InfoHub Logo

Óleń qaı ýaqytta da óleń bolyp halyqqa jetpek kerek. Erlikpen batyrlyqty jyrlaý óz aldyna. Basy jumyr adam balasy ýaıym-qaıǵysyz bolǵan emes qoı. Aqyn óz kóńil-kúıin qozǵaýymen qatar, ózgeniń basyna túsken qaıǵy-qasiretti de kóre bilgendikten, júrekten shyqqan sóz kóńildiń synyǵyn basyp kózden jas, júrekten qan aǵyzady. Mine, osyndaı óleń ǵana — óleń.

Óleń — qýanysh, shattyqtyń, shyn mahabbattyń da jyrshysy. «Óleńge árkimniń-aq bar talasy» dep Abaı atamyz aıtqandaı, bizdiń elimizde óleńge qumarlar az emes. Árkim óz talantymen, óz boıaýymen ún qosyp keledi. Men aıtar edim: osy toptyń aldyńǵy qatarynda qazaqtyń aqyn qyzy Farıza Ońǵarsynova tur dep. Shúkirshilik, bizdiń aqyn qyzdarymyz az emes. Olar halyq aqyny, memleket syılyǵynyń júldegerleri. Baıqap otyrsańyz, olar eshkimge eshýaqytta osaldyq kórsetip, namysyn aıaqqa basqyzbaǵan.

Osy toptyń arasynda Farızanyń taǵdyry da, talǵamy da daralanǵan shaǵynda, zerdeli aqyn top aldynda ónerin bylaısha jaıyp salady:

Dara kúnderimniń,
nala túnderimniń
serigi bolǵanyń úshin,
senimi bolǵanyń úshin
men seni aıalaımyn.
Bireýdiń pasyqtyǵynan,
bireýdiń jasyp muńynan
júregim syzdaǵan kezde
men Seni saıalaımyn, —

dep bastalatyn aqynnyń eki tomdyǵy aldymyzda jatyr. Bulaı bastap jazý bir Farızanyń ǵana sózi emes, barlyq aqynnyń oı-armany. Al Farızanyń bir ereksheligi — óleńde dál osyndaı shyndyqty jaıyp salady. Qıyndyq jolynda talmaı eńbek etý kerek ekenine kózińdi jetkize tolǵaıdy. Ózinen úlkenge de, kishige de ortaq til tapqan aqyn óleń jolynda betegeden bıik, jýsannan alasa. Farızanyń «Aǵalar» degen óleńin alsaq:

Aǵalar barda demegen,
bárinen bıik shoqtyǵym.
Erkelep óstim nege men
ákeniń sezbeı joqtyǵyn, — depti.

Aq nıetti adamdardyń aǵalyq mindetin durys túsingende saıasyndaǵy adamdardyń qor bolmaıtynyn uqqandaısyń. Bul jınaq áý dep oqylǵannan bastap poezıa teńiziniń marjanyn tergizedi. Kógildir taýlardyń basynan jol alǵan kúmis bulaq tolassyz, toqtamaıdy. Ómir shejiresiniń dombyrasyn aqyryn sherte beredi, sherte beredi.

Dostyqtyń, týystyqtyń adamǵa aıryqsha qajettiligin nasıhattaǵan aqyn:

Ómirde mynaý meniń bir
qoshtaspas máńgi dosym bar.
Ol — meniń jolym senimdi,
bolashaqtarǵa josylǵan.
Sharlasam túgel aımaqty,
tersem de qyrdyń gúlderin,
barsam da qashan qaı jaqqa
sol dosymmenen birgemin, — degen.

«Syrty altyn, ishi kúmis sóz sarasyn, qazaqtyń kelistirer qaı balasy» degendeı, Farızanyń óleńderi dál osylaı kelistire bilgendikten de ár qyrynan jarqyrap turady.

Farızanyń súbeli shyǵarmalarynyń biri «Qasiret pen erlik jyry» poemasy.

Sábı kóńil jandardyń janyn ýlap,
bitispes kek-yzamen aramdaǵan.
Dóńbekshidi sonda jer qanǵa bógip:
«Ne kinám bar, adamdar, taǵar maǵan? »

Adamzat jaralǵaly Jer-Ananyń kórmegen qorlyǵy bar ma? Jaqsylyqtan iz qaldyryp, jamandyqty jym-jylas etip jasyrǵan Jer-Anany adamdar jábirleýden arylmaı keledi. Óziniń týǵan topyraǵyn qorǵaý úshin talaı er janyn pıda etýde. Áıtse de Jer-Anaǵa tynyshtyq kerek.

Bul eńbeginde Farızanyń talanty asqaq kórinedi. Biz osy ásermen ekinshi tomnyń betin ashtyq:

Janym dala, kóginen bult arylmaı,
batpan zilder bassa da, júr tarylmaı,
shiderleýli kóńildi zýlat, jyrym,
baıaǵynyń kus qanat tulparyndaı.
Júrek jazbaı juptasqan ǵumyrlasym —
jyr áýenim sýarǵan muńym, jasym
oısyzdyqtan órekpip toıǵandardyń
qulaǵyna qaıǵy bop yzyńdasyn.

Arman aǵysynyń arnasy keńı, tómenge tógile túsedi. Munda, eń birinshi, aqyn Sara týraly poemasy kózge ottaı basylady. Ómirden jylaýmen ótken aqyn Saranyń taǵdyrynan qazirgi zaman jastarynyń taǵdyry múldem basqasha.

Onyń talanty ózine sor boldy.
Jannat jerde kórmegen tańdaı qatyp,
jyr jannatyn urpaqqa jalǵaıdy ýaqyt. Júregime án quıǵan, jasyl ólke,
sende týyp, sende ósken qandaı baqyt!

Qazirgi kazaq áıelderi bas bostandyǵyna laıyq qalaı shalqımyn dese de erikti. Tek sol baqytty kótere bileıik! Islam dini áıel halqyn óte qysymda ustady.

Sharıǵattyń zańy boıynsha án salǵan, sýret salǵan adamdardy shaıtan jolyn qýǵandar dep eseptedi. «Maıra» poemasy — sonyń aıǵaǵy.

Jalpy aıtqanda Farızanyń bul jınaǵy qalaı bolsa solaı tańdalyp alynbaǵan. Belgili bir júıede, sondaı bir jan tebirenterlik ásemdikpen jınaqtalǵan. Mánshúk pen Álıa, Aqanseri, Buqar jyraý… óshpes taqyryptardy ólmes óleńmenen jyrlaı bilgen Farıza birde zamanymyzdyń uly jazýshysy Ǵabıt Músirepov aǵasyna muń shaǵady.

Júrekten shyqqan jyrlardan
janymnyń jasy tur tamyp.
Taıpalyp jortqan jorǵa arman
ketkendeı menen bultaryp.

Armany bultartpaıtyn adam ómirde týǵan joq. Kórkem kelisimdi bul túıin de — shyndyqtyń aıǵaǵy.

Tegi meniń moınymda myń qaryz bar,
sony oılasam soqqandaı shyńnan yzǵar.
Solardy óteı alam ba, erteń meni
ne kútip tur?
Aldymda tur ma quzdar?
Aıtyp qalǵym keledi búgin bárin —
myń qaryz bar moınymda, tyńdańyzdar.

Nemese:

Kóre almaı ishi kúıip, jar sabaǵan
tyrjıyp jaqtyrmasyn barsha jaman.
Al meniń namysymdy syrttaı jyrtyp
júretin jaqsy kórip qanshama adam! —

dep Farızanyń ózi aıtqandaı, ol baqytty aqyn. Ol ózi ustaǵan jolynan aınymaı keledi. «Farızanyń jyrlary muń-nalaǵa toly», — deıdi keıbireýler. «San kisi muńaısyn»,— degen joq pa edi Abaı atamyz.

Bul jınaqtyń usaq-túıek kemshiligi bolýy da múmkin. Men óz basym ony kórmedim. Kórsem de kóńil bólmedim. Ol bári bir jınaqqa nuqsan keltirerdeı eleýli emes.

«Peıilińdi keńge sal, eginińdi órge sal» deıdi qazaq. Jaqsylyqtyń jarshysy bola bilip, bolashaǵyna jol ashyp qamqorshy bola bileıik.

Farızanyń jınaǵyn túgel oqyp shyqtym. Jolyń bola bersin, Farıza. Kózdegen maqsatyńa talmaı jetýińe tilektespin.

Qorǵaljyn. 1983 j.

---