InfoHub Logo

«Áıelder – ádebıettiń máńgilik taqyryby. Sebebi, ótken ǵasyrdyń orys ádebıetinde tanymal «Týrgenev áıelderi» bolatyn bolsa, qazaq ádebıetinde «Áýezov áıelderi» dep ataýǵa bolady.

Muhtar Áýezovtiń «Abaı joly» roman-epopeıasy qazaqtyń kórkem prozasyn bıikke kóterip, álem ádebıetine joǵary estetıkalyq talǵam, kórkemdik qýat ákelgen úzdik týyndy. Bul romanda bir-birine uqsamaıtyn, birin-biri qaıtalamaıtyn, árqaısysy óz bolmysymen, kelbetimen, ishki syrymen erekshe bolyp kórinetin áıelder beınesi bar.

«Ar-ojdany tap-taza ımannan quıylǵandaı, júzi meıirimge toly Zere ájeleriń úlgisi ispetti. Salqyn qandy, sabyrly, aqyl ıesi Uljan analardyń úlgisindeı. Syldyrlaǵan sholpysy áldeqandaı, byldyrlaǵan tilimen bar syryn Abaıǵa ǵana qupıa baıan etetin appaq arý Toǵjan alystaǵy qol jetpes arman sekildi mahabbattyń úlgisi sekildi. Áni sánine, sáni ánine astasqan asyl, aıaýly Aıgerim jas jigittiń sulý jarynyń úlgisi. Abaıdyń ájesi Zereni barsha aýyl adamdary «kári áje» dep ataǵan.
 
Aqyldy, zeıindi, meıirimdi Zere nemereleriniń ishinde Ibrahımdi erekshe jaqsy kórip, ony Abaı dep erkeletken. İzgi júrekti, úlkenge qamqor, kishige pana bola bilgen Zere áje Abaıdyń ómirine, aqyndyǵyna ıgi áserin tıgizgen. Uly jazýshynyń shyǵarmasynda beınelengen negizgi tartys ádilet pen zorlyq, tutastyq pen alaýyzdyq, bilim men nadandyq, mahabbat pen ǵadaýat maıdanynda túptiń túbinde birlik pen berekeniń jeńiske jetetinin aıtqan.

Ózi súıgen jolǵa barlyq kúsh-qaıratyn aıamaı tógip, sanaly ǵumyryn arnaǵan adam ǵana qazaq halqynyń keleshegi bola alady», - dep bastalǵan beınematerıal oqyrmandardyń «Abaı joly» romanyndaǵy áıelder obrazy týraly pikirlerimen jalǵasqan.
 
«Abaı Qunanbaıulynyń 175 jyldyǵyna oraı «Abaı joly» roman-epopeıasy týraly aıta otyryp, qazaq áıelderiniń ásem obrazdary arqyly qoǵamdaǵy adamgershiliktiń ana tárbıesiniń nátıjesi ekendigin kóremiz. Muhtar Áýezov jazǵan taqyrybynyń astaryna súńgip baryp, tarıhı salystyrýlar jasaıdy. Jazýshy «Otan otbasynan bastalady» degendeı áıeldi qoǵamdyq ortanyń uıytqysy retinde tanytady.
 
Erler ózderimen ózderi, al balalaryna qarap, olardy aırandaı uıytyp otyrǵan – áıel. Osy áıelge teńdik kórsetpeı, kúń qylyp ustaý bir adamǵa ǵana emes, qoǵamdyq ortaǵa da qıanat jasaýmen teń. Óıtkeni, osy qoǵamdyq ortadaǵy adamgershilik ananyń bergen tárbıesinen dep eseptelinedi», - dep pikir bildirdi Aqsúırik esimdi jas oqyrman.
 
«Áıelder – ádebıettiń máńgilik taqyryby. Sebebi, ótken ǵasyrdyń orys ádebıetinde tanymal «Týrgenev áıelderi» bolatyn bolsa, qazaq ádebıetinde «Áýezov áıelderi» dep ataýǵa bolady. Osylaı ataýǵa negiz bola alatyn myna bir epopeıa keremet beınelermen tolyqtyrylǵan.
 
Ol – Muhtar Áýezovtiń «Adamzattyń negizi – áıel» degen bir oıy edi», - dep oqyrmandar áleýmettik jeli arqyly pikirlerin bildirdi.

Jetekshi: Janataev Danat Janataıuly,

ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń profesory, dosent

Ǵalbıat Tunyq.,

ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń 1-kýrs magıstranty.

---