زات ەسىم
زات ەسىم
قازاق ءتىلى
ماقساتى: ا) وقۋشىلاردىڭ ءسوز تاپتارى تۋرالى العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ، زات ەسىم تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباق بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سالەمدەسۋ. سىنىپ وقۋشىلارىن تۇگەندەۋ. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
تۋعان ءتىلىم تىرلىگىمنىڭ ايعاعى
ءتىلىم باردا ايتىلار سىر ويداعى
وسسە ءتىلىم مەندە بىرگە وسەمىن،
وشسە ءتىلىم مەندە بىرگە وشەمىن دەي كەلە بۇگىنگى ساباعىمىزدى باستايىق.
سوزدەر ماعىناسىنا قاراي بىرنەشە ءسوز تاپتارىنا بولىنەدى. زات ەسىم، ەتىستىك، سىن ەسىم، سان ەسىم – ءسوز تاپتارى.
ەكى توپ وقۋشىلارى ءبىر – بىرىنە سۇراق قويادى.
1. زات ەسىم دەگەنىمىز نە؟ ولارعا قانداي سۇراقتار قويىلادى؟
2. جالقى ەسىم دەگەنىمىز نە؟
3. زات ەسىمنىڭ كوپتىك جالعاۋلارىن اتا.
4. زات ەسىمنىڭ قانداي تۇرلەرى بولادى؟
5. جالپى ەسىم دەگەنىمىز نە؟
6. ۇشقىشتار، نۇرجان، اعاش، وسىمدىكتەر سوزدەرى قانداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى؟
وقۋلىقپەن جۇمىس. 302 – جاتتىعۋدى ورىنداۋ.
جارايسىڭدار، بالالار، قوياننىڭ تاپسىرماسىن مۇدىرمەي ورىندادىق.
باۋىرساق قوياننان قۇتىلىپ اندەتىپ كەلە جاتسا، الدىنان ايۋ شىعا كەلەدى. ول:
- ءاي، باۋىرساق! مەن سەنى جەپ قويامىن! – دەيدى.
- جوق، سەن مەنى جەمە، مەن ساعان ولەڭ ايتىپ بەرەيىن دەيدى. ايۋ ولەڭدى تىڭداپ بولعان سوڭ مەنىڭ ءبىر شارتىم بار سونى ورىنداساڭ جىبەرەمىن دەيدى.
ايۋدىڭ تاپسىرماسى: « جوعالعان زات ەسىمدى تابۋ» تاقتاعا سويلەمدەر جازىلادى. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا زات ەسىم تاۋىپ جازادى.
1............. الماتىدا تۇرادى.
2. ءبىزدىڭ مەكتەپكە اۋداننان.............. كەلەدى.
3. اجەم ادەمى............. تىكتى.
4. ءبىزدىڭ اۋىلعا اقىن........................ كەلەدى.
5. ايدىن................................ باعىنا باردى.
6. وقۋشىلار....................... ويناۋدى جاقسى مەڭگەرگەن.
7. مەندە ون.............. بار، ولاردى ءوزىم كۇتەمىن.
8. كوكتەمدە جىلى جاقتان...................... ۇشىپ كەلەدى.
9. كوشەدە ءبىر......... جۇرە الماي قىڭسىلاپ جاتىر.
10. جاراسىنا.................. جاعىپ، داكەمەن ورادى.
ەندى بالالار، مىنا سويلەمدەردى داپتەرگە تازا ءارى ۇقىپتى ەتىپ جازىپ الايىق. كەلەسى تاپسىرماسى « تىرەك سىزبا» - مەن جۇمىس جاساۋ.
ايۋدىڭ تاپسىرماسىن دا ورىندادىق.
سەرگىتۋ. مويىنىنا مونشاق تاعىپ اپ،
مىسىق جاتىر پىرىلداپ.
ماڭىنا ماسا كەلىپ اپ،
مازاسىن الدى ىزىلداپ.
ىز – ىز – ىز!
وتىرىڭدار، ءسال تىنىعىپ الدىق.
اسىق ءيىرىپ سول اسىق نومەرلەرى بويىنشا كەمەلەر سۋرەتىن الادى.
1. قۇس اتتارىن جاز.
2. وتباسى مۇشەلەرى دەگەن كىمدەر؟
3. قازاقستاننىڭ جەر اتتارىن جاز.
4. ۇننان پىسىرىلەتىن زاتتاردىڭ اتىن جاز.
5. جەمىس – جيدەك اتاۋلارىن جاز.
6. مەكتەپ وقۋ قۇرالدارىن جاز.
7. جيھاز اتتارىن جاز.
8. كوكونىس اتتارىن جاز.
9. ويىن تۇرلەرىن جاز.
«ارقان تارتۋ» ويىنى.
بەرىلگەن ماقال – ماتەلدەگى كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى زات ەسىمدى قويىپ، ماقال – ماتەلدەردى تولىقتىرادى.
1. ەل ءىشى التىن................ (بەسىك)
2. اتا كورگەن وق جونار،
شەشە كورگەن........... پىشەر. (تون)
3. ادەپتىلىك بەلگىسى –
ءيىلىپ..................... بەرگەنى. (سالەم)
4. قىنا تاسقا بىتەدى،
......... باسقا بىتەدى. (ءبىلىم)
5. ءوز ەلىمنىڭ باسى بولماسام دا،
سايىنىڭ.............. بولايىن. (تاسى)
6. وتانسىز ادام – ورمانسىز................. (بۇلبۇل)
7. تۋعان جەردەي جەر بولماس،
تۋعان ەلدەي.......... بولماس. (ەل)
8. ونەر اعىپ جاتقان بۇلاق،
ءىلىم جانىپ تۇرعان.............. (شىراق)
9. جارعا بىتكەن جاڭعاقتى
جانىنان بەزگەن...... جەيدى. (نار)
قورىتىندىلاۋ. « ءسوز قۇراستىر» ويىنى.
1. ساندارى بار كەسپە قاعازداردى ءوسۋ رەتىمەن ورنالاستىر.
2. ساندارى بار كەسپە قاعازداردى كەمۋ رەتىمەن ورنالاستىر.
باعالاۋ. جەتونداردى ساناۋ، جەڭىمپاز توپتى انىقتاۋ، ماداقتاۋ.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ. 303 – جاتتىعۋدى ورىنداپ كەلۋ.
الماتى وبلىسى، رايىمبەك اۋدانى،
جالاناش اۋىلى، جامال ەرمەگيايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
نۇرسادىقوۆا گۇلان نۇرلىباي قىزى
قازاق ءتىلى
ماقساتى: ا) وقۋشىلاردىڭ ءسوز تاپتارى تۋرالى العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ، زات ەسىم تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباق بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سالەمدەسۋ. سىنىپ وقۋشىلارىن تۇگەندەۋ. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
تۋعان ءتىلىم تىرلىگىمنىڭ ايعاعى
ءتىلىم باردا ايتىلار سىر ويداعى
وسسە ءتىلىم مەندە بىرگە وسەمىن،
وشسە ءتىلىم مەندە بىرگە وشەمىن دەي كەلە بۇگىنگى ساباعىمىزدى باستايىق.
سوزدەر ماعىناسىنا قاراي بىرنەشە ءسوز تاپتارىنا بولىنەدى. زات ەسىم، ەتىستىك، سىن ەسىم، سان ەسىم – ءسوز تاپتارى.
ەكى توپ وقۋشىلارى ءبىر – بىرىنە سۇراق قويادى.
1. زات ەسىم دەگەنىمىز نە؟ ولارعا قانداي سۇراقتار قويىلادى؟
2. جالقى ەسىم دەگەنىمىز نە؟
3. زات ەسىمنىڭ كوپتىك جالعاۋلارىن اتا.
4. زات ەسىمنىڭ قانداي تۇرلەرى بولادى؟
5. جالپى ەسىم دەگەنىمىز نە؟
6. ۇشقىشتار، نۇرجان، اعاش، وسىمدىكتەر سوزدەرى قانداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى؟
وقۋلىقپەن جۇمىس. 302 – جاتتىعۋدى ورىنداۋ.
جارايسىڭدار، بالالار، قوياننىڭ تاپسىرماسىن مۇدىرمەي ورىندادىق.
باۋىرساق قوياننان قۇتىلىپ اندەتىپ كەلە جاتسا، الدىنان ايۋ شىعا كەلەدى. ول:
- ءاي، باۋىرساق! مەن سەنى جەپ قويامىن! – دەيدى.
- جوق، سەن مەنى جەمە، مەن ساعان ولەڭ ايتىپ بەرەيىن دەيدى. ايۋ ولەڭدى تىڭداپ بولعان سوڭ مەنىڭ ءبىر شارتىم بار سونى ورىنداساڭ جىبەرەمىن دەيدى.
ايۋدىڭ تاپسىرماسى: « جوعالعان زات ەسىمدى تابۋ» تاقتاعا سويلەمدەر جازىلادى. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا زات ەسىم تاۋىپ جازادى.
1............. الماتىدا تۇرادى.
2. ءبىزدىڭ مەكتەپكە اۋداننان.............. كەلەدى.
3. اجەم ادەمى............. تىكتى.
4. ءبىزدىڭ اۋىلعا اقىن........................ كەلەدى.
5. ايدىن................................ باعىنا باردى.
6. وقۋشىلار....................... ويناۋدى جاقسى مەڭگەرگەن.
7. مەندە ون.............. بار، ولاردى ءوزىم كۇتەمىن.
8. كوكتەمدە جىلى جاقتان...................... ۇشىپ كەلەدى.
9. كوشەدە ءبىر......... جۇرە الماي قىڭسىلاپ جاتىر.
10. جاراسىنا.................. جاعىپ، داكەمەن ورادى.
ەندى بالالار، مىنا سويلەمدەردى داپتەرگە تازا ءارى ۇقىپتى ەتىپ جازىپ الايىق. كەلەسى تاپسىرماسى « تىرەك سىزبا» - مەن جۇمىس جاساۋ.
ايۋدىڭ تاپسىرماسىن دا ورىندادىق.
سەرگىتۋ. مويىنىنا مونشاق تاعىپ اپ،
مىسىق جاتىر پىرىلداپ.
ماڭىنا ماسا كەلىپ اپ،
مازاسىن الدى ىزىلداپ.
ىز – ىز – ىز!
وتىرىڭدار، ءسال تىنىعىپ الدىق.
اسىق ءيىرىپ سول اسىق نومەرلەرى بويىنشا كەمەلەر سۋرەتىن الادى.
1. قۇس اتتارىن جاز.
2. وتباسى مۇشەلەرى دەگەن كىمدەر؟
3. قازاقستاننىڭ جەر اتتارىن جاز.
4. ۇننان پىسىرىلەتىن زاتتاردىڭ اتىن جاز.
5. جەمىس – جيدەك اتاۋلارىن جاز.
6. مەكتەپ وقۋ قۇرالدارىن جاز.
7. جيھاز اتتارىن جاز.
8. كوكونىس اتتارىن جاز.
9. ويىن تۇرلەرىن جاز.
«ارقان تارتۋ» ويىنى.
بەرىلگەن ماقال – ماتەلدەگى كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى زات ەسىمدى قويىپ، ماقال – ماتەلدەردى تولىقتىرادى.
1. ەل ءىشى التىن................ (بەسىك)
2. اتا كورگەن وق جونار،
شەشە كورگەن........... پىشەر. (تون)
3. ادەپتىلىك بەلگىسى –
ءيىلىپ..................... بەرگەنى. (سالەم)
4. قىنا تاسقا بىتەدى،
......... باسقا بىتەدى. (ءبىلىم)
5. ءوز ەلىمنىڭ باسى بولماسام دا،
سايىنىڭ.............. بولايىن. (تاسى)
6. وتانسىز ادام – ورمانسىز................. (بۇلبۇل)
7. تۋعان جەردەي جەر بولماس،
تۋعان ەلدەي.......... بولماس. (ەل)
8. ونەر اعىپ جاتقان بۇلاق،
ءىلىم جانىپ تۇرعان.............. (شىراق)
9. جارعا بىتكەن جاڭعاقتى
جانىنان بەزگەن...... جەيدى. (نار)
قورىتىندىلاۋ. « ءسوز قۇراستىر» ويىنى.
1. ساندارى بار كەسپە قاعازداردى ءوسۋ رەتىمەن ورنالاستىر.
2. ساندارى بار كەسپە قاعازداردى كەمۋ رەتىمەن ورنالاستىر.
باعالاۋ. جەتونداردى ساناۋ، جەڭىمپاز توپتى انىقتاۋ، ماداقتاۋ.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ. 303 – جاتتىعۋدى ورىنداپ كەلۋ.
الماتى وبلىسى، رايىمبەك اۋدانى،
جالاناش اۋىلى، جامال ەرمەگيايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
نۇرسادىقوۆا گۇلان نۇرلىباي قىزى
You Might Also Like
-
2. كىرىسپە – بەرىلگەن تاقىرىپتى نەگىزدەۋ، ول لوگيكالىق جانە جانە ستيليستيكالىق بايلانىسقان كومپونەنتتەر قاتارىنان تۇرادى. بۇل ەتاپتا ءوز زەرتتەۋ بارىسىندا اشقالى وتىرعان تاقىرىپقا قويىلاتىن سۇراقتى ...
-
ۇرپاقتى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ - باستى مىندەت
