InfoHub Logo

Aqqý — qaz tárizdiler otrády, úırek tuqymdasynyń jeke týysyna jatatyn óte symbatty qus. Qazaqstanda aqqýdyń úsh túri: suńqyldaq aqqý, sybyrlaq aqqý, kishi aqqý kezdesedi. Moıny men denesiniń uzyndyǵy teń, ári ıilip kelgen. Denesi sozylyńqy, basy onsha úlken emes, tumsyǵy tik, ári jalpaqtaý keledi. Qysqa sıraǵy denesiniń art jaǵynda ornalasqan. Qaýyrsyndary tyǵyz, ári úlpildek mamyqty shymqaı aq tústi. Salmaǵy 5-10 kg, eń irisi 13 kg-ǵa jetedi. Qanatyn jaıǵandaǵy uzyndyǵy 150-180 sm.

Tirishiliginiń kóp ýaqytyn sýda ótkizedi, jaqsy júzedi, biraq súńgı almaıdy, qurlyqqa sırek shyǵady. Aqqý jup quryp tirshilik etedi. Uıasyna (sý jaǵalaýyndaǵy ósimdikterdiń arasyndaǵy) 3-7-ge deıin jumyrtqa salady, ony kóbine analyǵy basady. 19-20 kúnde shıraq balapandar shyǵady, olarǵa juptasyp qamqorlyq jasaıdy. Jylyna bir túleıdi. Eresekteri sý ósimdikterimen, keıde sýdaǵy omyrtqasyz jándiktermen, al balapandary sý jándikterimen qorektenedi.

Aqqý — jyl qusy. Qys jyly kezde aqqýdyń biraz toby Kaspıı teńiziniń soltústik-shyǵys jaǵalaýynda (Aqtaý qalasynyń mańynda) qystap shyǵady. Aqqýdy qazaq halqy ejelden qasterlep, baqyttyń bastamasy, jaqsylyqtyń jarshysy, páktiktiń, sulýlyqtyń belgisi dep esepteıdi, ári kıeli qus tóresi sanap, oǵan esh ýaqytta oq atpaıdy. Aqqýdyń atalyǵyn «sahar», balapanyn «kógildir», moınyn «suńǵaq» dep dáripteıdi. S.Seıfýllınniń «Aqqýdyń aırylýy», M.Maqataevtyń «Aqqýlar uıyqtaǵanda», Qorqyt babanyń, Qojeke Nazarulynyń, Toqa Shańmańulynyń, Yqylas Dúkenulynyń, N.Tilendıevtiń t.b. «Aqqý» kúıleri, B.Aıýhanovtyń «Aqqý bıi» halqymyzdyń aqqýǵa degen súıispenshiliginiń belgisi bolyp eseptelinedi. Aspan álemindegi shoqjuldyzdyń biri «Aqqý juldyzy» dep atalady.

---