InfoHub Logo

Jańa ǵana kýrs bitirip shyqqan jas ınstıtýtqa Mashenka Pavleskaıa, ózi gývernantka esebinde turatyn. Kýshkınderdiń úıine serýennen qaıtyp kelgende, tosyn bir ábigerdiń ústinen shyqty. Oǵan esik ashqan shveısar Mıhaılo bir nársege abyrjyǵandaı eki beti qyp-qyzyl eken.

Joǵarǵy úıden shý estiledi.

"Sirá, báıbisheniń derti ustap qalǵan bolar...- dep oılady Mashenka, - álde kúıeýimen urysty ma eken..."

Aýyzǵy úı men dálizde qyzmetshi qyzdardy jolyqtyrdy. Bir qyzmetshi qyz jylapty. Sodan keıin Mashenka óz bólmesinen úı qojasy Nıkolaı Sergeıchtiń júgirip shyqqanyn kórdi; bul ózi shiltıgen kishkentaı, biraq pálendeı mosqal bolmasa da bet, tóbesi jaltyraǵan kisi.

Qazir óńi qyzaryp ketken. Beti - aýzy jypylyqtap tur... Gývernantkany baıqamastan, qasynan óte shyqty da, eki qolyn joǵary kóterip, nalyp barady:

— Oıpyr-aı, bul netken sumdyq! Netken ádepsizdik! Netken aqymaqtyq, aıýandyq! Ońbaǵandyq!

Mashenka óziniń bólmesine kirip edi, dáýletti, baı aqsúıekterden nanyn taýyp júrgen táýeldi, kónbis adamdarǵa sonshalyqty tanys sezimdi ómirinde alǵash ret janyna osy arada sezindi. Bólmesine tintý jasalypty. Úıdiń báıbishesi Fedosá Vasılevna, tolyq deneli, jaýyryndy, qalyń qara qasty, jalańbas, denesi saı - saı, tebindegen túbit murty bar, eki qoly qyp-qyzyl, keskin - keıpi men júris-turysy qarapaıym aspazshy qatynǵa uqsaǵan áıel munyń ústeliniń qasynda túregep turyp, qyzdyń boqshasyna júnniń bir shúıkelerin, shúberek qıqymdaryn, taǵy bir qaǵazdardy qaıtadan tyǵyp jatyr eken... Sirá, ol gývernantka kelip qalar dep oılamaǵan bolýy kerek, sebebi, buǵan jalt qarap, qyzdyń sup-sur bolyp ketken óńin, tańdanǵan júzin kórdi de, sál-pál qymsynǵandaı bolyp, kúmiljidi.

— Pardon, men, baıqaýsyzda shashyp alyp, jeńimmen ilip ketip...

Sonsoń taǵy birdeńe dedi de, madam Kýshkına kóıleginiń etegin shubaltyp shyǵa jóneldi. Mashenka tańdanǵan kózben óz bólmesin bir sholyp ótti de, túgine túsinbeı, ne oılaryn da bilmeı, ıyǵyn búristirip, qoryqqannan denesi múzdap ketti. Fedosá Vasılevna munyń boqshasynan ne izdep júr? Eger ózi aıtqandaı, shynynda da jeńimen ilip ketip, shashyp alsa, onda Nıkolaı Sergeıch nege qyzaryp, nege sonsha abyrjyp shyqty bólmeden? Ústeldiń bir jaq sýyrmasy nege eptep beri tartylǵan? Gývernantkanń maıda aqshalar men eski markalar salyp júrgen qobdıshasynyń aýzy ashylyp qalypty. Onyń aýzyn ashqan da, biraq qaıta jaba almaı, qulpynyń betin tyrnalap tastaǵan. Kitap qoıylǵan etajerka, ústeldiń ústi, tósek - oryn - osynyń bárinde timiskilegen tintýdiń izi jatyr. Kir salǵan sebettiń ishi de sondaı. Jýylǵan kirlerdi destelep-aq qoıypty, biraq Mashenkanyń úıden keterdegi qalpynda emes. Endeshe, naǵyz tintý, kádimgi baryp turǵan tintýdiń ózi jasalǵan ǵoı, al sonda nege, ne úshin jasalady? Ne bop qaldy? Mashenka shveısardyń jańaǵy abyrjýyn, ana jaqtaǵy áli de basylmaı jatqan ábigerdi, qyzmetshi qyzdyń jylaǵanyn esine túsirdi, sonda osynyń bári jańa ǵana óz bólmesinde bolǵan tintýmen baılanysty emes pe eken? Ózi bir sumdyq iske iligip ketken joq pa eken? Mashenka surlanyp, tula boıy múzdap, kir salynǵan sebetke otyra ketti. Bólmege bir qyzmetshi qyz kirdi.

— Lıza, sen bilmediń be, nege meni búıtip... tintti eken? - dep surady gývernantka.

— Báıbisheniń eki myń somdyq túıreýishi joǵalypty... - dedi Lıza.

— Iá, al sonda meni nege tintedi?

— Bıkesh-aý, bárimizdi tintti. Meni de túp-túgel tintti. Bizdi tyrdaı jalańash sheshindirip qoıyp tintti emes pe?.. Al men bar ǵoı, bıkesh, qudaı aqyńa... onyń túıreýishin almaq túgil, tipti jeke zattarynyń mańyna da jaqyn barǵan emespin. Men polısıaǵa barǵanda da osyny aıtamyn.

— Al... meni nege tintedi?- dep gývernantka áli de baıybyna túsinbeı tur.

—  Túıreýishin bireý urlap alypty dep turmyn ǵoı... Báıbishe bárin óz qolymen aqtaryp shyqty. Tipti, shveısar Mıhaılony da ózi tintti. Masqaranyń ákesi! Nıkolaı Sergeıch kózi baqyraıyp, taýyqsha qyt-qyttap júr. Siz bar ǵoı, bıkesh, bekerge qaltyraısyz. Sizden eshteńe de taba almady. Ágárkı, túıreýishti siz almaǵan bolsańyz, onda qorqatyn dáneńesi de joq.

—  Biraq ta bul, Lıza, pasyqtyq qoı... bul qorlyq qoı! - dedi Mashenka ashýǵa býlyǵyp, — Bul jeksuryndyq, ońbaǵandyq qoı! Maǵan kúdik keltirip, nárselerimdi aqtarýǵa onyń qandaı qaqysy bar?

— Siz kisi qolynda turasyz, bıkesh, - dep kúrsindi Lıza. — Siz bıkesh bolǵanyńyzben, qansha aıtsańyz da... kúń ispettisiz... Papataıyńyz ben mamataıyńyzdyń qolynda turǵan emes bul..

Mashenka tósekke qulaı ketti de, qorlanyp jylap jiberdi. Esh ýaqytta eshkim buǵan mundaı zorlyq istegen emes, esh ýaqytta dál mundaı qorlyq kórsetken emes... Kórgendi tárbıe alǵan, sezimtal boıjetkenge, oqytýshynyń qyzyna, urlyq qyldyń dep jala jabady, ony kósheniń qańǵyrǵan áıelińdeı qylyp turyp tintedi. Budan asqan qorlyqty oılap tabý qıyn bolar, sirá. Osyndaı jábir-japanyń ústine kelip, endi ne bolar eken degen aýyr qorqynysh qosyldy. Basyna ártúrli shym-shytyryq oılar keldi. Eger buǵan urlady dep kúdik týǵyzar bolsa, onda endi muny tutqynǵa alýy, tyrdaı jalańash sheshindirip tintýi, sodan keıin aldaryna salyp alyp, kóshede aıdap júrýi, dál baıaǵy knájna Tarakanova sıaqty, ishi tolǵan tyshqan men júndi qurt, asty keremet syz, ishi tastaı qarańǵy, muzdaı sýyq kameraǵa aparyp qamap tastaýlary da múmkin ǵoı. Buǵan kim arasha túspek? Áke - sheshesi bolsa shalǵaı provınsıada turady; buǵan keletindeı aqshalary da joq. Astanada bul eshbir týyssyz, tanyssyz, japan túzdegideı japadan-jalǵyz. Buǵan jurt ne isteımin dese de isteı alady.

"Barlyq sottar men qorǵaýshylarǵa júgirip baramyn... - dep oılady Mashenka tula boıy dir-dir etip. — Men olarǵa aıtyp túsindiremin, ant-sý ishemin... Olar meniń urlyq qyla almaıtynyma senedi".

Mashenka sebettiń ishinde, aqjaımanyń astynda bir azǵantaı tátti jatqanyn esine aldy, ony bul ınstıtýtta oqyp júrgendegi eski ádetimen tamaq ústinde qaltasyna tyǵyp bólmesine ákelip júretin. Óziniń osy bir kishkentaı qupıasy úı ıelerine jarıa bop qaldy-aý degen oıdan Mashenkanyń tula boıy dý-dý etip qatty uıaldy, mine, osynyń bári - ishki qorqynyshy, uıaty, kórgen jábiri qosylyp kelgende, júregi dúrs-dúrs soǵyp, odan eki shekesi, eki qoly, búkil ish - baýyry solqyldap ketti.

— Tamaqqa júrińiz! - dep qyzmetshi qyz Mashenkany asqa shaqyrdy.

"Barý kerek pe, álde barmaý kerek pe?".

Mashenka shashyn durystap, dymqyl oramalmen betin dymdap, asqanaǵa ketti. Jurt túski asqa kirisip ketken eken... Ústeldiń bir jaq basynda mańǵazdanyp Fedosá Vasılevna otyr, óńinen túıilgen topastyq baıqalady, al ekinshi basta - Nıkolaı Sergeıch. Eki jaq búıirden qonaqtar, balalar jaıǵasqan. Tamaqty ústerine frak, qoldaryna aq qolǵap kıgen eki malaı tasyp júr. Úı ishinin ábiger ekenin, báıbisheniń qaıǵyryp otyrǵanyn bári de biledi, sondyqtan eshqaısysy úndemeıdi. Tek tamaq shaınaǵan aýyzdarynyń salpyly men tárelkege tıgen qasyqtardyń tyqyly ǵana estiledi.

Áńgimeni báıbisheniń ózi bastady.

— Úshinshige ne berýshi edińder? - dep surady ol malaıdan sherge toly kúızelisti únmen.

— Estrýjon a lá rúss - dep jaýap qaıyrdy malaı.

— Ony, Fená, men edim ázirletken...- dep Nıkolaı Sergeıch asyǵa jaýap berdi... -Balyq jegim kelip ketti. Eger sen unatpasań, ma she – ge onda bermeı-aq qoısyn... Men jaı ánsheıin... aıta salǵam...Fedosá Vasılevna ózi aıtyp ázirletpegen taǵamdy jaratpaýshy edi, mine endi eki kózine jas móltildep shyǵa keldi.

— Jaraıdy, renjimeı-aq qoıaıyq, - dedi onyń úıdegi dárigeri Mamıkov jádigóı únmen, qolyn báıbisheniń qolyna bolar-bolmas tıgizip jáne sondaı bir tátti jádigóılik kúlkimen. — Júıkemiz onsyz da quryp otyrǵan joq pa. Túıreýishti umytaıyq! Densaýlyq eki myńnan góri qymbatyraq!..

— Men eki myńǵa qınalyp otyrǵam joq! - dedi báıbishe, sol-aq eken kóziniń jasy tomardaı bop betinen sorǵalaı jóneldi. — Men osy istiń ózine yza bolamyn! Men óz úıimde urynyń bolǵanyna tóze almaımyn, men eshteńeni qımaı otyrǵam joq, biraq ta meniń nársemdi urlaý degen - bul baryp turǵan ońbaǵandyq! Sonda meniń jaqsylyǵymdy osylaı qaıtarǵandary ǵoı...

Jurttyń bári tómen qarap, tárelkelerine úńilip otyr, al Mashenka báıbisheniń álgi sózinen keıin jurttyń bári ózine qarap otyrǵandaı kórindi. Kenet tamaǵyna birdeńe turyp qalǵandaı túıilip otyrdy da, jylap jiberdi, sóıtti de betine oramalyn basa qoıdy.

— Pardon,- dep kúbirledi ol. - Men otyra alatyn emespin. Basym aýyryp barady. Keteıin.

Sóıtti de, ústelden túregelip, oryndyqtardy ebedeısiz tarsyldatyp jáne sonysyna odan saıyn qysylyp, shyǵa jóneldi.

— Qudaı salmasyn! - dedi Nıkolaı Sergeıch, qabaǵyn tyrjıtyp. — Sonyń nárselerin tintý ne kerek edi! Osynyń ózi rasynda da... qandaı yńǵaısyz.

— Men túıreýishti sol aldy dep otyrǵanym joq, - dedi Fedosá Vasılevna, — biraq sen soǵan kepil bola alamysyń? Shynyn aıtsam, men osy oqymysty kedeı qyzdaryna onsha kóp sene qoımaımyn.

— Ras aıtamyn, Fená, yńǵaısyz... ǵafý et, Fená, biraq zań boıynsha seniń bireýdi tintýge eshqandaı qaqyń joq.

— Men senderdiń zańdaryńdy bilmeımin. Men ózimniń túıreýishim joǵalǵanyn ǵana bilemin, mine, bitti sonymen. Biraq men bul túıreýishti tabamyn! — Ol qolyndaǵy shanyshqymen tárelkeni salyp qalǵanda, kózi shatynap shyǵa keldi. — Sender tamaqtaryńdy ishińder de, meniń jumysyma aralaspaı, jaılaryńa otyryńdar!

Nıkolaı Sergeıch jym bolyp tómen qarady da, kúrsindi.

Sol eki arada Mashenka óziniń bólmesine kele salyp, tósekke sylq etip qulaı ketti. Endi ol eshkimnen qoryqqan da joq, uıalǵan da joq, kókeıinde keremet bir ǵana tilek bar -jańaǵy muńsyz bop otyrǵan kókdoly, topas áıeldi baryp jaqtan salyp-salyp jibersem dep oılaıdy.

Jantaıyp, betin jastyqqa basyp jatyp, ol bir nárseni arman etedi: qazir baryp, eń qymbat túıreýishti satyp alyp, mynaý esýas qatynnyń betine laqtyrsa, qandaı jaqsy bolar edi, deıdi. Qudaı berip, bir kúni Fedosá

Vasılevna jutap qalsa, sóıtip el aqtap, qaıyr surap, joqshylyq pen quldyqtyń barlyq sumdyǵyn kórse, sol kezde mynadaı qorlyqqa túsken Mashenka oǵan qaıyr - sadaqa berse. Shirkin-aı, bir keremet baılyqtyń murageri bolyp, tamasha arba satyp alar ma edi, sonsoń onyń kózin qyzyqtyra, terezesiniń aldynan saldyr-gúldir etkizip, aǵyzyp bir ótse!

Biraq munyń bári jaı arman ǵana edi, al shyntýaıtqa kelgende endi bir-aq nárse qaldy - ol jyldamyraq ketý, bul jerde bir saǵat ta aıaldamaı, ketip qalý. Árıne, jyly ornyńnan aıyrylyp, qoldarynda túgi joq áke-sheshege kaıta barý sumdyq - aq, biraq amal qansha. Mashenka báıbisheni de, óziniń myna kishkentaı bólmesin de endi kórgisi kelmeıdi, bul jerde ábden tynysy tarylyp, tunshyǵyp barady. Aýrýmen baıa-shaıa bolyp, óziniń jalǵan aqsúıektigine bósip, ábden esi aýysqan Fedosá Vasılevnanyń buǵan tipti jeksuryn kórinip ketkendigi sondaı, osy áıel jer basyp júrgende myna dúnıeniń bári buǵan bir túrli dóreki, ajarsyz sıaqty bolyp kórinedi. Mashenka kereýetten atyp turyp, nárselerin jıystyra bastady.

— Kirýge bola ma? - dep daýystady Nıkolaı Sergeıch esiktiń ar jaǵynan; ol aıaǵynyń tyqyryn bildirmeı, esikke jaılap kelip, jumsaq daýsymen sybyrlap sóıledi — Ruqsat pa?

— Kirińiz.

Ol kirip keldi de, esiktiń aldynda turyp qaldy. Kúńgirt kózinde eshqandaı nur qalmaǵan, kishkentaı qyzyl murny áli de jipsip tur. Túski astan keıin syra ishse kerek, onysy júrisinen, jylbysqy, sylbyr qolynan bilinip tur.

— Jınalyp jatyrmyn. Keshirińiz, Nıkolaı Sergeıch, biraq men budan ári sizdiń úıde qala almaımyn. Osy bir tintý meni qatty qorlady!

— Men túsinemin... Biraq siz muny beker isteısiz... Ne úshin? Tinte bersin, al odan sizge... odan sizge kelip-keter ne bar? Sizdiń túgińiz de ketpeıdi odan.

Mashenka úndemeı, zattaryn jınastyra berdi. Nıkolaı Sergeıch taǵy da birnárse aıtqysy kelip, oılanǵandaı, murtyn shıratyp turyp, jaramsaqtana sóıledi.

— Men, árıne, túsinemin, biraq kisige keshirimshil bolý kerek. Bilesiz ǵoı, meniń áıelimniń júıkesi buzylǵan, erketotaı adam, tym qatań ketýge bolmaıdy...

Mashenka úndemedi.

— Eger siz sondaı jábirlengen bolsańyz, - dedi Nıkolaı Sergeıch, sózin ári qaraı sozyp, -onda, ruqsat etińiz, men - aq sizdiń aldyńyzda keshirim suraýǵa ázirmin. Keshirińiz.

Mashenka jaýap qatqan joq. Tómen qaraı tuqyryp, óziniń shamadanymen áýre bop jatyr. Ábden ishkilikke salynyp ketken osynaý ynjyq adamnyń úı ishinde eshqandaı qadiri joq. Eń aıaǵy úıdegi malaılardyń kóz aldynda da jaı bir basy artyq, tek as ıesi adamnyń beıshara halinde júr; sondyqtan munyń keshirim suraýynda eshqandaı mán joq edi.

— him... Úndemeısiz? Siz muny azsynyp tursyz - aý? Endeshe áıelim úshin de keshirim suraıyn. Áıelimniń atynan... Ol dórekilik jasady, men muny aqsúıek adamsha moıyndaımyn...

Nıkolaı Sergeıch árli-berli júrińkirep, kúrsindi, sonsoń taǵy da sóılep ketti:

— Sonda siz, demek, meniń myna jerimdi, júregimniń astyn bir nárse tyrnaı bersin deısiz ǵoı... Siz meni ar-uıattyń azabyn sheksin deısiz ǵoı...

— Men bilemin, Nıkolaı Sergeıch, siz kináli emessiz, - dedi Mashenka, bulaýdaı bop isingen aıaly kózderimen onyń betine týra qarap. — Siz nesine qınalasyz?

— Árıne... Biraq sóıtse de siz álgi... ketpeńizshi... Ótinemin sizden.

Mashenka kónbeı basyn shaıqady. Nıkolaı Sergeıch terezeniń aldyna tura qalyp, áınekti tyrsyldatty.

— Men úshin osyndaı kirbińder - naǵyz baryp turǵan azap, - dedi ol kúbirlep. — Qaıteıin, sizdiń aldyńyzda tizerlep turaıyn ba, ne isteıin? Sizdiń namysyńyzǵa tıgen eken, soǵan siz jyladyńyz, endi keteıin dep jatyrsyz, biraq mende de namys bar ǵoı, siz ony músirkemeı tursyz. Álde siz meniń qudaıǵa jalbarynyp, aryzdasqan kezde de aıtpaıtyn sózimdi aıtqyzbaqsyz ba? Sóıtkińiz kele me? Beri qarańyzshy, siz meni jan tapsyraıyn dep jatqan aqtyq demimniń aldynda da moıyndap, aǵynan jarylmaspyn degen nársemdi moıyndatqyńyz kele me?

Mashenka úndemedi.

— Áıelimniń túıreýishin men aldym! - dedi Nıkolaı Sergeıch julyp alǵandaı. — Endi rızamysyz? Qanaǵattandyńyz ba? Iá, men... alǵanmyn... Biraq, árıne, men sizdiń ustamdylyǵyńyzǵa senemin... Qudaı úshin, jan adamǵa jalǵyz aýyz sóz, tıtteı de tis jaryp aıta kórmeńiz.

Mashenka ári tańdanyp, ári qoryqqan kúıinde jınala berdi: ol óziniń zattaryn tez-tez jınastyryp, qalaı bolsa solaı búktep, shamadany men sebetine tyqqylap jatyr. Endi, Nıkolaı Sergeıchtiń jańaǵy ashyq moıyndaýynan keıin, bul bir mınýt ta qala almady jáne buǵan deıin qalaı ǵana turyp kelgenin endi túsinbedi.

— Tańdanatyn túgi de joq... - deıdi Nıkolaı Sergeıch, az únsizdikten keıin. — Úırenshikti jaǵdaı! Maǵan aqsha kerek, biraq ol.. bermeıdi. Osy úıdi, osy dúnıeniń bárin tirnektep jınaǵan meniń ákem edi, Marıa Andreevna! Osynyń bári meniki edi, túıreýish te meniń sheshemdiki bolatyn... bári de meniki! Al anaý osynyń bárin tartyp alyp, ıemdenip otyr... Men onymen sottasa almaımyn ǵoı, solaı emes pe... Sondyqtan sizden ótinip suraımyn, keshirińiz... sóıtińiz de... sóıtińiz de qalyńyz osynda. Pout comprendre tout pardonner. Qalasyz ba?

— Joq!- dedi Mashenka úzildi-kesildi, ózi qalshyldaı bastady. — Endi meni mazalamańyz, ótinemin sizden.

— Já, betińizden jarylqasyn, - dep kúrsindi Nıkolaı Sergeıch, shamadannyń qasyndaǵy kishkentaı oryndyqqa otyra berip. - Men, shynymdy aıtsam, namystana biletin, bireýdi jek kóre alatyn, taǵy da sondaı adamdardy jaqsy kóremin. Ómir boıy osylaı sizdiń myna yzaly júzińizge qarar edim de otyrar edim... Sóıtip, sonymen, qalmaısyz ǵoı? Men túsinemin... Basqasha bolýy múmkin emes... Iá... Árıne... sizdiki jaqsy ǵoı, al endi maǵan bylaı bolady... Osy zyndannan aıaqty attap shyǵa almaımyn. Ózimizdiń bireýine bara qalsań, sonyń bárinde de osy áıeldiń quıyrshyqtary otyrady... Qudaı atqyr, óńsheń basqarýshylar, agronomdar. Bárin ótkizedi de jatady tynymsyz... Balyǵyn aýlama, shóbine aıaq baspa, bir butasyn syndyrma.

— Nıkolaı Sergeıch! - degen Fedosá Vasılevnanyń daýysy estildi zaldan. — Agnıa, shaqyrshy myrzany!

— Sonymen qalmaısyz ǵoı? - dedi Nıkolaı Sergeıch, ornynan ushyp turyp, esikke qaraı júre berip - Qalsańyz etti, qudaı aqyńa! Keshkisin men sizge keler edim... áńgimeleser edik. Á? Qalyńyzshy! Siz ketip qalsańyz, búkil osy úıde adam perneli bir jan qalmaıdy. Ol sumdyq emes pe!

Nıkolaı Sergeıchtiń araq sińip, sup-sur bolǵan keskininen jalynysh baıqalyp edi, biraq Mashenka kónbeı, basyn shaıqady, sonsoń ol qolyn bir siltep, shyǵyp ketti.

Endi jarty saǵattan keıin qyz jol ústinde ketip bara jatty.

Aýdarǵan J. Ysmaǵulov

---