InfoHub Logo

19 ǵasyrdyń I jartysyndaǵy Qazaqstannyń Qytaımen saýda - ekonomıkalyq baılanystary
Konspekt
19 ǵasyrdyń basynda Pekın saraıynyń basqa elderden ózin oqshaý ustaý saıasatyn ózgertpeýi, reseılik kópesterdiń qytaılyqtarmen saýda aınalymyn keńeıtýge kedergi jasady. Reseı úkimeti ekonomıkalyq baılanystardy Qazaq shekarasy arqyly damytýǵa umtyldy. 19 ǵasyrdyń basynda Buqtyrma, Kereký, Óskemen bekinisteri Shyńjań men Qazaqstanda saýda aınalymdaryn damytýda erekshe ról atqarǵan. 1809 jyly kópes Nerpın Tara qalasynan 5000 somǵa taýar jetkizip, Buqtyrmany basyp ótip, Qytaıdyń Sháýeshek qalasynda taýaryn satyp, Buqtyrmaǵa qaıtyp oraldy. 1812 jyly Tashkent kópesteri Nıazov pen Ashırov kerýeni quny 1 mln. somǵa jýyq taýardy Qulja bazarynda satty.
Shyǵyspen ekonomıkalyq baılanystyń ortalyqtary Semeı, Petropavl qalalary boldy. Petropavl – Orta Azıamen saýdada eń mańyzdy eldi meken. Al Semeı – Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy iri saýda ortalyǵy. Reseılik satylatyn taýarlar – ónerkásiptik daıyn buıymdar, matalar. Qazaqtar negizinen mal jáne mal ónimderin aıyrbastady.
Grýzın kópesi Semen Madatov reseılik buıymdaryn Aqsý, Qulja, Qashǵar, Qytaılyq Jarkent qalalarynda satyp, “Úlken Tıbetke” deıin jetti. Ol Kashmırde bolyp, tuńǵysh ret 250 kashmırlik shálini Qazaq eline jetkizdi. Kabýldyq aýǵan kópesi Mehtı Rafaılov Semeıden Qashǵarǵa tikeleı aparatyn jańa joldy usyndy. 1824 jyly Tashkent kópesi Mýmınov Qazaqstan arqyly Sın ımperıasymen saýda júrgizýdiń paıdalylyǵyna jergilikti basqarýshylardyń kózin jetkizýge tyrysty. 19 ǵasyrdyń 30 jyldarynan shekaralyq bekinister arqyly ótetin kerýenderge baj salyǵy kóbeıdi. Salyqty tóleýden qashqan kópesterdiń buıymdary reseılik zańdar negizinde tárkilendi. Reseı men Qytaı arasynda shekaralyq saýdany retteıtin memleketaralyq kelisimniń joqtyǵy saýda qatynastaryna kedergi boldy. Shekaralyq óńirde arnaıy jármeńkelerdiń bolmaýy da qazaqtar tarapynan saýdanyń aıyrbas saýda sheńberinde qalýyna sebep boldy. Orys - qazaq saýda qatynastarynyń keńeıýi, Reseıdiń Qazaqstanmen jáne Orta Azıa halyqtarymen baılanysta bolýy búkil Ortalyq Azıadaǵy halyqaralyq jaǵdaıǵa áser etti.
Konspekt suraqtar
1. Shekaralyq bekinisterde baj salyǵy qashan kóbeıtildi?
2. Aýǵan kópesi Mehtı Rafaılov usynǵan jol:
3. “Úlken Tıbetke” deıin jetken grýzın kópesi:
4. Sultan Qudaımendiniń balasy Ǵabdollany Peterbýrgke jibergendegi maqsaty:
5. Shyǵyspen ekonomıkalyq baılanystyń ortalyqtary:
6. Tara qalasynan 5000 somǵa taýar jetkizgen kópes:
7. Shyńjań men Qazaqstanda saýda baılanysyn damytýda erekshe ról atqarǵan bekinis:
8. 1812 jyly kerýeni 1 mıllıon som quraıtyn taýaryn Qulja bazarynda satqan Tashkenttik kópester:
9. 1805 - 1806 jyldary Patsha úkimeti Qytaımen aradaǵy qarym - qatynasty retteý úshin Pekınge jibergen elshilikti kim basqardy:
10. Qaı jyly Baǵdat kópesteri Stambýldan qymbat taýarlarmen shyǵyp, Irandy, Aýǵanstandy, Úndistandy aralap, Semeıge keldi:
Taqyryptyń testi