Aqqý - kıeli qus
Ǵylymı joba
Taqyryby: Aqqý - kıeli qus
Zertteýdiń mindeti:
Kıeli qus – aqqý, onyń túrleri, kóbeıýi, tynys - tirshiligi týraly maǵlumat berý.
PRAKTIKALYQ MAŃYZDYLYǴY: Bul málimetterdi dúnıetaný páninde jáne synyptan tys is-sharalarda paıdalanýǵa bolady.
Oqýshylardyń pánge degen tanymdyq qyzyǵýshylyǵy artady.
ZERTTEÝ KEZEŃDERİ
• Josparlaý;
• Aqqýlar týraly málimet jınaý.
• Aqparatty jalpylaý kezeńi;
• Alynǵan nátıjeni kórsetý kezeńi.
ZERTTEÝ ÁDİSTERİ
Aýyzsha, salystyrý, taldaý. Ǵalamtordan málimet jınaý. Jınaqtalǵan materıaldardy júıelep, saralaý.
KÚTİLETİN NÁTIJE:
Zertteý tujyrymdary
“Aqqý qustyń”dúnıetanymyn tanyp bilýge kómektesedi, olar týraly tolyq maǵlumat alady. Oqýshylardyń dúnıetaný pánine degen qyzyǵýshylyǵy, yntasy artady.
Dúnıesi: Janýarlar
Jamaǵaty: Hordalylar
Taby: Qustar
Saby: Qaztárizdiler
Tuqymdasy: Anatidae(Anatıdaı)
Kishi tuqymdasy: Anserinae(Anserınaı)
Aqqýlar (lat. Cygnus) — qaztárizdiler otrády, úırek tuqymdasynyń jeke týysyna jatatyn óte symbatty qustar. Qazaqstanda aqqýdyń (Cugnus) úsh túri: suńqyldaq aqqý, sybyrlaq aqqý, kishi aqqý kezdesedi.
Salmaǵy 5 - 10 kg, eń irisi 13 kg - ǵa jetedi. Qanatyn jaıǵandaǵy uzyndyǵy 150 - 180 sm. Tirshiliginiń kóp ýaqytyn sýda ótkizedi, jaqsy júzedi, biraq súńgı almaıdy, qurlyqqa sırek shyǵady.
Aqqý jup quryp tirshilik etedi. Uıasyna (sý jaǵalaýyndaǵy ósimdikterdiń arasyndaǵy) 3 - 7 - ge deıin jumyrtqa salady, ony kóbine analyǵy basady. 19 - 20 kúnde shıraq balapandar shyǵady, olarǵa juptasyp qamqorlyq jasaıdy. Jylyna bir túleıdi. Eresekteri sý ósimdikterimen, keıde sýdaǵy omyrtqasyz jándiktermen, al balapandary sý jándikterimen qorektenedi.
Aqqýdyń alty - jeti túri bar, onyń beseýi Soltústik jartyshardy mekendese, bireýi ekvatordyń ońtústik betin qonys etedi. Qazaqstanda mekendeıtin ekeýi – sybyrlaq jáne suńqyldaq aqqýlar. Kishi aqqý týndradan qystaıtyn jerlerine ushqan kezde Qazaqstanda kezdesedi.
Shıpýn – aqqýlary naýryz aıyna 5 - 10 jumyrtqa alyp qalady da, urǵashysy ony 5 aptada basyp shyǵarady. Sol ýaqytta ata aqqý urǵashysy men kógildirlerin qorǵap júredi. Sonymen qatar, ata aqqýlar osy ýaqytta urǵashylaryn aýystyryp ta otyrady.
Aqqý úsh - tórt jasqa deıin aqqa emes, sur qý (eger osylaı aıtý múmkin bolsa) bop ósedi. Túsi kókten, kógildirden góri kúlge ne shańǵa aýnatyp alǵandaı surǵylttanyp turady. “Besik balasy bes túleıdi” degen maqalǵa saı ol da úsh - tórt túlep baryp, shyn aqqýǵa aınalady.
Aqqýdy qazaq halqy ejelden qasterlep, baqyttyń bastamasy, jaqsylyqtyń jarshysy, páktiktiń, sulýlyqtyń belgisi dep esepteıdi, ári kıeli qus tóresi sanap, oǵan esh ýaqytta oq atpaıdy. Aqqýdyń atalyǵyn “sahar”, balapanyn “kógildir”, moınyn “suńǵaq” dep dáripteıdi.
S. Seıfýllınniń “Aqqýdyń aıyrylysýy”, M. Maqataevtyń “Aqqýlar uıyqtaǵanda”, Qorqyt babanyń, Qojeke Nazarulynyń, Toqa Shańmańulynyń, Yqylas Dúkenulynyń, N. Tilendıevtiń t. b. “Aqqý” kúıleri, B. Aıýhanovtyń “Aqqý bıi” halqymyzdyń aqqýǵa degen súıispenshiliginiń belgisi bolyp eseptelinedi. Aspan álemindegi shoqjuldyzdyń biri “Aqqý juldyzy” dep atalady.
Sen bilesinbe?
Aqqýlar – óte aqyldy qustar. Olardyń este saqtaý qabileti jaqsy jumys jasaıdy. Sol arqyly olar ózderine jasalǵan jamandyq pen jaqsylyqty únemi ajyrata alady.
Aqqýlar bir - birimen qalaı tildesedi?
Aqqýlar bir - birimen tildesip, birin - biri shaqyrý úshin kóptegen ym men ısharalardy meńgergen. Olardyń sondaı daýystary ashyq aspan astynda kúshiktiń úrgeni sekildi estilse, keıde mıaýlaǵandaı dybys shyǵarady.
Aqqýlar nemen qorektenedi?
Aqqýlar jabaıy tabıǵatta jándiktermen, kip - kishkentaı balyqtarmen jáne bala baqalarmen qorektenedi.
Aqqýlarda neshe moıyn omyrtqa bar?
Basqa qustarǵa qaraǵanda aqqýlardyń moıyndary uzyn bolady. Sondyqtan olarda 23 moıyn omyrtqa bar.
Aqqýlardyń denesinde 23 000 shamasynda qus júni bar.
Aqqýlardyń ómiri.
Arnaıy kútimmen haıýanattar baǵynda ómir súretin aqqýlar 30 jasqa deıin ómir súredi.
“Esil aýdany Petrovka orta mektebi” Memlekettik mekemesi
Oryndaǵan: Tıyshbaeva Aqqý
Ǵylymı jetekshisi: synyp jetekshisi: Jakenova R. A.
Aqqý - kıeli qus júkteý
Taqyryby: Aqqý - kıeli qus
Zertteýdiń mindeti:
Kıeli qus – aqqý, onyń túrleri, kóbeıýi, tynys - tirshiligi týraly maǵlumat berý.
PRAKTIKALYQ MAŃYZDYLYǴY: Bul málimetterdi dúnıetaný páninde jáne synyptan tys is-sharalarda paıdalanýǵa bolady.
Oqýshylardyń pánge degen tanymdyq qyzyǵýshylyǵy artady.
ZERTTEÝ KEZEŃDERİ
• Josparlaý;
• Aqqýlar týraly málimet jınaý.
• Aqparatty jalpylaý kezeńi;
• Alynǵan nátıjeni kórsetý kezeńi.
ZERTTEÝ ÁDİSTERİ
Aýyzsha, salystyrý, taldaý. Ǵalamtordan málimet jınaý. Jınaqtalǵan materıaldardy júıelep, saralaý.
KÚTİLETİN NÁTIJE:
Zertteý tujyrymdary
“Aqqý qustyń”dúnıetanymyn tanyp bilýge kómektesedi, olar týraly tolyq maǵlumat alady. Oqýshylardyń dúnıetaný pánine degen qyzyǵýshylyǵy, yntasy artady.
Dúnıesi: Janýarlar
Jamaǵaty: Hordalylar
Taby: Qustar
Saby: Qaztárizdiler
Tuqymdasy: Anatidae(Anatıdaı)
Kishi tuqymdasy: Anserinae(Anserınaı)
Aqqýlar (lat. Cygnus) — qaztárizdiler otrády, úırek tuqymdasynyń jeke týysyna jatatyn óte symbatty qustar. Qazaqstanda aqqýdyń (Cugnus) úsh túri: suńqyldaq aqqý, sybyrlaq aqqý, kishi aqqý kezdesedi.
Salmaǵy 5 - 10 kg, eń irisi 13 kg - ǵa jetedi. Qanatyn jaıǵandaǵy uzyndyǵy 150 - 180 sm. Tirshiliginiń kóp ýaqytyn sýda ótkizedi, jaqsy júzedi, biraq súńgı almaıdy, qurlyqqa sırek shyǵady.
Aqqý jup quryp tirshilik etedi. Uıasyna (sý jaǵalaýyndaǵy ósimdikterdiń arasyndaǵy) 3 - 7 - ge deıin jumyrtqa salady, ony kóbine analyǵy basady. 19 - 20 kúnde shıraq balapandar shyǵady, olarǵa juptasyp qamqorlyq jasaıdy. Jylyna bir túleıdi. Eresekteri sý ósimdikterimen, keıde sýdaǵy omyrtqasyz jándiktermen, al balapandary sý jándikterimen qorektenedi.
Aqqýdyń alty - jeti túri bar, onyń beseýi Soltústik jartyshardy mekendese, bireýi ekvatordyń ońtústik betin qonys etedi. Qazaqstanda mekendeıtin ekeýi – sybyrlaq jáne suńqyldaq aqqýlar. Kishi aqqý týndradan qystaıtyn jerlerine ushqan kezde Qazaqstanda kezdesedi.
Shıpýn – aqqýlary naýryz aıyna 5 - 10 jumyrtqa alyp qalady da, urǵashysy ony 5 aptada basyp shyǵarady. Sol ýaqytta ata aqqý urǵashysy men kógildirlerin qorǵap júredi. Sonymen qatar, ata aqqýlar osy ýaqytta urǵashylaryn aýystyryp ta otyrady.
Aqqý úsh - tórt jasqa deıin aqqa emes, sur qý (eger osylaı aıtý múmkin bolsa) bop ósedi. Túsi kókten, kógildirden góri kúlge ne shańǵa aýnatyp alǵandaı surǵylttanyp turady. “Besik balasy bes túleıdi” degen maqalǵa saı ol da úsh - tórt túlep baryp, shyn aqqýǵa aınalady.
Aqqýdy qazaq halqy ejelden qasterlep, baqyttyń bastamasy, jaqsylyqtyń jarshysy, páktiktiń, sulýlyqtyń belgisi dep esepteıdi, ári kıeli qus tóresi sanap, oǵan esh ýaqytta oq atpaıdy. Aqqýdyń atalyǵyn “sahar”, balapanyn “kógildir”, moınyn “suńǵaq” dep dáripteıdi.
S. Seıfýllınniń “Aqqýdyń aıyrylysýy”, M. Maqataevtyń “Aqqýlar uıyqtaǵanda”, Qorqyt babanyń, Qojeke Nazarulynyń, Toqa Shańmańulynyń, Yqylas Dúkenulynyń, N. Tilendıevtiń t. b. “Aqqý” kúıleri, B. Aıýhanovtyń “Aqqý bıi” halqymyzdyń aqqýǵa degen súıispenshiliginiń belgisi bolyp eseptelinedi. Aspan álemindegi shoqjuldyzdyń biri “Aqqý juldyzy” dep atalady.
Sen bilesinbe?
Aqqýlar – óte aqyldy qustar. Olardyń este saqtaý qabileti jaqsy jumys jasaıdy. Sol arqyly olar ózderine jasalǵan jamandyq pen jaqsylyqty únemi ajyrata alady.
Aqqýlar bir - birimen qalaı tildesedi?
Aqqýlar bir - birimen tildesip, birin - biri shaqyrý úshin kóptegen ym men ısharalardy meńgergen. Olardyń sondaı daýystary ashyq aspan astynda kúshiktiń úrgeni sekildi estilse, keıde mıaýlaǵandaı dybys shyǵarady.
Aqqýlar nemen qorektenedi?
Aqqýlar jabaıy tabıǵatta jándiktermen, kip - kishkentaı balyqtarmen jáne bala baqalarmen qorektenedi.
Aqqýlarda neshe moıyn omyrtqa bar?
Basqa qustarǵa qaraǵanda aqqýlardyń moıyndary uzyn bolady. Sondyqtan olarda 23 moıyn omyrtqa bar.
Aqqýlardyń denesinde 23 000 shamasynda qus júni bar.
Aqqýlardyń ómiri.
Arnaıy kútimmen haıýanattar baǵynda ómir súretin aqqýlar 30 jasqa deıin ómir súredi.
“Esil aýdany Petrovka orta mektebi” Memlekettik mekemesi
Oryndaǵan: Tıyshbaeva Aqqý
Ǵylymı jetekshisi: synyp jetekshisi: Jakenova R. A.
Aqqý - kıeli qus júkteý
You Might Also Like
-
Ata – analarmen atqaratyn jumystarynda synyp jetekshisiniń qyzmeti
