InfoHub Logo

OQYTÝ - TÁRBIELEÝ ÚRDİSİN UIYMDASTYRÝ

Joǵaryla aıtylǵandaı balalarda logıkalyq oılaýdy qalyptastyrýda birinshi orynda Denyshtyń bloktaryn qoıdym. Logıkalyq bloktardy matematıka sabaǵynda qoldanýdyń mindetterin anyqtadym.
1. Logıkalyq oılaýdy damytý. Kóptik týraly oıyn damytý (salystyrý, bólý, toptaý).
2. Nysannyń ereksheligin ajyrata bilý, olardy ataý, erekshelikteri boıynsha zattardy ajyratý, uqsas jáne erekshe tustaryn aıtý, óz pikirin negizdeý.
3. Nysannyń pishini, túsi, kólemi men jýandyǵymen tanysý.
4. Alańdyq elestetýdi damytý.
5. Oqý jáne tájirıbelik tapsyrmalardy óz betinshe sheshýde mashyqtary men qabiletterin, bilimin jetildirý.
6. Oılaý úrdisin, shyǵarmashylyq qabiletin, elestetýin, fantazıasyn, modeldeý qabiletterin damytý.

Erekshelikterdi anyqtaý jáne abstraktylaý
Bul toptaǵy oıyndar men jattyǵýlar balalardyń zattyń birden bastap tórteýge deıin erekshelikterin (túsi, pishini, kólemi, jýandyǵy) ajyratý, birinen ekinshisin abstraktylaý, attaryn ataý qabiletterin damytady. Osynyń kómegimen balalar alǵash ret erekshelikterdi belgileri men sımvoldaryna qaraı ornalastyrýdyń ne ekendigin uǵynady, áreketterdi jasaǵanda erejeni qatań ustanýǵa úırenedi, erejeni buzyp, durys jaýabyn taba almaısyń degen túsinikti jete uǵyna bastaıdy.

QAZYNANY TAP
Maqsaty. Zattardy jalpylaý, olardyń túsin, pishinin, kólemin, jýandyǵyn ataı bilý qabiletterin damytý.
Materıal. 8 tórtburyshty logıkalyq bloktar, qaǵazdar jasalǵan dóńgelekter (qazyna), tús, pishin, kólem, jýandyq belgileri salynǵan kartochkalar (1 jáne 2 nusqalar úshin).
Mazmuny
I
Balalardyń aldynda 8 tórtburyshty bloktar jatyr: 4 – kók (úlken jińishke, kishkentaı jińishke, úlken jýan, kishkentaı jýan) jáne 4 - qyzyl (úlken jińishke, úlken jýan, kishkentaı jińishke, kishkentaı jýan). Balalar – qazynany izdeýshiler, qaǵazdan jasalǵan dóńgelekter – qazyna.
Qazyna izdeýshiler teris qarap turady, júrgizýshi bloktardyń biriniń astyna qazynany jasyrady. Qazynany izdeýshiler bloktardyń ártúrli erekshelikterin aıtyp otyryp, ony izdeıdi. Kim qazynany tapsa, qazyna sonyki bolady, al bloktardyń biriniń asytna jańa qazyna jasyrady.
Júrgizýshi (tárbıeshi, ata - ana, bala) aldymen qazyna izdeýshiniń rolin ózi atqarady, ıaǵnı qazynany qalaı izdeý kerektigin kórsetedi. Bloktardyń ártúrli erekshelikterin aıtady. Eger júrgizýshi qazyna jasyrylǵan bloktyń erekshelikterin durys aıtsa, balalar «ıa» dep aıtýy kerek, al qate aıtsa «joq» deýleri kerek. Mysaly, júrgizýshi:
- Qazyna kók bloktyń astynda, - deıdi
- Joq, - dep jaýap beredi balalar.
- Sarynyń astynda ma?
- Joq
- Úlkenniń astynda ma?
- Joq
- Jýannyń astynda ma?
- Ia
Qazyna izdeýshiler tekserip kóredi, eger olar qazynany tapqan bolsa, ózderine alady da, al taba almasa, odan ári izdeıdi. kim kóp qazyna tapsa, sol jeńimpaz bolady.
Oıyndy qaıtalaıtyn bolsaq, bloktardy pishinderi men tústerine qaraı aýystyrýǵa bolady (sary jáne qyzyl tiktórtburyshtar, sary jáne jasyl sharshy, kók jáne qyzyl dóńgelekter jáne t. b.).
Erekshelikteri bar kartochkalar júrgizýshide bolady. Bloktardyń sany 16 - ǵa deıin kóbeıedi. Olardyń sanyna bir tústi barlyq bloktar enedi, biraq olardyń pishinderi, kólemi men jýandyqtary ártúrli bolady. Oıynshylar qazyna jasyrylǵan fıgýranyń kez - kelgen eki ereksheligin atap aıtýlary kerek. Qazynany izdeý barysynda olar birden eki erekshelikterdi atap aıtady. Aıtylǵan árbir erekshelikke júrgizýshi tıisti belgisi qoıylǵan kartochkany qoıady. Mysaly:
- Úlken dóńgelek fıgýranyń astynda?
- Joq
- Tiktórtburyshty kishkentaıdyń astynda?
- Tiktórtburyshtynyń astynda («tiktórtburysh» kartochkasyn salady) biraq kishkentaı emes.
- Úlken tórtburyshtyń astynda ma?
- Ia, (aldynda qoıylǵan kartochkaǵa «úlken» kartochkasyn qosady).
Bloktyń eki birdeı ereksheligin durys kórsetken oıynshy ǵana blokty kóterip, onyń astynda qazynanyń bar, joq ekendigin teksere alady.
Oıyndy qaıtalaǵan jaǵdaıda basqa tústi bloktardy alǵan durys.
III
Bloktardyń sany - 24: barlyǵynyń kólemderi birkelki, biraq pishinderi, tústeri men jýandyqtary ártúrli nemese qalyńdyqtary jaǵynan barlyǵy birdeı, biraq pishinderi, tústeri men kólemderi jaǵynan ártúrli.
Qazyna izdeýshiler qazynany izdegende olar birden úsh erekshelikti ataýlary tıis. Júrgizýshi árbir durys tabylǵan erekshelikti kartochkalarmen naqtylaıdy. Mysaly:
- Qyzyl, úlken dóńgelektiń astynda ma?
- Qyzyl («qyzyl tústi» kartochkany salady) biraq úlken jáne dóńgelek emes.
- Qyzyly, kishkentaı úshburyshtyń astynda ma?
- Qyzyl, kishkentaı (kartochkalaryn salady) biraq úshburysh emes.
- Qyzyl kishkentaı tórtburyshtyń astynda ma?
- Ia («tiktórtburysh» taǵy bir kartochkasyn qoıady)
Barlyq úsh erekshelikterdi durys ataǵan oıynshy kórsetilgen blokty kóteredi de, qazynany ózine alady.

2. «OILAN TAP»
Maqsaty. Zattardyń erekshelikteri ataý (túsi, pishini, kólemi, jýandyǵy), jalpylaý olardy anyqtaý qabiletterin damytý, zattyń qandaı dabir naqty ereksheliginiń joq ekendigin sózben aıtyp jetkizý (qyzyl emes, úshburyshty emes jáne t. b.).
Materıal. Logıkalyq bloktar, Býratıno oıynshyǵy, erekshelik - kartochkalary (2 jáne 3 nusqalar úshin).
Mazmuny.
I
Júrgizýshi qandaı da bir oıyn personajynyń atynan mysaly, Býratınonyń atynan balalarǵa bylaı deıdi: «men óz dostarymdy qýantqandy jaqsy kóremin, al bárinen buryn olarǵa syılyqtar syılaǵandy unatamyn, men ózimmen birge bir qorap toly syılyqtar ákeldim (qorapty kórsetedi). Munda shokoladtar, mashınalar, qýyrshaqtar, bári - biri bar. Men Malvınaǵa da arnap syılyq tańdadym. Sender de óz dostaryńa syılyqtar tańdaı alasyńdar. Biraq ol úshin sender aldymen meniń Malvınaǵa qandaı tústi syılyq arnaǵanymdy tabýlaryń kerek. Men qazir ol syılyqty qoraptan alyp, jasyramyn».
Býratıno bloktardyń birine jasyrady, balalar onyń túsiniń qandaı ekenin tabýǵa kirisedi. Kim tap, sol bala dosyna syılyq tańdaı alady. Ol blokqa syılyqty jasyryp, onyń qandaı ereksheligin tabý kerektigin aıtady.
Oıynda ár kezde bloktyń bir ǵana ereksheligi tabylady.
II
Býratıno blokty jasyryp, onyń eki ereksheligin tabý boıynsha tapsyrma beredi (mysaly, tasbaqa Tortıllaǵa tańdaǵan oramaldyń túsi men pishini qandaı ekenin suraıdy). Sheshý kezinde balalar syılyqtyń eki ereksheligin aıtýlary kerek. Eger olar tek bir ǵana ereksheligin aıtsa, Býratıno erejeni esterine túsirip otyrady. Balalar eki ereksheliktiń biri sheshken jaǵdaıda Býratıno onyń durys ekenin aıtady da, tıisti kartochkany qoıady («tiktórtburyshty» biraq kók emes, «sary» biraq «úshburyshty emes»). Kim durys sheshse, sol Býratınony almastyrady, sonyń ornyna syılyq tańdap, onyń qandaı eki ereksheligin tabý kerek ekendigin aıtady (túsi men pishini, pishini men kólemi, kólemi men jýandyǵy jáne t. b.).
Eger balalardyń oıyn tapsyrmalaryna degen qyzýshylyqtary bolmasa (dosyna syılyq tańdaý), olarǵa jańa úlgidegi oıyn usynyńyz, mysaly, logıkalyq bloktardan qala salý. Bul jaǵdaıda bas qurylysshy qalanyń jobasyn bastaıdy.
5 - 6 jastaǵy balalarǵa arnalǵan logıkalyq oıyndar jıyntyǵy júkteý