InfoHub Logo

Bastaýysh mektep oqýshylaryn ádebıettik oqý sabaǵynda óz betimen jumys jasaýǵa úıretý joldary

Bastaýysh synyptarda ana tili páni - balalardyń negizgi quraly. Oqýǵa úıretý saýat ashý kezeńinen bastalady. Bul kezde oqýshylar árbir dybystyń erekshelikterimen tanysý barysynda dybystan býyn, sóz qurap, ony daýystap durys oqýǵa jattyǵady. Býyn, sóz quraıtyn daýysty dybystardyń qasıetine erekshe kóńil bólinedi. Jeke oqýshylardyń dybys, býyn, sóz, sóılemderdi sanaly durys, anyq, daýystap oqýy talap etiledi. Sondaı - aq mátindi oqý kezinde sóz mánine, maǵynasyna nazar aýdarý, sóılemder arasyndaǵy baılanysty túsiný, sol arqyly mátin maǵynasyn túsinip, aıtyp berýge úırený, sóıtip túsinikterin birtindep kúrdelený baǵytynda mánerlep oqýdy jetildirý maqsaty kózdeledi.
Ekinshi, úshinshi synypta oqýǵa úıretýge qoıylatyn negizgi talap – daýystap, mánerlep jáne ishten oqýdy meńgertý. Oqýshylardyń ózdiginen oqýyna beriletin tapsyrmalardyń kólemi men mazmuny birtindep kúrdelene túsedi. Oqýǵa úıretýdiń sapaly bolýy oqý sabaǵyn durys uıymdastyrýǵa baılanysty. Ol úshin oqýshylardy oqýlyqpen, oqýlyqtaǵy jeke mátinmen jumys jasaýǵa úıretý qajet. Oqytýdaǵy úıretýdiń ádis - tásilin shyǵarma janrlaryna qaraı, ıaǵnı kórkem shyǵarmalar ǵylymı kópshilik maqalalar, ertegiler, mysaldar, óleńder oılastyrǵan jón.
Keıbir túsinikti, jeńil mátindi synypta da, úıde de óz betinshe oqı berý balalardy jalyqtyrady. Sondyqtan synyptaǵy ozyq jáne úlgerimi nashar oqýshylarmen jumys túrin ár sabaq saıyn josparlap otyrǵan jón.
Bastaýysh synyptarda oqý sabaǵyn júrgizgende mynalardy eskerý qajet:
1. Bastaýysh synyp oqýshylarynyń oqý mashyǵyn jetildirýdi oqýshynyń durys jáne mánerlep, tezdetip oqýyn qamtamasyz etý. Onsyz oqýshynyń mátindi tolyq túsinýi de qıyn bolady. Sondyqtan sabaqta qoldanylatyn ádis, tásil oqýdyń tehnıkasyn jetildirýmen birge balanyń kitapqa, ony oqýǵa degen yntasyn arttyratyndaı, bir mátindi birneshe ret óz betinshe jalyqpaı oqýǵa jaǵdaı jasaıtyndaı bolýy kerek.
2. Tómengi synyp oqýshylarynyń ásirese abstraktyly oılaýy jetkiliksizdeý bolǵandyqtan, oqý sabaǵynda oqýshynyń bilimin tolyqtyra otyryp, onyń oılanýy, qyzyǵýshylyǵy, bir zatty ekinshisimen tanystyrý, salystyrý, birin ekinshisine qarama - qarsy qoıyp, salystyra otyryp baıqampazdyǵyn tanýǵa baýlıtyn ádis, tásildiń sabaqta kóbirek qoldanylýy qajet.
3. Bastaýysh synyp oqýshylarynyń kórkem ádebı shyǵarmany túsinýge kerekti máseleni - obrazdy túrde oılanýǵa kúshi jetińkiremeıtinin eskerip, oqýshynyń shyǵarmashylyq qıalyn ushtarlyqtaı tásilder kóbirek qoldaný qajet. Zatty ne oqıǵany ózi kórip, naqty elestete alatyndaı jaǵdaı jasap otyrý qajet. Oqý negizinen mynadaı túrlerge bólinedi.
Óz betinshe durys oqý
Balalar óz betinshe synyptyń ekinshi jartysynda jáne úshinshi synypta birneshe sóz tirkesterin tutas sóz tirkesterin, frazalyq tirkesterdi oqı alatyn bolady. Biraq oqý ústinde ıntonasıalyq qate jiberý nemese maǵynasyna súıenip sóz tirkesterin qysqartyp, jobalap oqý kóp kezdesedi. Bunyń sebebi, úshinshi synypta qoıylatyn mindet pen talap sózdi tutas oqý bolǵandyqtan, tutas oqýǵa tyrysý áreketiniń kúshti bolýynan, ıaǵnı oqýǵa degen ynta bar da mashyqtyń áli qalyptaspaǵandyǵynan belgili bir frazany, tirkesterdi oqı bilý mashyǵy áli jetilmegendiginen. Osy sebepter áli jetile qoımaǵan oqýshynyń oqýdy durys oqydy ma degendi tekserip otyrýǵa mindetteıdi.
Óz betinshe sanaly túrde oqyp túsiný