Aqqý, shortan hám shaıan
Sabaq taqyryby: Ahmet Baıtursynov I. A. Krylovtan «Aqqý, shortan hám shaıan»
Sabaq maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylardy Ahmet Baıtursynov aýdarma óleńimen tanystyrý.
Damytýshylyq: Oı - órisin keńeıtý, sózdik qoryn molaıtý, til damytý. İzdempazdyqqa jáne toppen jumys isteýdi úıretý.
Tárbıelik: Aýyzbirshilikke, tatýlyqqa, yntymaq, dostyqqa tárbıeleý
Kórneki quraldar: mýltımedıa, ınteraktıvti taqta, oqýlyq,
Sabaq ádisi: áńgimeleý, túsindirý, oqý, pantomımo, toppen jumys, «oı tolǵaý».
Sabaq túri: pánaralyq.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshylardy bes topqa bólý.
Psıhologıkalyq oıyn: «Sáttilik tilegi»
Ár toptaǵy oqýshylar tizbektep qol ustasa otyryp, bir - birine tilek aıtady.
(1 - 2slaıd)
Muǵalim: Balalar, búgingi sabaqta Ivan Andreevıch Krylovtyń Ahmet Baıtursynov aýdarǵan «Aqqý, shortan hám shaıan» degen mysalymen tanysamyz.
Sabaq maqsaty: 1. Mysalmen tanysý.
2. Toppen jumys isteýge úırený, málimet jınaqtaý.
3. Aýyzbirshilikke, tatýlyqqa, yntymaq, dostyqqa úırený
3 - slaıd.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý: Maqal jarysy.
Taqyryby: «Dostyq, birlik, yntymaq»
Interaktıvti taqtamen jumys. Oqýshylar jarysyp ózderi taqtada baǵalaý paraǵy arqyly qalammen fıgýralardy boıaıdy. Jeńimpaz oqýshylar taqtada kórinedi.
İİİ. Jańa sabaq:
Qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
Muǵalim: Al balalar, búgingi sabaqta ne týraly aıtylatyny jumbaq sheshý arqyly bilemiz.
Slaıd ashý.
Jumbaq sheshý.
1. Sý betin syzyp,
Aq quman júr júzip.
(Aqqý)
2. Qomaǵaılyq jasaıdy,
Shabaqtardy asaıdy.
(Shortan)
3. Moıny jýan,
Juqaltań qabaqty.
Tirsegi uzyn,
Qoıan tobyqty.
İs tikpeıdi, biraq
Tastamaıtyn bizin,
Bilesiń be...?
(shaıandy)
Muǵalim. Balalar, sender bes topqa bólinip otyrsyńdar.
Bul: 1 - top - Ivan Andreevıch Krylov
2 - top – Ahmet Baıtursynov
3 - top - Aqqý
4 - top – Shortan
5 - top - Shaıan
Toppen jumys:
Toptaǵy alǵyr oqýshy jınaqtaǵan málimetti oqyp beredi. Qalǵandary dápterlerine klaster quryp jınaqtaıdy, negizgi oıdy jazady.
Ár top jınaqtaǵan málimetterin aıtyp beredi.(oqýshylar bir – birin tolyqtyryp otyrýǵa tıisti)
Slaıd ashyp otyrý:
1 - top - Ivan Andreevıch Krylov
2 - top - Ahmet Baıtursynov
3 - top - Shortan
4 - top - Shaıan
1 - top. Krylov Ivan Andreevıch
(1769 - 1844)
Sankt-Peterbýrgte jazǵy baǵynda eskertkish bar. Bul: Ivan Andreevıch Krylov. Onyń aıaq jaǵynda qoladan quıylǵan haıýanattar beınesi toly. Haıýandar onyń mysaldaryndaǵy keıipkerleri.
I. A. Krylov uzaq ómir súrgen. I. A. Krylov óz zamandastaryna qatty unaǵan, birneshe kúldirgi pesa jazǵan. Ol 30 jyldaı Peterbýrg kitaphanasynda qyzmet etken. Al onyń atyn álemge áıgili etken nárse ǵajaıyp mysaldary boldy.
Mysal degen kóbinese óleń túrinde jazylatyn shaǵyn shyǵarma, onda mindetti túrde aqyl - keńes aıtylady (neni istep, neni istemeý kerektigi jóninde) nemese bireýdiń aqymaqtyǵy ajýa etiledi. Mysal sál - pál ertegige uqsaıdy: ádette onda adamdar emes, jan - janýar, keıde tipti jansyz zattar áreket etip jatady.
Dúnıeden talaı - talaı tamasha mysalshylar ótken. Rossıadan sondaı ǵajap mysalshy I. A. Krylov bolǵan edi.
Krylovtyń mysaldary árqashan da halyqtyń muń - múddesin qorǵady. Sonymen qosa uly mysalshy jatyp isher jalqaýlardy, qorqaqtardy, jaqsylyq bilmeıtin kópirme maqtanshaqtardy ábden ajýa qylady.
I. A. Krylovtyń mysaldary óte túsinikti ári jatyq, qalaı jattap alǵanyńdy bilmeı de qalasyń. Sol mysaldardy qazaq aqyn aýdarmashylar atap ketsek Abaı Qunanbaev «Shegirtke men qumyrsqa», Ahmet Baıtursynov «Aqqý, Shortan jáne Shaıan», t. b. aýdaryp bizge jetkizgen eken.
2 - top. Ahmet Baıtursynov
(1873 - 1938)
Ahmet Baıtursynov - qoǵam qaıratkeri, aqyn ádebıet tanýshy, lıngvıs, aýdarmashy, pýblısıs, aǵartýshy - ǵalym, ult ustazy.
1873 jyly, qańtar aıynda Qostanaı oblysy, Jangeldın aýdany, Sarytúbek degen jerde dúnıege keldi.
1886 - 1891j. Torǵaı qalasyndaǵy eki synyptyq mektepte, 1891 - 1895 jyldary Orynbordaǵy muǵalimder daıarlaıtyn mektepte oqydy.
1895 - 1909 jyldary ustazdyqpen aınalysyp, bala oqytady.
Halyqtyń oı - sanasyn oıatýǵa bar kúshin qalamgerlik qýatyn salyp,
1909 jyly I. A. Krylov mysaldaryn aýdaryp, «Qyryq mysal» jınaǵyn shyǵarady. A. Baıtursynovtyń aǵartýshylyq, demokrattyq gýmanısik ıdeıalaryn halyqqa jetkizedi.
3top. Aqqý
Aqqý - óte iri jáne kúshti qustardyń biri, ol sonaý kóne zamannan beri sulýlyq pen mahabbattyń tazalyq pen náziktiń belgisi bolyp sanalady. Ony kóp halyqtar kıeli qus sanap, erekshe qurmettegen. Aqqýlar ańyzdar men ertegilerde jyrlandy.
Aqqýlar kóktemde ońtústikten qaıta oralady, olardyń qanatynyń syńǵyry men ásem únin aspanda jup-jubymen kerbez ushyp ótken sol bir sátinde tyńdaǵan tamasha - aq.
Qalyń orman ishindegi kólde ońasha júzgen aqqý - sulý qubylys. Aqqý sýda dybys shyǵarmaı, jeńil syrǵyp júredi.
Aqqý túrleri: suńqyldaq aqqý, qaraqý jáne sybyrlaýyq aqqý.
Sybyrlaýyq aqqý men suńqyldaýyq aqqý - bizdiń eń iri qustardyń biri.
Sybyrlaýyq - 8 - 13kg, suńqyldaq - 7 - 10kg, ishinary - 13kg bolady eken. Avstralıalyq karaqý suńqyldaqtan edáýir kishi. Qaraqý men sybyrlaýyq aqqý qolǵa tez úırenip ketedi.
Aqqýlar - qalyń qamys arasyna uıalaıdy. Olar erekshe sezgish jáne saq qus. Balapandaryn ata - enesi birlikte tárbıelep ósiredi.
Bizdiń elimizde aqqýlardy aýlaýǵa tyıym salynǵan.
4top. Shortan
Shortan – elimizdiń ózen, kólderin túgeldeı mekendeıtin iri balyq. Onyń uzyndyǵy 1, 5 metrden, salmaǵy 35 kılogrammnan asyp túsedi. Shortandardyń óte uzaq jasaıtyn jóninde ańyz kóp, al shyn máninde eń uzaq jasaǵanyń ǵumyry 20 jyldan aspady. Biren - saran otyz úsh jyl jasaǵan shortannyń ustalǵany jóninde de málimet bar.
Ádette iri shortandardyń salmaǵy 6 - 8kg tartady. Tym úlken bolmasa da shortan ońaılyqpen toıa qoımaıdy. Sondyqtan da ol kúni boıy jem aýlaýmen bolady. Biraq shortan jemin qýyp júrip ustamaıdy, onyń kelýin kútip turady. Balyqtar baldyr arasynda jasyrynyp turǵan qaraqshy shortandy baıqaı bermeıdi. Onyń ústindegi surǵylt, surǵylt jasyl, tarǵyl tústi daqtary men jolaqtaryn sý ósimdikterinen aıyrý qıyn. Balyq qatarlasa bergen sátte shortan bas salady.
Shortan – jyrtqysh balyq. Ol usaq shabaqtarǵa da, iri balyqtarǵa da shabýyldaı beredi. Úırek - qazdardyń balapandaryn talǵamaı jutyp jiberedi. Shortan eń aldymen aýrý, álsiz balyqtardy ustap, ózen - kólderde aýrý taraýyna bóget jasaıdy.
5 top Shaıan
Shaıan – órmekshi tektes býynaıaqtylardyń kóne toptaryna jatady. Onyń salmaǵy 50g - nan 200 - ǵa deıin bolady. Shaıandar kishkentaı balyqtarmen qorektenedi. Tropıkada da, shól dalalarda da tirshilik etedi. Túngi mezgil de túrli jándikterdi bir ornynda qozǵalyssyz turyp, óz jemtigin uly ustap alady. Adam shaıannyń alaqanynan ólip ketpese de qatty aýyryp, shaqqan jeri isinedi, qaltyrap tonady. Shaıandar uzaq ýaqyt, birneshe aı boıy tamaq ishpeı - aq júre alady.
Taqtadaǵy klastermen salystyrý jáne óz jazǵandaryn tolyqtyrý.
Slaıdpen jumys
Slaıdpen jumys
İİ. Pantomımo: «Aqqý, shortan hám shaıan»
Slaıd ashý.
İİİ. Oqýlyqpen jumys:
1. Muǵalim mánerlep oqyp beredi.
Suraqtar boıynsha jumys jasaý.
2. Tizbektep oqý.
Qorytyndylaý: «Oı tolǵaý» strategıasy.
Muǵalim: Balalar, osy mysal arqyly aqyn - jazýshylar bizdi nege úıretedi?
(aýyzbirshilikke, yntymaq, dostyqqa shaqyrady)
Nege I. A. Krylov keıipker retinde aqqý, shortan, shaıandardy alǵan?
Muǵalim: Birlik, yntymaq dostyq týraly qandaı maqaldar bilesińder?
Maqal.
1. Yntymaq bolmaı, is bolmas
2. Kóp birikse el bolar, kóp tilegi kól bolar.
3. Tatýlyq – tabylmas baqyt
4. Birligi joq el tozady,
Birligi kúshti el ozar.
Úı tapsyrmasy: Ahmet Baıtursynov, I. A. Krylovtan «Aqqý, shortan hám shaıan» mánerlep oqý, sýret salý.
Rahmet.
Sabaq maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylardy Ahmet Baıtursynov aýdarma óleńimen tanystyrý.
Damytýshylyq: Oı - órisin keńeıtý, sózdik qoryn molaıtý, til damytý. İzdempazdyqqa jáne toppen jumys isteýdi úıretý.
Tárbıelik: Aýyzbirshilikke, tatýlyqqa, yntymaq, dostyqqa tárbıeleý
Kórneki quraldar: mýltımedıa, ınteraktıvti taqta, oqýlyq,
Sabaq ádisi: áńgimeleý, túsindirý, oqý, pantomımo, toppen jumys, «oı tolǵaý».
Sabaq túri: pánaralyq.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshylardy bes topqa bólý.
Psıhologıkalyq oıyn: «Sáttilik tilegi»
Ár toptaǵy oqýshylar tizbektep qol ustasa otyryp, bir - birine tilek aıtady.
(1 - 2slaıd)
Muǵalim: Balalar, búgingi sabaqta Ivan Andreevıch Krylovtyń Ahmet Baıtursynov aýdarǵan «Aqqý, shortan hám shaıan» degen mysalymen tanysamyz.
Sabaq maqsaty: 1. Mysalmen tanysý.
2. Toppen jumys isteýge úırený, málimet jınaqtaý.
3. Aýyzbirshilikke, tatýlyqqa, yntymaq, dostyqqa úırený
3 - slaıd.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý: Maqal jarysy.
Taqyryby: «Dostyq, birlik, yntymaq»
Interaktıvti taqtamen jumys. Oqýshylar jarysyp ózderi taqtada baǵalaý paraǵy arqyly qalammen fıgýralardy boıaıdy. Jeńimpaz oqýshylar taqtada kórinedi.
İİİ. Jańa sabaq:
Qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
Muǵalim: Al balalar, búgingi sabaqta ne týraly aıtylatyny jumbaq sheshý arqyly bilemiz.
Slaıd ashý.
Jumbaq sheshý.
1. Sý betin syzyp,
Aq quman júr júzip.
(Aqqý)
2. Qomaǵaılyq jasaıdy,
Shabaqtardy asaıdy.
(Shortan)
3. Moıny jýan,
Juqaltań qabaqty.
Tirsegi uzyn,
Qoıan tobyqty.
İs tikpeıdi, biraq
Tastamaıtyn bizin,
Bilesiń be...?
(shaıandy)
Muǵalim. Balalar, sender bes topqa bólinip otyrsyńdar.
Bul: 1 - top - Ivan Andreevıch Krylov
2 - top – Ahmet Baıtursynov
3 - top - Aqqý
4 - top – Shortan
5 - top - Shaıan
Toppen jumys:
Toptaǵy alǵyr oqýshy jınaqtaǵan málimetti oqyp beredi. Qalǵandary dápterlerine klaster quryp jınaqtaıdy, negizgi oıdy jazady.
Ár top jınaqtaǵan málimetterin aıtyp beredi.(oqýshylar bir – birin tolyqtyryp otyrýǵa tıisti)
Slaıd ashyp otyrý:
1 - top - Ivan Andreevıch Krylov
2 - top - Ahmet Baıtursynov
3 - top - Shortan
4 - top - Shaıan
1 - top. Krylov Ivan Andreevıch
(1769 - 1844)
Sankt-Peterbýrgte jazǵy baǵynda eskertkish bar. Bul: Ivan Andreevıch Krylov. Onyń aıaq jaǵynda qoladan quıylǵan haıýanattar beınesi toly. Haıýandar onyń mysaldaryndaǵy keıipkerleri.
I. A. Krylov uzaq ómir súrgen. I. A. Krylov óz zamandastaryna qatty unaǵan, birneshe kúldirgi pesa jazǵan. Ol 30 jyldaı Peterbýrg kitaphanasynda qyzmet etken. Al onyń atyn álemge áıgili etken nárse ǵajaıyp mysaldary boldy.
Mysal degen kóbinese óleń túrinde jazylatyn shaǵyn shyǵarma, onda mindetti túrde aqyl - keńes aıtylady (neni istep, neni istemeý kerektigi jóninde) nemese bireýdiń aqymaqtyǵy ajýa etiledi. Mysal sál - pál ertegige uqsaıdy: ádette onda adamdar emes, jan - janýar, keıde tipti jansyz zattar áreket etip jatady.
Dúnıeden talaı - talaı tamasha mysalshylar ótken. Rossıadan sondaı ǵajap mysalshy I. A. Krylov bolǵan edi.
Krylovtyń mysaldary árqashan da halyqtyń muń - múddesin qorǵady. Sonymen qosa uly mysalshy jatyp isher jalqaýlardy, qorqaqtardy, jaqsylyq bilmeıtin kópirme maqtanshaqtardy ábden ajýa qylady.
I. A. Krylovtyń mysaldary óte túsinikti ári jatyq, qalaı jattap alǵanyńdy bilmeı de qalasyń. Sol mysaldardy qazaq aqyn aýdarmashylar atap ketsek Abaı Qunanbaev «Shegirtke men qumyrsqa», Ahmet Baıtursynov «Aqqý, Shortan jáne Shaıan», t. b. aýdaryp bizge jetkizgen eken.
2 - top. Ahmet Baıtursynov
(1873 - 1938)
Ahmet Baıtursynov - qoǵam qaıratkeri, aqyn ádebıet tanýshy, lıngvıs, aýdarmashy, pýblısıs, aǵartýshy - ǵalym, ult ustazy.
1873 jyly, qańtar aıynda Qostanaı oblysy, Jangeldın aýdany, Sarytúbek degen jerde dúnıege keldi.
1886 - 1891j. Torǵaı qalasyndaǵy eki synyptyq mektepte, 1891 - 1895 jyldary Orynbordaǵy muǵalimder daıarlaıtyn mektepte oqydy.
1895 - 1909 jyldary ustazdyqpen aınalysyp, bala oqytady.
Halyqtyń oı - sanasyn oıatýǵa bar kúshin qalamgerlik qýatyn salyp,
1909 jyly I. A. Krylov mysaldaryn aýdaryp, «Qyryq mysal» jınaǵyn shyǵarady. A. Baıtursynovtyń aǵartýshylyq, demokrattyq gýmanısik ıdeıalaryn halyqqa jetkizedi.
3top. Aqqý
Aqqý - óte iri jáne kúshti qustardyń biri, ol sonaý kóne zamannan beri sulýlyq pen mahabbattyń tazalyq pen náziktiń belgisi bolyp sanalady. Ony kóp halyqtar kıeli qus sanap, erekshe qurmettegen. Aqqýlar ańyzdar men ertegilerde jyrlandy.
Aqqýlar kóktemde ońtústikten qaıta oralady, olardyń qanatynyń syńǵyry men ásem únin aspanda jup-jubymen kerbez ushyp ótken sol bir sátinde tyńdaǵan tamasha - aq.
Qalyń orman ishindegi kólde ońasha júzgen aqqý - sulý qubylys. Aqqý sýda dybys shyǵarmaı, jeńil syrǵyp júredi.
Aqqý túrleri: suńqyldaq aqqý, qaraqý jáne sybyrlaýyq aqqý.
Sybyrlaýyq aqqý men suńqyldaýyq aqqý - bizdiń eń iri qustardyń biri.
Sybyrlaýyq - 8 - 13kg, suńqyldaq - 7 - 10kg, ishinary - 13kg bolady eken. Avstralıalyq karaqý suńqyldaqtan edáýir kishi. Qaraqý men sybyrlaýyq aqqý qolǵa tez úırenip ketedi.
Aqqýlar - qalyń qamys arasyna uıalaıdy. Olar erekshe sezgish jáne saq qus. Balapandaryn ata - enesi birlikte tárbıelep ósiredi.
Bizdiń elimizde aqqýlardy aýlaýǵa tyıym salynǵan.
4top. Shortan
Shortan – elimizdiń ózen, kólderin túgeldeı mekendeıtin iri balyq. Onyń uzyndyǵy 1, 5 metrden, salmaǵy 35 kılogrammnan asyp túsedi. Shortandardyń óte uzaq jasaıtyn jóninde ańyz kóp, al shyn máninde eń uzaq jasaǵanyń ǵumyry 20 jyldan aspady. Biren - saran otyz úsh jyl jasaǵan shortannyń ustalǵany jóninde de málimet bar.
Ádette iri shortandardyń salmaǵy 6 - 8kg tartady. Tym úlken bolmasa da shortan ońaılyqpen toıa qoımaıdy. Sondyqtan da ol kúni boıy jem aýlaýmen bolady. Biraq shortan jemin qýyp júrip ustamaıdy, onyń kelýin kútip turady. Balyqtar baldyr arasynda jasyrynyp turǵan qaraqshy shortandy baıqaı bermeıdi. Onyń ústindegi surǵylt, surǵylt jasyl, tarǵyl tústi daqtary men jolaqtaryn sý ósimdikterinen aıyrý qıyn. Balyq qatarlasa bergen sátte shortan bas salady.
Shortan – jyrtqysh balyq. Ol usaq shabaqtarǵa da, iri balyqtarǵa da shabýyldaı beredi. Úırek - qazdardyń balapandaryn talǵamaı jutyp jiberedi. Shortan eń aldymen aýrý, álsiz balyqtardy ustap, ózen - kólderde aýrý taraýyna bóget jasaıdy.
5 top Shaıan
Shaıan – órmekshi tektes býynaıaqtylardyń kóne toptaryna jatady. Onyń salmaǵy 50g - nan 200 - ǵa deıin bolady. Shaıandar kishkentaı balyqtarmen qorektenedi. Tropıkada da, shól dalalarda da tirshilik etedi. Túngi mezgil de túrli jándikterdi bir ornynda qozǵalyssyz turyp, óz jemtigin uly ustap alady. Adam shaıannyń alaqanynan ólip ketpese de qatty aýyryp, shaqqan jeri isinedi, qaltyrap tonady. Shaıandar uzaq ýaqyt, birneshe aı boıy tamaq ishpeı - aq júre alady.
Taqtadaǵy klastermen salystyrý jáne óz jazǵandaryn tolyqtyrý.
Slaıdpen jumys
Slaıdpen jumys
İİ. Pantomımo: «Aqqý, shortan hám shaıan»
Slaıd ashý.
İİİ. Oqýlyqpen jumys:
1. Muǵalim mánerlep oqyp beredi.
Suraqtar boıynsha jumys jasaý.
2. Tizbektep oqý.
Qorytyndylaý: «Oı tolǵaý» strategıasy.
Muǵalim: Balalar, osy mysal arqyly aqyn - jazýshylar bizdi nege úıretedi?
(aýyzbirshilikke, yntymaq, dostyqqa shaqyrady)
Nege I. A. Krylov keıipker retinde aqqý, shortan, shaıandardy alǵan?
Muǵalim: Birlik, yntymaq dostyq týraly qandaı maqaldar bilesińder?
Maqal.
1. Yntymaq bolmaı, is bolmas
2. Kóp birikse el bolar, kóp tilegi kól bolar.
3. Tatýlyq – tabylmas baqyt
4. Birligi joq el tozady,
Birligi kúshti el ozar.
Úı tapsyrmasy: Ahmet Baıtursynov, I. A. Krylovtan «Aqqý, shortan hám shaıan» mánerlep oqý, sýret salý.
Rahmet.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Jikteý esimdiginiń septelýi (slaıdymen)
