زوبالاڭ نەمەسە زاڭدىلىق؟ قازاق ادەبيەت تاعىلىمىنداعى ايەل بولمىسى
زوبالاڭ نەمەسە زاڭدىلىق؟ قازاق ادەبيەت تاعىلىمىنداعى ايەل بولمىسى.
ايەل - الەم بەينەلەنگەن ءومىر بەنەيسى. راقىمى شەكسىز، شەبەر اللانىڭ ەڭ كوركەم جاراتىلىستارىنىڭ ءبىرى قيسىق قابىرعا ايەلدەر. ايەلسىز بۇل دۇنيە تەڭدىك پەن تەگەۋرىندىكتى تارك ەتكەن بوس دۇنيە ىسپەتتەس. الەمدى انىمەن، دۇنيەنى دەمىمەن تەربەگەن ايەل بەينەسى الەمنىڭ سەگىزىنشى كەرەمەتى ەمەس پە؟ كەشەگى وتكەن تاريحتىڭ تاراۋىندا باتىر بولىپ بەس قارۋ اسىنعان، انا بولىپ اق جاۋلىق جامىلعان، كەلىن بولىپ كەبىنى سول ۇيدەن شىققان ءبىر بويىنا تەڭدەسىز قاسيەتتەردى تىزبەكتەگەن قازاق حالقىنىڭ ايەل اتتى تۇلعاسى، ءور زاماننان بەرى وزىندىك تۇرپاتتىق بەينەگە يە بولىپ كەلەدى. ايەل دەگەن ەرەكشە جاراتىلىس، وت پەن سۋدىڭ اراسىندا كۇيبەلەكتەنە كۇيىنەتىن مىقتى جاراتىلىستاردىڭ قاتارىن تولىقتىراتىنى ءسوزسىز. قاي جەردە بولماسىن ايەل ءومىرى الەككە تولى بولىپ جاتادى. سونىڭ ءبىر بولىگى قازاق ادەبيەتىندەگى تاعدىرى تارماققا تارامدانعان ايەلدەردىڭ تاعىلىم تاعدىرلارى. ءبىر باسىنا بارماقتاي باقتى بويلاتپاعان قازاق حالقىنىڭ ءتول ادەبيەتىندەگى ايەلدەر تاعدىرى سول زاماننىڭ زوبالاڭى دەۋ ابەستىك پە الدە زاڭدىلىعى دەۋىمىز قۇبا قۇپپا؟ قازاقتىڭ قازاقي ءداستۇرىن بويلاعان ادەبيەت تاريحىندا باقىتتى بولعان ايەل بەينەسى جوقتىڭ قاسى بولار بالكىم؟ دەگەنمەن، بۇل تۇجىرىمدى وي بۇرىس تاپتاۋرىنداردىڭ العىشارتى بولۋى عاجايىپ ەمەس.
قازاق ادەبيەتىندەگى ايەلدەر سيۋجەتى تالقىلاۋ مەن تارپا باس سالۋدىڭ ناق الدىندا تۇراتىن ەڭ كۇردەلى تاقىرىپ. زيالى قوعامنىڭ زيالى وكىلدەرىنىڭ شىعارماسىنا جەلەۋ بولعان دا وسى ايەل تاعدىرى مەن ايەل تەڭسىزدىگى ەدى. شىعارمانىڭ سيۋجەتىمەن سۋسىنداعان ءار وقىرماننىڭ ويىندا، ۇنەمى قازاق ايەلدەرىنىڭ باقىتتى بولعان تۇستارى بارما دەگەن سۇراق ءجيى قالىپتاسىپ جاتادى. ارينە، ايەلدەردىڭ الەككە سالىنعان اۋىر باياندامالارى كىمنىڭ بولسىن جۇرەگىنە جارا، ويىنا ورەسكەل پىكىر سالادى. شىنتۋايتىنا كەلگەندە قاي روماننىڭ كەيىپكەرى بولماسىن ەركەك اتاۋلىدان ءزابىر كورىپ، قازاقي قوعامنىڭ قۇربانىنا اينالىپ كەتىپ جاتتى. قازاق تاريحىندا ءوزى سۇيگەن ەردىڭ ەتەگىنە ەن قويىپ، سوڭعى قادامىنان قازشا قايتالاپ قادام باسقان قىز بالاسى نەكەن-ساياق. باعاسىز قالعان ارۋلاردىڭ باسىم كوپشىلىگى قازاقي قوعامنىڭ قىسىمىندا قىمتىرىلىپ قالعان بەيكۇنا جاندار ەدى.
ايەل بەينەسىنىڭ اۋىر تاعدىرى سۋرەتتەلگەن سيۋجەتتەر بەيىمبەت ءمايليننىڭ «شۇعانىڭ بەلگىسى» اتتى پوۆەسىندە، جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ «اقبىلەك»رومانىندا، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «قورعانسىزدىڭ كۇنى»، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ «باقىتسىز جامال» رومانىندا «گاۋھار-تاس» پەن كۇي اناسى دينا نۇرپەيىسوۆانىڭ زۇلامات تاعدىرىن دا جانە تاعىدا باسقا قالام سياسى تاۋسىلا جازىلعان شىعارمالار مەن بىزگە بەيمالىم وقيعالاردا كورىنىس تابادى. قازاق ايەلدەرىنىڭ زورلىق پەن قورلىققا تاپ بولعان قاتىباس قاتاڭ ءومىرى، قوعامنىڭ قازاقبايشىلدىققا سالىنۋى مەن ادامنىڭ ارسىزدىققا اۋەس بولۋىنىڭ سالدارىنان تۋعان دۇنيە ەكەنى داۋسىز. سەبەبى، ءوزى سۇيگەننىڭ ەمەس اكەسى قۇپ كورگەن جىگىتتىڭ ەتەگىنەن ەرىپ قازاقتىڭ بايىرعى سالت داستۇرىنەن اسا المايدى، ءتىپتى جەڭگەتايلىق اتتى جاۋىر بولعان ءداستۇردىڭ دۇربەلەڭىنەن دەرتتى بولعان قىز تاعدىرى كوپ. تايعا تاڭبا باسقانداي بولىپ كورىنەتىن بۇل شىعارمالاردان كەيىن قازاق قوعامى مەن ادەبيەت الەمىندە باقىتتى بولدى دەگەن ايەل وبرازى بار دەگەنگە سەنۋ سانا مەن ويعا قونىمسىز بولىپ كورىنەدى. دەگەنمەن، ابايدىڭ اناسى ۇلجانداي، شوقاننىڭ اناسى ايعانىمداي، عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ رومانىنداعى ۇلپانداي اسىل انالاردىڭ بار ەكەندىگى جادىمىزدان وشپەگەنى دۇرىس. اباي جولىنىڭ مازمۇندى بايانداماسىندا ايەلدىكتىڭ كەمەلدىگى مەن بيازى كوركەمدىلىگى، كورەگەندىلىگى مەن كىرپياز مىنەزدىلىگى ايەلدىڭ تۇلعالىق وبرازىمەن ۇشتاستى. الاشتىڭ زيالى قاۋىمى دا، ءداستۇر مەن ءدىندى دارىپتەي ساباقتاستىرعان عۇلامالاردىڭ دا كۇرەسكەن كوكەيتەستى ماسەلەسى ايەل تەڭسىزدىگى مەن ايەل شاراسىزدىعىنىڭ شىرماۋىقتانعان شىرماۋى ەدى. سالت ءداستۇردىڭ ەستىسىن ەمەس ەسەرىن ەسىرتكەن بايىرعى جۇرتتىڭ وكىلدەرى قوعامدى تاستان بەتەر قاتتى قىپ، تۇرمەدەي تار ەتتى. قوعامدى قۇجىناتقان، ايەل تاعدىرىن سورلاتقان سول ادامنىڭ تاياز ويلارى بولار بالكىم. سوندىقتان، قاي قوعامنىڭ ءمورلى مۇقاباسىن الىپ قاراساقتا جاقسىسى مەن جامانى قاتار جۇرەتىنىنە اسا ءمان بەرۋىمىز كەرەك. ايەل تاعدىرى ءارقاشان اۋىرلىق پەن ۇستەمدىكتى قاتار الىپ جۇرەدى. قازاقتىڭ نەبىر شىتىرمان شىعارمالارى استە وسى سوزگە دالەل بولارى ايدان انىق.
تاعدىردىڭ تاۋقىمەتىن تارتسا دا ايەل جانى تىم كەربەز ءارى ءور رۋحتى. قازاق ايەلدەرىنىڭ شىدامدىلىق اتتى تۇرپاتتى قاسيەتى قازاق بولمىسىنىڭ بەينەلى فەنومەنى ىسپەتتەس. قيىندىق پەن قۋانىشتى قاتار ەڭسەرەتىن ايەل زاتى، تاعدىردىڭ ءار سىناعىن مويىماي كوتەرىپ كەلە جاتىر. ايەل زاتى ءارقاشان قولداۋ مەن اياۋلاۋعا تۇرارلىق جاراتىلىس. ايەل جاققان وت ماڭگى سونبەيتىن الاۋ. تاعدىردىڭ تايعاق جولدارىنان تايىنباي وتكەن جانە جول ۇستىندە اق جالاۋدى ارقاۋ ەتكەن ءار ايەل باقىتتى بولۋعا لايىق. قاي عاسىر بولسا دا ايەل مارتەبەسى ءوز قوعامىندا قورعانسىز قالماۋى ءتيىس. بۇل سول زۇلامات زامان مەن قازىرگى قايىرىمسىز قوعامنىڭ ۇرانى. ايەل قىرىق شىراقتىڭ شىراقشىسى. شىراعىمىز سونبەسىن.
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى.
ءدىنتانۋ ماماندىعىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى
سارسەن ءمولدىر ايبول قىزى
جەتەكشى اعا وقىتۋشى:تۋنگاتوۆا. ۋ. ا.
You Might Also Like
-
كينو ونەر سالاسىنىڭ ەرەكشە ءتۇرى رەتىندە ءداستۇرلى جانە تەحنوگەندىك ونەرمەن ءوزارا تىعىز بايلانىسقا يە. وسى ەكى كوركەمدىك جۇيەنىڭ توعىسقان «نۇكتەسى» رەتىندە، كينو وسى جۇيەلەردىڭ ەرەكشە دۋا...
-
موبيلوگرافيا - بۇل كاسىبي فوتواپپاراتتىڭ كومەگىنە جۇگىنبەي، ساندىق كامەراسى بار ەلەكتروندى قۇرىلعىلاردى قولدانۋ ارقىلى ساپالى بەينە جاسايتىن فوتوسۋرەت ءتۇرى.
