپ، سونان كەيىن قالعان ۇشەۋىنىڭ ءبىرىنىڭ باتىرماسىن باسساڭدار، ينديكاسيا ورىسىندەگى وندىق سان جاڭا جۇيەگە اۆتوماتتى تۇردە اۋدارىلادى.
مىسالى، وندىق ساناۋ جۇيەسىندە 585 سانىن تەرىپ Bin (ەكىلىك) باتىرماسىن شەرتسە، وندا ينديكاسيا ورىسىندە 10010010001 كورىنەدى، ال Oct (سەگىزدىك) باتىرمانى شەرتسە، وندا ينديكاسيا ورىسىندە 1111 سانى كورىنەدى، ودان سوڭ Nex (ونالتىلىق) باتىرماسىن شەرتسە، 249 سانى شىعادى.
تاپسىرما: №1 Cانداردى تابۋ.
42=
342=
3342=
33342=
333342=
3333342=
33333342=
333333342=
3333333342=
تاپسىرما: №2 ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋدى پايدالانىپ مەكتەپ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتاشا جاسىن ەسەپتەيىك
1 – ءشى قىزمەتكەردىڭ جاسى – 21 جاس
2 –ءشى قىزمەتكەردىڭ جاسى – 35 جاس
3 –ءشى قىزمەتكەردىڭ جاسى – 40 جاس
4 –ءشى قىزمەتكەردىڭ جاسى – 45 جاس
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى:
قورىتىندى:
ۇيگە تاپسىرما: ينجەنەرلىك كالكۋلياتورمەن جۇمىس جاساۋ، ينجەنەرلىك كالكۋلياتورعا ەسەپتەر شىعارىپ كەلۋ
باعالاۋ
ءپانى: ينفورماتيكا سىنىبى: 7
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ينجەنەرلىك كالكۋلياتورمەن جۇمىس جاساۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ينجەنەرلىك كالكۋلياتورمەن قالاي جۇمىس جاساۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتۋ
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ تەحنيكا قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋعا، بەرىلگەن تاپسىرمانى ۋاقىتىندا ورىنداۋعا، جىلدامدىققا، شىدامدىلىققا، ادەپتىلىككە، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ
ءتۇرى: پراكتيكالىق ەلەمەنتتەرى بار تۇسىندىرمەلى ساباق
ءپان ارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا
كورنەكىلىگى: دك، وقۋلىق، سلايد، ۆيدەوپروەكتور، كارتوچكا
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
ۇيىمداستىرۋ: امانداسۋ، تۇگەلدەۋ جانە حالاتتارىمەن وتىرعىزۋ
ۇيگە تاپسىرما: سۇراق جاۋاپ ارقىلى سۇراۋ.
1. كالكۋلياتور باعدارلاماسىن قالاي ىسكە قوسامىز؟
2. كالكۋلياتوردىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
3. قالتا كالكۋلياتور مەن قاراپايىم كالكۋلياتوردىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟
4. پەرنەتاقتادان ساندىق بلوكتى ەنگىزۋ ءۇشىن قاي پەرنەنى تاڭدايىمىز؟
5. كالكۋلياتوردىڭ ءبىر تۇرىنەن ەكىنشى تۇرىنە اۋىسۋ ءۇشىن قانداي كوماندالاردى ورىندايمىز؟
6. بارلىق ەندىرىلگەن اقپاراتتاردى وشىرۋگە ارنالعان پەرنە؟
7. «Sqrt» مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
8. ينديكاتورداعى ءماندى جادقا جازاتىن پەرنە؟
9. سوڭعى ەندىرىلگەن ءسيفردى وشىرۋگە ارنالعان پەرنە؟
10. «مس» مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
11. «سە» مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
12. مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
13. كالكۋلياتور باعدارلاماسىنداعى ءتورت امالدى كورسەت؟
14. 756، 87 جانە 849، 03 ساندارىن قوسىپ كورسەت؟
15. كۆادرات ءتۇبىردى ەسەپتەيتىن پەرنە؟
16. جادىداعى ءماندى ينديكاتورعا كوشىرەتىن پەرنە؟
17. كالكۋلياتور باعدارلاماسىنداعى «س» باتىرماسى قانداي قىزمەت اتقارادى؟
18. مىنا ساننىڭ كۆادرات ءتۇبىرىن تاپ 49، 144، 529
19. «مR» باتىرماسىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
20. مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
21. مىنا باتىرمانىڭ قىزمەتى قانداي؟
جاڭا ساباق
ءبىز وتكەن ساباقتا قاراپايىم كالكۋلياتورمەن تانىسقان بولسا، بۇگىنگى ساباعىمىزدا ينجەنەرلىك كالكۋلياتورمەن تانىسامىز، كالكۋلياتوردى ىسكە قوسۋ ءۇشىن:
پۋسك
ۆسە پروگراممى
ستاندارتنىە
كالكۋلياتور
ۆيد ينجەنەرنىي كوماندالارىن ورىندايمىز.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ تەرەزەسى پايدا بولادى.كادىمگى قاراپايىم كالكۋلياتورعا ۇقساس، ءبىراق، ونىڭ باتىرمالارى كوبىرەك، ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى 2-3 مىندەت اتقارادى. بۇل كالكۋلياتوردىڭ كومەگىمەن ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋ (ورتاشا ماندەر تابۋ) تريگونومەتريالىق فۋنكسيالاردى، لوگاريفمدى، دارەجە تابۋدى ورىنداۋ ءۇشىن قولدانۋعا بولادى.
ەگەر بۇل كالكۋلياتوردا جۇمىس ىستەپ وتىرىپ، ونىڭ كەيبىر فۋنكسيالارى قالاي ورىندالاتىنىن ۇمىتىپ قالساڭدار، وندا انىقتامالىق جۇيەنى پايدالانىڭدار.مىسالى، باتىرمالاردىڭ مىندەتتەرىن انىقتاۋ ءۇشىن، ديناميكالىق مەنيۋدى پايدالانۋعا بولادى.
ول ءۇشىن، ادەتتەگىدەي، وزدەرىڭە قاجەت تىشقاننىڭ وڭ جاق باتىرماسىن شەرتىڭدەر. سوندا كىشكەنە جاقتاۋ ىشىندە «چتو ەتو تاكوە؟» جازۋ شىعادى. بۇل جازۋدا تىشقاننىڭ سول جاق باتىرماسىن شەرتسەڭدەر، وسى باتىرما جونىندە اقپارات پايدا بولادى.
مىسالى، تىشقاننىڭ نۇسقاعىشىن ح^ۋ باتىرماسىنا قويىپ، ونىڭ وڭ جاق باتىرماسىن شەرتسەڭدەر، جاقتاۋ ىشىندە «چتو ەتو تاكوە؟» جازۋى شىعادى.بۇل جازۋدا باتىرمانى شەرتسەڭدەر، وعان بايلانىستى انىقتاما شىعادى.
ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە ارنالعان فۋنكسيونالدىق باتىرمالار
«Sta» – ستاتيستيكا تەرەزەسىن اشادى جانە «Ave»، «Sum»، «S»، «Dat» باتىرمالارىن بەلسەندى (اكتيۆتى) ەتەدى.
«Ave» - ستاتيستيكا تەرەزەسىندەگى سانداردىڭ ورتاشا ءمانىن ەسەپتەيدى.
«Sum» - ستاتيستيكا تەرەزەسىندەگى سانداردىڭ قوسىندىسىن ەسەپتەيدى.
«S» - ستاتيستيكا تەرەزەسىندەگى سانداردىڭ ىعىستىرىلماعان ستاندارتتى اۋىتقۋىن ەسەپتەيدى (بوس دارەجە سانى (n-1)-گە تەڭ).
«Dat» - ستاتيستيكا تەرەزەسىنە بەينەلەنگەن سانداردى ەنگىزەدى
جوعارىدا اتالعان باتىرمالاردىڭ كومەگىمەن قاراپايىم ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە بولادى. مىسالى، بەرىلگەن سانداردىڭ قوسىندىسىن، سانداردىڭ كۆادراتتارىنىڭ قوسىندىسىن، اريفمەتيكالىق ورتاشا ءماندى ت.س.س. ەسەپتەۋگە بولادى.
5 قىزمەتكەرى بار شاعىن ءبولىم قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتاشا جالاقىسىن ەسەپتەۋ مىسالىن قاراستىرايىق.ءبىرىنشى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى -30 000، ەكىنشى - 35 000، ءۇشىنشى – 40 500، تورتىنشىنىكى – 40 000، بەسىنشىنىكى – 42 000 تەڭگە دەلىك.
ورتاشا جالاقى مولشەرىن ەسەپتەۋ ءۇشىن تومەندەگى امالداردى ورىنداۋ كەرەك.
1. ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردى اشىڭدار.
2. «Sta» باتىرماسىن شەرتىڭدەر.
3. ستاتيستيكا تەرەزەسى اشىلادى، ونى كالكۋلياتوردىڭ تەرەزەسىن جاپپايتىنداي ەتىپ تاسىمالداڭدار (كىتاپتاعى 194 –بەتىندەگى 6.8- سۋرەت)
4. كالكۋلياتورعا ءبىرىنشى ساندى ەنگىزىڭدەر دە، «Dat» باتىرماسىن شەرتىڭدەر، بەرىلگەن سان ستاتيستيكا تەرەزەسىندە پايدا بولادى.
5. «Dat» باتىرماسىن شەرتىپ، قالعان ءتورت ساندى كەزەكپەن كالكۋلياتورعا ەنگىزىڭدەر.
6. بارلىق سانادار ستاستيستيكا تەرەزەسىنە ەنگىزىلگەن سوڭ «Ave» باتىرماسىن شەرتىڭدەر.
كالكۋلياتوردىڭ ينديكاسيا ورىسىندە جالاقىنىڭ ورتاشا ءمانى – 37500 تەڭگە شىعادى.
فۋنكسيونالدىق باتىرمالار:
«sin» - بەرىلگەن ساننىڭ سينۋسىن ەسەپتەيدى.
«cos» - بەرىلگەن ساننىڭ كوسينۋسىن ەسەپتەيدى.
«tan» - بەرىلگەن ساننىڭ تانگەنسىن ەسەپتەيدى.
«x^y» - ءح-تىڭ ۋ دارەجەسىن ەسەپتەيدى.
«x^3» - ساننىڭ كۋبىن تابادى.
«x^2» - ساننىڭ كۆادراتىن تابادى.
«In» - بەرىلگەن ساننىڭ ناتۋرال لوگاريفمىن ەسەپتەيدى.
«Log» - بەرىلگەن ساننىڭ وندىق لوگاريفمىن ەسەپتەيدى.
«pi» - p ء-دىڭ ءمانىن شىعارادى.
مۇندا، تەك كەيبىر فۋنكسيونالدىق باتىرمالاردىڭ مىندەتتەرى كورسەتىلگەن. ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ قاراپايىم كالكۋلياتوردان ايىرماشىلىعى اۋىستىرىپ قوسقىش (دوڭگەلەك) جانە جالاۋشا (ءتورتبۇرىشتى) تەرەزەلەرى بار (6.6.- سۋرەت)
اۋىستىرىپ قوسقىش تەرەزەنىڭ كومەگىمەن كالكۋلياتور ولارمەن جۇمىس ىستەيتىن ساناۋ جۇيەلەرى جانە ولشەۋ شامالارى بەكىتىلەدى.
Inv (ينۆەرسيا) تەرەزەسىنىڭ كومەگىمەن جالاۋشالاردى قويىپ، باتىرمادا كورسەتىلگەن فۋنكسيانىڭ كەرى ءمانىن ەسەپتەۋگە بولادى.
ساننىڭ كۆادرات دارەجەسىن جانە ءتۇبىرىن تابۋ مىسالدارىن قاراستىرايىق.
1. ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردى اشىڭدار.
2. 3 سانىن ەنگىزىپ، «x^2» باتىرماسىندا شەرتسەڭدەر ينديكاسيا ورىسىندە 9 سانى پايدا بولادى (ياعني 3 سانىنىڭ كۆادراتتى شىعادى).
3. «س» - باتىرماسىن شەرتىڭدەر.
4. 25 سانىن ەنگىزىپ، Inv باتىرماسىن، ودان سوڭ «x^2» باتىرماسىنا شەرتسەڭدەر، ينديكاسيا ورىسىندە 5 سانى كورىنەدى (ول 25 سانىنىڭ كۆادرات ءتۇبىرىنىڭ ءمانى).
5. 6 سانىن ەنگىزىپ «x^3» باتىرماسىن شەرتسەڭ، وندا ينديكاسيا ورىسىندە216 سانى كورىنەدى، بۇل 6 سانىنىڭ كۋبى.
6. 64 سانىن ەنگىزىپ Inv، ودان سوڭ «x^3» باتىرمالارىن شەرتسەڭ، وندا ينديكاسيا ورىسىندە 4 سانى كورىنەدى، ول 64 سانىنىڭ كۋب ءتۇبىرىنىڭ ءمانى.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتور ءتورت سانۋ جۇيەسىندە جۇمىس ىستەيدى: وندىق، سەگىزدىك، ەكىلىك جانە ونالتىلىق.
ولاردىڭ قاجەتتىسىن تاڭداۋ ءۇشىن ءتورت باتىرمانىڭ ءبىرىن شەرتۋ كەرەك، اتاپ ايتقاندا: Nex (ونالتىلىق)، Des (وندىق)، Oct (سەگىزدىك) Bin (ەكىلىك). ەگەر ساندى وندىق جۇيەدە تەرىپ، سونان كەيىن قالعان ۇشەۋىنىڭ ءبىرىنىڭ باتىرماسىن باسساڭدار، ينديكاسيا ورىسىندەگى وندىق سان جاڭا جۇيەگە اۆتوماتتى تۇردە اۋدارىلادى.
مىسالى، وندىق ساناۋ جۇيەسىندە 585 سانىن تەرىپ Bin (ەكىلىك) باتىرماسىن شەرتسە، وندا ينديكاسيا ورىسىندە 10010010001 كورىنەدى، ال Oct (سەگىزدىك) باتىرمانى شەرتسە، وندا ينديكاسيا ورىسىندە 1111 سانى كورىنەدى، ودان سوڭ Nex (ونالتىلىق) باتىرماسىن شەرتسە، 249 سانى شىعادى.
تاپسىرما: №1 Cانداردى تابۋ.
42=
342=
3342=
33342=
333342=
3333342=
33333342=
333333342=
3333333342=
تاپسىرما: №2 ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋدى پايدالانىپ مەكتەپ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتاشا جاسىن ەسەپتەيىك
1 – ءشى قىزمەتكەردىڭ جاسى – 21 جاس
2 –ءشى قىزمەتكەردىڭ جاسى – 35 جاس
3 –ءشى قىزمەتكەردىڭ جاسى – 40 جاس
4 –ءشى قىزمەتكەردىڭ جاسى – 45 جاس
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى:
قورىتىندى:
ۇيگە تاپسىرما: ينجەنەرلىك كالكۋلياتورمەن جۇمىس جاساۋ، ينجەنەرلىك كالكۋلياتورعا ەسەپتەر شىعارىپ كەلۋ
باعالاۋ
You Might Also Like
-
№197 قازاق ورتا مەكتەبىنىڭ تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى:
