InfoHub Logo

Qoıshyǵara Salǵarauly, Memlekettik syılyqtardyń ıegeri, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri

Burynǵy ótken biliktilerden qalǵan: "sóz — oı kórki, oı — adam kórki" degen taǵylym bar. Al adam kórki — tán kórki, jan kórki bolyp ekige bólinedi. Jańaǵy "oı — adam kórki" degen osynyń "jan kórki" degenine qatysty aıtylsa kerek. Óıtkeni jany kórikti adamnyń jaqyny da, janashyry da kóp. Ondaı adamnyń tirlik bolmysynyń mazmuny Uly Abaıdyń urpaǵyna aıtqan: "Adamzattyń bárin súı: "baýyrym" dep" keletin kıeli oımen úndesip jatady. Baspasynyń tapsyrmasymen shyǵarmashylyǵymen buryn jetik tanys emes Saıyn Nazarbekuly degen azamattyń qoljazbasyn alyp oqyp shyqqanymda, onyń avtorynyń, osyndaı jany kórkem, kópshil adam ekenine birden den qoıdym. "Ár qazaq — meniń jalǵyzym" dep aıta alǵan alyp júrekti tekti talant ıesi Sabyr Adaı inisindeı Saıynnyń da ár qazaqty baýyrym dep ish tartyp, oı bólisýi, ár oqýshysyna "Syrlasym bol" dep qolqa salýy, qarǵa tamyrly qazaq balasyn bólip-jarmaı tutas súıip, solarmen ortaq múddelestik tanytýy ol týraly osylaı oılaýǵa májbúr etkendeı. Onda jek kórýshilik joq. Bul rette ol:

Yza qysar baz bireýdi, kek kerneı,
Dushpanyna qaraı almas shet kórmeı.
Adasqan bar, qate qadam basqan bar,
Qabyldaı bil, ókinseń de, jek kórmeı, – dep oı túıedi.

Ol búkpesiz ashyq sóıleıdi. Onda osym qalaı bolar eken, jurt munymdy qalaı qabyldar eken degen eki oılylyq joq. Patsha kóńiliniń qalaýymen júrektegisin jaıyp salyp, ózim dep emirengen jurtymen ashyq syrlasady, baryn ortaǵa salady.

Biraq onyń jurtyna aıtary — bir sáttik kóńil kúıdiń áýeni de, tirshiliktiń bar men joǵynyń arasyndaǵy kúıbeńi de emes. Ol — alpysqa kelip aqyl toqtatqan, ómirdiń azaby men rahatyn, jaqsylyǵy men jamandyǵyn birdeı kórgen, osylardyń árqaısysynan ózindik oı túıip, ómirlik tujyrym jasaǵan, úsh ret ólim aýzynan tirlikke qaıta oralǵan muqalmas qaırat ıesiniń pendáýılikten ada jan tolǵanysy, bolmysqa degen ózindik kózqarasy.

Onyń óshpes muraty — Alla taǵala adam qylyp jaratqan soń, adamdyq joldan taımaı, Adam atyn saqtap qalý. Munyń pende úshin ońaı sharýa emes ekenin de ol jaqsy biledi. Sondyqtan da ol: "Adamdy qudaı jaratty degenge seneıin desem, Qudaıdy aıaımyn; Adamdy maımyldan jaraldy degenge seneıin desem, Adamdy aıaımyn" dep tolǵanady, "Adam — adamzat úshin eńbek etse ǵana Adam" dep tujyrym jasaıdy.

Onyń ólmes armany — "týmaq — súndet, ólmek — paryz" ekenin bile turyp, máńgi ólmeý. Saıyn: "Ótken kúnder — qateler kúndeligi" deıdi. Sol kúndelikti oı kózimen paraqtap, ótkeninen taǵylym alyp, ólmes isin, óshpes izin qaldyrǵan jan máńgi ólmeıdi dep biledi. Oǵan elýge taqaǵanda qolyna qalam aldyryp, janyn terbegen jaılardy qara sózben qalastyryp, óleń sózben órgizip júrgen de, qara tasty qaıystaı tilip, burynǵy ótken alyptar basyna aıtýly eskertkishter ornattyryp júrgen de sol túsinik. Rasynda da, qazirgi tańda qazaq dalasynyń ár tusynan boı kótergen Uly Abaıdyń basyndaǵy uly ǵımarat, Domalaq-anaǵa arnalǵan ǵajaıyp mavzoleı, Aqyn Abyl men batyr Dosan eskertkishteri ózderiniń ıeleriniń óshpes esimderimen birge Saıynnyń da esimin jalpaq jurtqa jarıalap turǵandaı. Sondyqtan da bolar Saıynnyń:

"Ómir súrgen eken ol, — dep, nesine",
Daıyn bolǵaı jaýabyń ókpesine.
Aıta al: "Ajal jetip ólsem-daǵy,
Senemin, — dep, — joq bolyp ketpesime" — dep kesip aıtýy.

Onyń eń basty paryzy — hal-qadirinshe eline, halqyna adal qyzmet etý. Saıyn bul rette bylaısha tolǵanady: "Paryz... bul — bissimilladan keıingi aıtylar uly sóz! Adam aqıqatty da, mádenıetti de senen tappaq. Paryz maǵynasyn túsinip, óz paryzyn adal óteýdi oılaǵan jan sol sátte pendelik bolmysynan azamattyq bıiktikke birden kóteriledi". Osyndaı túsiniktegi Saıynnyń óziniń de azamattyq bıiktikke kóterilgen jan ekenin "Syrlasym bolǵa" engen tórt taǵandar toptamasy da, bolmysty ulttyq tanym-túsinik negizinde tanýǵa umtylǵan eshkimge uqsamaıtyn ózindik fılosofıalyq paıymdaýlary da dáleldeı túsedi. Ol eliniń erteńin oılaıdy. Ne aıtsa da, ashyǵyn, adalyn aıtady. Al, adaldyqpen aıtylǵan sózdiń ǵumyry uzaq. Óıtkeni, elim, jurtym degen júrekten shyqqan sózdiń baryp ornyǵar oryny da sondaı mahabbatty júrek bolmaq. Sondyqtan ol umytylmaıdy. Týǵan halqyna adal qyzmet etýdi paryzym dep bilgen Saıyn osy qazir de maǵan:

Ónerliniń tilin tap, minin tappa,
Kóp jaqsynyń tek qana birin bapta.
Jatqa tizgin bermeńiz "jaqsy eken" dep,
Qarap qalar sasqanda kúniń jatqa,

— dep turǵandaı.

---