InfoHub Logo

Almaty qurlys – tehnıkalyq koleji
Avtory: Qashqynbaı Tımýr
Jetekshiniń aty - jóni: Seıdahmetova Sandýǵash

Aǵylshyn tilindegi keshirim suraý túrleri jáne ony semantıkalyq maǵynasyna qaraı taldaý

Jumystyń ǵylymı baǵyty: Aǵylshyn - orys tili seksıasy
Mazmuny
Túıindeme
1. Kirispe
2. Zertteý bólimi
Keshirim suraý túrlerin semantıkalyq maǵynasyna qaraı taldaý
Kúndelikti tilde qoldaný
3. Qorytyndy
4. Ádebıetter

Zerttelgen taqyryptyń aty: aǵylshyn tilindegi keshirim suraý túrleri jáne
ony semantıkalyq maǵynasyna qaraı taldaý
Zertteýdegi maqsatym keshirim suraý túrlerin anyqtap, olardyń mánin ashyp, maǵynasyn túsindire otyryp óz tilimizge aýdaryp, kúndelikti turmysta qanshalyqty qoldanatynyn salystyryp, erekshelikterin ashyp kórsetýge tyrystym.
Tildi jaqsy meńgerý úshin tek qana sózdi jáne onyń formasy men júıesi jáne normasyn bilý jetkiliksiz, sonymen qatar, ol sózderdiń qandaı maǵynada, formada, qandaı kontekste qoldanylýyn bilý kerek jáne sol sıtýasıada aǵylshyndar sol sóz qalaı qoldanǵanyn bilý kerek. Tildik normaǵa, júıege saı, biraq arnaıy gramatıkadan tysqary sol tilde sóıleýshi adam belgili bir sıtýasıaǵa baılanysty ózinshe bir gramatıkalyq erekshelikpen sóılemeıdi. İltıpattyń, izettilik kórsetý de, keshirim suraý da uıattyq erekshelik sezilip turady. Aǵylshyn tilinde iltıpattylyqtyń túri ár túrli sıtýasıaǵa baılanysty alýan túrli bolyp keledi.
Til arqyly, tildik elementterdiń maǵynasynan, formasynan, qoldanysynan, sol tilde sóıleıtin halyqtyq ózindik ereksheligi sezilip turady. Sondyqtan aǵylshyn tiliniń erekshelikterin anyqtap, orys tili men qazaq tilindegi qoldanýynda qarastyrdym. Keshirim suraýdyń bes túrli aıtylýyn sózdiktiń kómegimen taýyp, kúndelikti qansha paıyzy qoldanatynyn anyqtadym. Jumystyń ózektiligi onyń qalaı jáne kúndelikti qanshalyqty qoldanatyndyǵynda.

Kirispe
Keshirim suraý túrlerin semantıkalyq maǵynasyna qaraı taldaý.
Keshirim suraý ádette tildik qatynas jasaýda adamdar bir-birimen aǵylshyn tilinde ár túrli formada qoldanady. Ol qoǵamda úlken rol atqarady jáne áńgimelesý kezinde garmonıalyq, túsinistik jaǵdaıattary týyndaıdy. Kóptegen adamdar kommýnıkatıvti keshirim suraý formýlasyn qarym qatynas kezinde paıdalanady jáne ár túrli jaǵdaılarda, brıtandyqtar bir – birinen ótiný kezinde paıdalanady.
Aǵylshyn tilinde bes túrli, maǵynasyna qaraı keshirim suraý túrleri bar. Olar: sorry, pardon, forgive, apologize, excuse. Eger de bireýdiń atyna jaǵymsyz pikirler aıtylsa, onda oladamǵa psıhologıalyq jaǵymsyz jaǵdaı jaǵdaı týǵyzyp, qarym - qatynasta túsinispeýshilik týyndaıdy.
Tek keshirim suraý arqyly ǵana til tabysýǵa bolady. Osy til tabysý kezinde keshirim suraýdyń ár túrli formalary bar. Qandaı túri bolmasyn pikirlerimen sanasa otyryp, bitimge keledi. Keıbir ǵalymdardyń aıtýy boıynsha Z. D. Popovoı ı I. A. Sternına, chto naılýchshıe rezýltaty daet sochetanıe tradısıonnogo lıngvısıcheskogo analıza (tekstovaıa vyborka) s eksperımentalnymı prıemamı — v takom slýchae naıbolee ıarkımı ı sýshestvennymı dlá konsepta prıznaıýtsá te prıznakı, kotorye okazyvaıýtsá ıarkımı po rezýltatam ıspolzovanıa obeıh metodık [4].
Bul lıngvısıkalyq zertteý myna sózdikter arqyly júrgizildi.
The Oxford Dictionary Of The English Language; Collins English Dictionary; The Oxford Illustrating English Dictionary; Random House Webster's Unabridged Dictionary.
Maǵynasyna qaraı keshirim suraý mynandaı maǵynalarda aıtylady: aıaý, kóńil aıtý, bireýdiń sózin bólgende, qarsy pikir aıtqanda, aıtqan sózin qaıtalap suraǵanda jáne taǵy basqa jaǵdaılarda qoldanylady.
Tildik qarym - qatynasta keıbireýleri rahmet aıtýǵa sáıkes keledi jáne sypaıy túrde keshirim suraýda da uqsastyq baıqalady. Adamdar urys - keriske jol bermeý úshin, til tabysý barysynda syılasý arqyly kelisimge keledi.

Negizgi bólim
Brıtan tildik mádenıeti úshin keshirim suraýdyń birinshi, sypaıy túrde aıaýshylyqpen zardap shegýshige óz oıyn jetkizý, ekinshi bir - birimen qarym - qatynas jasaý kezinde sypaıylyqpen artyq aıtylǵan sózine keshirim suraý, úshinshi dıplomatıalyq nemese sotta keshirim suraý.
Qazaq tilinde keshirim suraý túrleriniń uqsas jaqtary bar. Maǵynasyna qaraı birdeı aıtylatyn keshirim suraý túrlerin taldap, zertteýlerge kóńil bólip qarastyraıyq.
I am sorry (I’m sorry). Mysalǵa 83, 7 %., T. V. Larınanyń zertteýinshe, qoldanysta bolady. Bireýmen qarym - qatynasta kóbine bolǵan iske ókinetinin aıtý arqyly jetkizedi.
I'm sorry kóbine maǵynasyna qaraı tildik qatynasta sóıleýshiniń nazaryn ózine aýdarý ǵa baǵyttalǵan. Ádebı tilde sorry — barlyq jerde qoldana beredi.
“I’m sorry, I’m awfully sorry” — said Jane.
Analız sovremennyh slovareı anglııskogo ıazyka (The Oxford Dictionary Of The English Language; Collins English Dictionary; The Oxford Illustrating English Dictionary; Random House Webster's Unabridged Dictionary).

Leksıkalyq birlikte: sorriness, sorrow, sorrily, mynandaı maǵyna beredi.
1. aıaý sezimi,
2. qaıǵyrý jáne kóńilsizdikte
3. jubata almaǵan jaǵdaıda. Al excuse me tildik qatynasta 5, 7 % yn kezdestirýge bolady. Bul buıryqty túrde kezdesedi sondyqtan I'm sorry dan ózgesheligi bar. Ol keıde týra maǵynasynda qoldansa keıde bireýdiń kóńilin ózine aýdarý úshin de bolady.
(Excuse me, is there a shop near here? ) ózine qaratý bolsa,
“Excuse me! ” — said a teacher. Týra maǵynasynda.
Semantıkalyq maǵynasyna qaraı excuse - leksıkalyq birlikteri bar. Olar
to excuse, excusable, excusably; 1. Sezim, keshirim ótiný 2. aıaý 3. Bireýdiń kóńilin aýdarý 4. Aqtalý 5. Kóńil aýdarý bireýdiń jaman qylyǵy úshin
apology aýyzsha cóılesý kezinde sırek kezdesedi. Ol tek 3, 7 % da ǵana kezdesedi.
Aǵylshyn mádenıetinde adamdar bul keshirim túrin paıdalanbaýǵa tyrysady. Leksıkalyq birlik kommýnıkatıvti qatynasta keshirim suraýǵa paıdalanady. Mysaly reıs aýystyrylǵanda nemese keshiktirilgende, qurlys jumysynda qolaısyzdyq ornaǵanda, magazınniń jumys merzimi ózgergen kezde
We apologize. The train has broken” — said locoman.
Leksıkalyq birlikte apology birneshe semantıkalyq maǵynasy bar.
to apology, apologetic, apologetically; kelesi maǵynalardy kórsetedi. 1. keshirim ótiný,
2. aqtalý 3. Aıaý, qaıǵyda.
pardon aǵylshyn mádenıetinde 3, 7 % brıtan aǵylshyndarynda jıi paıdalanady.
Mysaly:
I beg your pardon, but I didn’t understand what you said!
Leksıkalyq birlik to pardon, pardonable, pardonably; mynandaı maǵynalary bar.
1. keshirim suraý, sezim 2. keshirim 3. aıaý
forgive 3, 2 %. Keshirim ótiný aıtyp tuǵan adam óz sezimin anyq bildirý úshin.
Will you forgive my curiosity? What is the hammer for?
Etistik to forgive seıantıkalyq maǵynasyna qaraı forgiveness, forgivable, forgivably, kelesi maǵynalary bar.
1. keshirý 2. Kózin juma qaraý 3. Bir nárseden bosatý, aıyp puldan. 4. sezim. aıaý
I am afraid (I’m afraid) bir iske ókingende, jaǵymsyz jańalyqty jetkizgende, suraqqa jaýap berý kezinde qoldanady
Is tom here? — I’m afraid he has already gone to Moscow.
Jaýap berý kezinde túsindirýge tyrysty. ok (it's ok): that's (it's) all right; no problem; don't worry; never mind [1].
Zertteý nátıjesi tildik mádenıette úlken rol atqarady. Bes túrli keshirim ótiný men qatar I'm afraid. Qatar qoldanady. Keshirim ótiný tek keshirim ótiný men ǵana shektelmeıdi, sonymen birge tyıym salý aıaý túrinde kezdesedi.

Qorytyndy
Qoryta kele kúndelikti tilde qalaı qoldanatynyn kórsetip ketkim keledi.
Egerde belgili bir kompanıalarda aǵylshyn tilinde aǵylshyndarmen otyrysta birge otyryp, keshten ketýge jınalsa, ne bolmasa telefonnan áńgimeni úzý kerek bolsa,
If you will excuse me..., al jaýap berý
Of course ılı Sure,
I'm sorry bolǵan iske ókingen kezde, al excuse me ı I am sorry frazasyn I beg your pardon. Frazasyna ózgertýge bolady, biraq kóbine ádebı tilde kezdesedi.
- Pardon me eger siz bireýdiń aıtqanyn estimeı qalsańyz paıdalanýǵa bolady.
Pardon me? Suraýly túrde qoldansańyz áńgimelesip turǵan adamnyń aıtyp turǵanyn ne túsinbegenińiz, ne estimegenińiz.
(Sorry), my bad! – dostaryńyzben otyrǵanda qoldanýǵa bolady.
to forgive – keshirim ótiný kezinde
Will you ever forgive me? – sóılesken kezde ne hat jazý kezinde qoldanýǵa bolady.
We are deeply / genuinely sorry. – Biz shyn máninde ókinemiz
Eger biz nárse búldirgende sorry, al eger tek isteýge jınalǵanda excuse me.
Excuse me, do you know what time it is? — Keshirim ótinem, saǵat qansha bolǵanyn bilesiz be?
Excuse me, can you please pass me the salt? — Keshirim ótinem, tuzdy berip jiberesiz be?
Excuse me, let me just grab my jacket — Keshirim ótinem, kýrtkamdy alsam bolama?
Oops, sorry ( baıqaýsyzda qaǵyp ketse)
Oh, I'm so sorry (aıaǵyn basyp ketse)
Sorry for the long wait — kóp kútkende
Sorry, I didn't mean to wake you up — baıqaýsyzda oıatyp alsa
Pardon
Fransýz tilinen engen sóz, zat esim esebinde qoldanady
I beg your pardon — pardona, ótinem
Atyn estimeı qalǵanda qaıtalap suraǵan kezde
Pardon me — Pardonte
— What is your name? — Kak vas zovýt?
— Srinivasan — Shrınıvasan
— Pardon me? — Prostıte?
Apologize
I apologize for the damage my dog has done to your carpet — Itimniń kilemińdi talqandaǵanyna keshirim ótinem.
Our office will be closed on Monday. We apologize for any inconvenience Bizdiń keńse dúısenbi de jabylady, keshirim ótinemiz.
Basqa da keshirim suraý túrleri.
It’s my fault. – Keshirim ótinem, bul meniń kinám
Don’t be angry. – ashýlanba.
Don’t be offended. renjime
Oops! I really didn’t want to. – Oı, shyn máninde qalap edim.
Yourself to blame. Óziń kinalisiń
7. Jaýap berý
Never mind. – eshteńe etpeıdi.
That’s quite all right.- Bári durys
Don’t mention it. – eshteńe etpeıdi
Sonymen keshirim suraý túrlerin zertteı kele tilimizde kúndelikti keshirim ótinem, keshirińiz frazalary óte jıi qoldanatynyn salystyra otyryp anyqtadym. Al basqa keshirim túrleri kóp kezdespeıdi.