Abaıdyń tabıǵat lırıkasy
Sabaqtyń taqyryby Abaıdyń tabıǵat lırıkasy
Bilimdilik maqsaty Oqýshylarǵa Abaı ólenderin barynsha tereń meńgertý, jatqa aıtý, óleńdi taldaý mashyǵyn jetildirý, teorıalyq uǵymdardy túsindirý, etnografıalyq tanymdardy keńeıtý.
Damytýshylyq Oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys isteýine yqpal etý, oılaý qabiletterin, sóıleý mádenıetin jetildirý.
Tárbıelik Oqýshylarǵa estetıkalyq, ekologıalyq tárbıe berý, olardyń poezıa, saz óneri, beıneleý óneri sekildi kórkem óner dúnıesine súıispenshilikterin arttyrý. Abaı ulylyǵyn tereń sezdirý, týǵan tabıǵatqa qamqorlyq jasaýǵa tárbıeleý.
Sabaq túri Jarys sabaq (toptyq)
Ádis-tásili Baıandaý.«Oı qozǵaý».«Dóńgelek stol».«Kýbızm»,
Venn dıagramsy. Toptyq jarys.
Pánaralyq baılanys Tarıh, án - kúı.
Kórnekilik Suraqty tapsyrmalar salynǵan konvert. Aqyn portreti.
Abaı sózderi jazylǵan plakattar, qosymsha dıdaktıkalyq materıaldar.
O. Súleımenov, M. Shahanov sýretteri.
Sabaq barysy׃1. Uıymdastyrý.
Qyzyǵýshylyqty oıatý.
Oqýshylardy topqa bólý. Top basshysyn saılaý.
Oı qozǵaý: «Dóńgelek stol» strategıasy boıynsha berilgen aq paraqtarǵa jyl mezgilderi týraly sıpattap jazady. 1 top – jazǵy tabıǵat týraly. 2 top – qysqy tabıǵat týraly jazady. Ár toptan 1 oqýshy oqıdy.
2. Ótkendi pysyqtaý.
Ótkendi pysyqtaý maqsatynda " Abaı álemi" taqyrybyna klaster ádisi boıynsha qoıylǵan suraqtarǵa durys jaýabyn taýyp iledi.
1. Abaı qaı jyly týǵan? (1845 jyly 10 tamyz.)
2. Týǵan jerin ata. ( Semeı oblysy. Shyńǵystaý taýynyń bókteri.)
3. Abaıdyń shyn aty kim edi? (Ibragım.)
4. Abaıdyń ájesiniń aty kim? (Zere.)
5. Abaıdyń arǵy atalary kimder? (Óskenbaı, Yrǵyzbaı. )
6. Sheshesiniń aty kim bolǵan. (Uljan.)
7. Qunanbaı neshe áıeldi bolǵan? (4 áıeldi.)
8. Abaıdyń. Dúnıege kózimdi ashqan kim edi? (Mıhaelıs.)
9. Abaı neshe jasqa deıin oqyǵan ( 13 jas.)
10. Semeıdegi Abaı oqyǵan medrese qalaı atalǵan? (Ahmet - Rıza.)
11. Abaıdyń rýy qańdaı? (Tobyqty.)
Jańa sabaq.
Búgin biz Abaıdyń tabıǵat lırıkasy jaıynda sóz etpekpiz. Eń aldymen «lırıka»degen sózge túsinikteme berip alaıyq. Lırıka degenimiz aqynnyń ishki jan dúnıesiniń sezim kúshimen tebirene tolqýy, óz basynyń kóńil - kúıi, kúıinish - súıinishi tán. Lırıkanyń 4 túri bar.
Lırıka
↓
fıloso fıalyq, saıası, mahabbat, tabıǵat
Tabıǵat – adam ómir súrer tirshilik eter ortasy. Onsyz ómir joq. Mine, osy tabıǵat kórinisterin, oǵan bólingen qazaq dalasyndaǵy ómirdi, turmys - háldi sýretteýge Abaıdyń kóptegen óleńderi arnalǵan jáne Abaıdyń buryn tabıǵat kórinisterin munshalyq tereń ári jan - jaqty jyrlaǵan aqyn bolǵan emes. Jyldyń 4 mezgili týraly jazylǵan óleńderi beıneti men azaby mol mal baqqan sharýany baıansyz kóshpeli aýyldy kórsetetin sulý shyǵarmalar bolyp tabylady. Tabıǵatqa jan bitirýge uly Abaı óziniń orys klasıkterinen úırengen.
Bul óleńderin aqyn 1886 - 1890 jyldar aralyǵynda jazǵan.
Biz búgin Abaıdyń jyl mezgilderine baılanysty «Qys», «Jazǵytury», «Kúz», «Jaz» óleńderine baılanysty jarys sabaq ótkizbekshimiz.
Jarysqa 2 top qatysady.
1top –«Jaz», «Kúz» (1886 - 1888 j)
2 top -«Qys», «Jazǵytury»( 1888 - 1890 j)
Jarys 5 baǵyt boıynsha ótedi.
1. Poezıa
2. Teorıa
3. Án - kúı.
4. Etnografıa
5. Ekologıa.
Jarys sabaqtyń maqsaty - senderdiń óner - bilimderińdi jan - jaqty baıqaý. Ár baǵyttyń arnaıy suraq tapsyrmalary bar.
1 baǵyt – Poezıa
1. tapsyrma. Ár toptyń músheleri 3 shýmaqtan birin - biri jalǵastyryp. óleńdi mánerlep jatqa aıtý kerek.
2 tapsyrma. Ár top ózderine arnalǵan suraqtarǵa jaýap beredi.
1) «Jaz», «Kúz» tobyna.
a) Óleńde kúzdiń qandaı belgileri sýrettelgen?
á) Aýyl turmysy qalaı kórsetilgen?
2) «Qys», «Kóktem» tobyna.
a) Aqyn qysty qandaı beınede sýrettegen?
á) Qystaǵy adamdardyń tirshiligi qalaı beınelengen?
2 baǵyt - Teorıa.
1 tapsyrma
1 topqa - "Kúz", "Jaz".
1) Epıtet degenimiz ne? "Kúz" óleńinen mysal keltir.
2 topqa - "Qys", "Jazǵytury."
a) Keıipteý degenimiz ne? « Qys» óleńinen mysal keltir.
2 tapsyrma.
Ár top óz óleńderiniń qurylysyna taldaý jasaıdy. ( býnaq degendi anyqtaý)
1) Óleń shýmaǵy neshe tarmaqtan turady? (4)
2) Ár tarmaǵyn býynǵa bólip, neshe býyndy óleń ekenin anyqta?
3) Óleń neshe shýmaqtan turady? (6, 8, 13)
4)
3 baǵyt - Án - kúı.
Abaıdyń tabıǵat týraly ánderin shyrqaý jarysy. Qaı top kóp aıtady.
4 baǵyt - Etnografıa
Óleńderde kezdesetin qazaqtyń kóne turmysyna, sharýashylyǵyna qatysty keıbir
sózderine túsinik berý.
1. Malma degen ne? Malma sapsý degendi qalaı túsinesińder?
2. Shýda jip dep qandaı jipti ataǵan. Ony qalaı ıiredi.
3. Shom, Shomshy degen ne?
4. Kúzeý degen ne? Kóshpeli qazaqtardyń qysqa, jazǵy qonystary qalaı atalǵan.
5. Alty qanat úı degen qandaı úı? Kıiz úı neshe qanat bolýy múmkin. Kıiz úı qandaı bólikterden turady?
6. Shıdem degen ne?
7. Ene degen kim? Qazaqsha qandaı týystyq ataýlardy bilesiń?
8. Quda dep kimdi aıtady?
Jaýaby.
1. Malma - teri ıleıtin ashytqy, ıge salatyn terini asty - ústine shyǵaryp, aralastyrýdy malma sapsý degen.
1. Túıeniń shýdasynan ıirilgen jipti aıtady. Ony ájeler urshyqpen ıirgen.
2. Shom - túıeniń beline júk batpas úshin salynatyn jumsaq nárse, shomshy - túıemen
júk tasýshy adam.
3. Kúzeý - malshylardyń kúzde otyratyn qonysy. jaıylymy.
Qysqy qonys – qystaý, jazǵy - jaılaý delingen.
4. Kıiz úıler keregesiniń sanyna baılanysty 5, 6, 7, 12 qanat bolyp keledi. Ol mynadaı bólikterden turady: kerege, ýyq, shańyraq, syqyrlaýyq, túndik, irgelik, týyrlyq úzik, basbaý, baý t. b.
5. Shıdem - qoıdyń jabaǵysynan tigip, syrtyn matalap qaptaǵan kıim, ony kúpi dep te ataǵan. Qazaqta sondaı - aq ton, ishik, tymaq. bókebaı, túlki tymaq, qulaqshyn, pıma baıpaq t. b. kıimder bar.
6. Kelinder kúıeýiniń sheshesin ene dep ataǵan. Týystyq ataýlar: apa, kóke, ata, áje, jezde, aǵa, jeńge, baldyz, abysyn, kelin, quda, qudaǵı, quda bala, qudasha, bóle, naǵashy, jıen, jıenshar, sińli, qaryndas, qaıyn sińli.
7. Qyz alysyp, qyz berisken adamdar qudalar dep atalady."Quda myń jyldyq, kúıeý – júz jyldyq", "Qudańdy qudaıyńdaı syıla"
5 baǵyt - Ekologıa.
Oı tolǵaý.
2 topqa konverttiń ishine salynǵan 2 sýret beriledi.
(Muhtar Shahanov, Oljas Súleımenov)
Suraqtar.
1. Bul kimniń sýreti. Onyń búgingi sabaqqa, ekologıaǵa qatysy qandaı?
Qandaı eńbekteri bar?
2. Olardyń tabıǵat qorǵaý jónindegi qyzmeti týraly ne bilesińder.
Qorytyndylaý. Biz búgin ne bildik, ne úırendik?
Baǵalaý paraǵy: ár strategıa boıynsha durys jaýap bergen topqa bir upaı berip otyramyn. Sabaq aıaǵynda eseptep baǵalaımyn.
Jeńimpazdardy marapattaý.
Úıge tapsyrma: "Tabıǵatym - mahabbatym" atty esse jazý
Bilimdilik maqsaty Oqýshylarǵa Abaı ólenderin barynsha tereń meńgertý, jatqa aıtý, óleńdi taldaý mashyǵyn jetildirý, teorıalyq uǵymdardy túsindirý, etnografıalyq tanymdardy keńeıtý.
Damytýshylyq Oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys isteýine yqpal etý, oılaý qabiletterin, sóıleý mádenıetin jetildirý.
Tárbıelik Oqýshylarǵa estetıkalyq, ekologıalyq tárbıe berý, olardyń poezıa, saz óneri, beıneleý óneri sekildi kórkem óner dúnıesine súıispenshilikterin arttyrý. Abaı ulylyǵyn tereń sezdirý, týǵan tabıǵatqa qamqorlyq jasaýǵa tárbıeleý.
Sabaq túri Jarys sabaq (toptyq)
Ádis-tásili Baıandaý.«Oı qozǵaý».«Dóńgelek stol».«Kýbızm»,
Venn dıagramsy. Toptyq jarys.
Pánaralyq baılanys Tarıh, án - kúı.
Kórnekilik Suraqty tapsyrmalar salynǵan konvert. Aqyn portreti.
Abaı sózderi jazylǵan plakattar, qosymsha dıdaktıkalyq materıaldar.
O. Súleımenov, M. Shahanov sýretteri.
Sabaq barysy׃1. Uıymdastyrý.
Qyzyǵýshylyqty oıatý.
Oqýshylardy topqa bólý. Top basshysyn saılaý.
Oı qozǵaý: «Dóńgelek stol» strategıasy boıynsha berilgen aq paraqtarǵa jyl mezgilderi týraly sıpattap jazady. 1 top – jazǵy tabıǵat týraly. 2 top – qysqy tabıǵat týraly jazady. Ár toptan 1 oqýshy oqıdy.
2. Ótkendi pysyqtaý.
Ótkendi pysyqtaý maqsatynda " Abaı álemi" taqyrybyna klaster ádisi boıynsha qoıylǵan suraqtarǵa durys jaýabyn taýyp iledi.
1. Abaı qaı jyly týǵan? (1845 jyly 10 tamyz.)
2. Týǵan jerin ata. ( Semeı oblysy. Shyńǵystaý taýynyń bókteri.)
3. Abaıdyń shyn aty kim edi? (Ibragım.)
4. Abaıdyń ájesiniń aty kim? (Zere.)
5. Abaıdyń arǵy atalary kimder? (Óskenbaı, Yrǵyzbaı. )
6. Sheshesiniń aty kim bolǵan. (Uljan.)
7. Qunanbaı neshe áıeldi bolǵan? (4 áıeldi.)
8. Abaıdyń. Dúnıege kózimdi ashqan kim edi? (Mıhaelıs.)
9. Abaı neshe jasqa deıin oqyǵan ( 13 jas.)
10. Semeıdegi Abaı oqyǵan medrese qalaı atalǵan? (Ahmet - Rıza.)
11. Abaıdyń rýy qańdaı? (Tobyqty.)
Jańa sabaq.
Búgin biz Abaıdyń tabıǵat lırıkasy jaıynda sóz etpekpiz. Eń aldymen «lırıka»degen sózge túsinikteme berip alaıyq. Lırıka degenimiz aqynnyń ishki jan dúnıesiniń sezim kúshimen tebirene tolqýy, óz basynyń kóńil - kúıi, kúıinish - súıinishi tán. Lırıkanyń 4 túri bar.
Lırıka
↓
fıloso fıalyq, saıası, mahabbat, tabıǵat
Tabıǵat – adam ómir súrer tirshilik eter ortasy. Onsyz ómir joq. Mine, osy tabıǵat kórinisterin, oǵan bólingen qazaq dalasyndaǵy ómirdi, turmys - háldi sýretteýge Abaıdyń kóptegen óleńderi arnalǵan jáne Abaıdyń buryn tabıǵat kórinisterin munshalyq tereń ári jan - jaqty jyrlaǵan aqyn bolǵan emes. Jyldyń 4 mezgili týraly jazylǵan óleńderi beıneti men azaby mol mal baqqan sharýany baıansyz kóshpeli aýyldy kórsetetin sulý shyǵarmalar bolyp tabylady. Tabıǵatqa jan bitirýge uly Abaı óziniń orys klasıkterinen úırengen.
Bul óleńderin aqyn 1886 - 1890 jyldar aralyǵynda jazǵan.
Biz búgin Abaıdyń jyl mezgilderine baılanysty «Qys», «Jazǵytury», «Kúz», «Jaz» óleńderine baılanysty jarys sabaq ótkizbekshimiz.
Jarysqa 2 top qatysady.
1top –«Jaz», «Kúz» (1886 - 1888 j)
2 top -«Qys», «Jazǵytury»( 1888 - 1890 j)
Jarys 5 baǵyt boıynsha ótedi.
1. Poezıa
2. Teorıa
3. Án - kúı.
4. Etnografıa
5. Ekologıa.
Jarys sabaqtyń maqsaty - senderdiń óner - bilimderińdi jan - jaqty baıqaý. Ár baǵyttyń arnaıy suraq tapsyrmalary bar.
1 baǵyt – Poezıa
1. tapsyrma. Ár toptyń músheleri 3 shýmaqtan birin - biri jalǵastyryp. óleńdi mánerlep jatqa aıtý kerek.
2 tapsyrma. Ár top ózderine arnalǵan suraqtarǵa jaýap beredi.
1) «Jaz», «Kúz» tobyna.
a) Óleńde kúzdiń qandaı belgileri sýrettelgen?
á) Aýyl turmysy qalaı kórsetilgen?
2) «Qys», «Kóktem» tobyna.
a) Aqyn qysty qandaı beınede sýrettegen?
á) Qystaǵy adamdardyń tirshiligi qalaı beınelengen?
2 baǵyt - Teorıa.
1 tapsyrma
1 topqa - "Kúz", "Jaz".
1) Epıtet degenimiz ne? "Kúz" óleńinen mysal keltir.
2 topqa - "Qys", "Jazǵytury."
a) Keıipteý degenimiz ne? « Qys» óleńinen mysal keltir.
2 tapsyrma.
Ár top óz óleńderiniń qurylysyna taldaý jasaıdy. ( býnaq degendi anyqtaý)
1) Óleń shýmaǵy neshe tarmaqtan turady? (4)
2) Ár tarmaǵyn býynǵa bólip, neshe býyndy óleń ekenin anyqta?
3) Óleń neshe shýmaqtan turady? (6, 8, 13)
4)
3 baǵyt - Án - kúı.
Abaıdyń tabıǵat týraly ánderin shyrqaý jarysy. Qaı top kóp aıtady.
4 baǵyt - Etnografıa
Óleńderde kezdesetin qazaqtyń kóne turmysyna, sharýashylyǵyna qatysty keıbir
sózderine túsinik berý.
1. Malma degen ne? Malma sapsý degendi qalaı túsinesińder?
2. Shýda jip dep qandaı jipti ataǵan. Ony qalaı ıiredi.
3. Shom, Shomshy degen ne?
4. Kúzeý degen ne? Kóshpeli qazaqtardyń qysqa, jazǵy qonystary qalaı atalǵan.
5. Alty qanat úı degen qandaı úı? Kıiz úı neshe qanat bolýy múmkin. Kıiz úı qandaı bólikterden turady?
6. Shıdem degen ne?
7. Ene degen kim? Qazaqsha qandaı týystyq ataýlardy bilesiń?
8. Quda dep kimdi aıtady?
Jaýaby.
1. Malma - teri ıleıtin ashytqy, ıge salatyn terini asty - ústine shyǵaryp, aralastyrýdy malma sapsý degen.
1. Túıeniń shýdasynan ıirilgen jipti aıtady. Ony ájeler urshyqpen ıirgen.
2. Shom - túıeniń beline júk batpas úshin salynatyn jumsaq nárse, shomshy - túıemen
júk tasýshy adam.
3. Kúzeý - malshylardyń kúzde otyratyn qonysy. jaıylymy.
Qysqy qonys – qystaý, jazǵy - jaılaý delingen.
4. Kıiz úıler keregesiniń sanyna baılanysty 5, 6, 7, 12 qanat bolyp keledi. Ol mynadaı bólikterden turady: kerege, ýyq, shańyraq, syqyrlaýyq, túndik, irgelik, týyrlyq úzik, basbaý, baý t. b.
5. Shıdem - qoıdyń jabaǵysynan tigip, syrtyn matalap qaptaǵan kıim, ony kúpi dep te ataǵan. Qazaqta sondaı - aq ton, ishik, tymaq. bókebaı, túlki tymaq, qulaqshyn, pıma baıpaq t. b. kıimder bar.
6. Kelinder kúıeýiniń sheshesin ene dep ataǵan. Týystyq ataýlar: apa, kóke, ata, áje, jezde, aǵa, jeńge, baldyz, abysyn, kelin, quda, qudaǵı, quda bala, qudasha, bóle, naǵashy, jıen, jıenshar, sińli, qaryndas, qaıyn sińli.
7. Qyz alysyp, qyz berisken adamdar qudalar dep atalady."Quda myń jyldyq, kúıeý – júz jyldyq", "Qudańdy qudaıyńdaı syıla"
5 baǵyt - Ekologıa.
Oı tolǵaý.
2 topqa konverttiń ishine salynǵan 2 sýret beriledi.
(Muhtar Shahanov, Oljas Súleımenov)
Suraqtar.
1. Bul kimniń sýreti. Onyń búgingi sabaqqa, ekologıaǵa qatysy qandaı?
Qandaı eńbekteri bar?
2. Olardyń tabıǵat qorǵaý jónindegi qyzmeti týraly ne bilesińder.
Qorytyndylaý. Biz búgin ne bildik, ne úırendik?
Baǵalaý paraǵy: ár strategıa boıynsha durys jaýap bergen topqa bir upaı berip otyramyn. Sabaq aıaǵynda eseptep baǵalaımyn.
Jeńimpazdardy marapattaý.
Úıge tapsyrma: "Tabıǵatym - mahabbatym" atty esse jazý
You Might Also Like
