InfoHub Logo

Almaty oblysy, Talǵar aýdany,  Dáýlet aýyly  
«Mektep jasyna deıingi shaǵyn ortalyǵy bar
№11 jalpy bilim beretin orta mektebi» MKM
7 «A» synyp oqýshysy: Oljabaı Aıdos
Jetekshisi: Qadyrqojaqyzy Móldir

Maqsaty: Arystan bab kesenesine zertteý júrgize otyryp, shyǵarmashylyq tapsyrmalar toptamasyn usyný, toppen jumysqa baýlý;

1-málimetpen tanysý;

Arystan bab kesenesi kóne Otyrar jerindegi sáýlet óneri eskertkishi.

Túrkistan halqynyń arasynda musylman dinin taratýshy Qoja Ahmet Iasaýıdiń ustazy bolǵan Arystan bab ata qabiriniń basyna salynǵan. Kesene dálizhana, meshit, qujyrahana, azan shaqyratyn munara sıaqty jeke bólmelerden quralǵan. Keseneniń eń kóne bóligi qabirhana bolýy tıis. Qazir de onyń edeni basqa bólmelermen salystyrǵanda edáýir bıik. Qabir ústine alǵashqy belgi ΧΙΙ ǵ. shamasynda salynǵan. Mazar ΧΙV ǵasyrda qaıta jóndelgen. Arystan bab kesenesi ΧΧ ǵ basynda jergilikti halyqtyń qarajatymen kúıdirilgen kirpishten aýdany 35x12 m, bıiktigi 12 m, burynǵy Mekkege qaraǵan esigi Túrkistanǵa, Áziret Sultanǵa baǵyttalyp, Soltústik jaǵy kesene, Ońtústik jaǵy meshit esebinde qaıta jóndeldi. Dáliz-qaqpa mańdaıshasyna mármár taqta qalanyp, betine hıjra boıynsha 1327 jyl, ıaǵnı sońǵy qurylys júrgen ýaqyt dep kórsetilgen

XVIII ǵ qurylys qıratylyp, frız jazbalary boıynsha 1909 jyly qaıta salyndy. 1971 jyly joǵary deńgeıdegi grýnt sýlary saldarynan meshit qulatylyp, qaıta ornatyldy. Qazirgi kezde bul kesene Ortalyq Azıadaǵy qajylyq mindetti óteıtin musylman kıeli jerleriniń biri bolyp sanalady Ańyz boıynsha Arystan bab Muhammed paıǵambardyń elshisi bolǵan. Bir kúni Muhammed paıǵambar óziniń shákirtterimen qurma jep otyrǵan edi. Bir qurma qaıta-qaıta ydystan qulaı berip, paıǵambar ishki daýysty estidi: «Bul qurma Sizden keıin 400 jyl aldaǵy ýaqytta týylatyn musylman bala Ahmetke arnalǵan». Sonda paıǵambar shákirtteri ishinen bul qurmany kim ıesine jetkizetinin suraıdy. Eshkim suranǵan joq. Paıǵambar suraqty qaıta qoıǵannan keıin, Arystan bab bylaı dedi: «Eger Siz Alla Taǵaladan 400 jyl surap berseńiz men bul qurmany ıesine jetkizemin». Halyq ańyzdarynan jáne jazba derekterine qaraǵanda Arystan bab Ahmet Iassaýıdiń ustazy bolyp qurmany jetkizedi. Qazirgi kezde Arystan bab mazary ústinde 30*13 metr aýmaǵy bar kesene tur. Tarıhı derekter boıynsha XII-XVIII ǵasyrlarda kesene birneshe ret qaıta salynyp, qaıta jańartyldy. Qoja Ahmet Iassaýı uly áýlıe men dinı kóripkel 1103 jyly týylyp 1166 jyly qaıtys bolǵan.

Arystan babtyń dúnıe salýy Qoja Ahmet Iasaýı hıkmetinde bylaısha sýretteledi:
«Babam aıtty: Eı balam, qasymda tur óleıin,
Janazamdy oqyp kóm, jan tásilim qalaıyn.
Medet berse Mustafa, ǵarysh bıigine shyǵaıyn.
Aryslan babam sózderin esitińiz - tábárik.

Álemge tanymal “Arystan bab” mavzoleıiniń qurylysy jańa arhıtektýralyq keshen turǵysynda bastalǵan. Ideıa avtory – belgili memleket jáne qoǵam qaıratkeri, ınjener-ǵalym, tanymal mesenat Asqar Qulybaev bolyp tabylady.
Otyrar óńirinde biz estigen ańyz baıynsha Arystanbab dúnıe salǵan soń, onyń denesin aq býraǵa artyp, erkine jiberip, sońynan ilesip otyrǵan. Aq býra júre-júre osy jerge shókken eken. Sol shókken jerge Arystanbab qoıylypty.

1-top tapsyrmasy. Kartany muqıat qara, qandaı kesene ornalaspaǵan kelesi kartaǵa kesenelerdiń sýretin túsiremiz.....

2-top tapsyrmasy. Sýret sóıleıdi, sýretterge qarap esse jazamyz. /70-90 sóz/

1- topqa tapsyrma.Adasqan sózderdi tabamyz. Maǵynasyn aıtamyz.

2-topqa tapsyrma. Dıktant.

........................ ............ kesenesi kóne .............................. jerindegi ...................... óneri eskertkishi. .................. halqynyń arasynda musylman dinin taratýshy ......................... ............................... ..........................  ustazy bolǵan.Kesene ....................... , ............................ , ........................... , ....................  sıaqty jeke bólmelerden quralǵan.Qabir ústine alǵashqy belgi ................. ǵasyrda salynǵan. Mazar ..................... ǵasyrda qaıta jóndelgen. ............. ǵasyrdyń basynda jergilikti halyqtyń qarajatymen kúıdirilgen kirpishten aýdany ......................... metr, burynǵy Mekkege qaraǵan esigi ................................, .......................... ...................... baǵyttalǵan. Ońtústigi ........................... retinde qaıta jóndeldi. ....................... / ....................... mańdaıshasyna mármár taqta qalanyp,betine hıjra boıynsha ................. jyly, ıaǵnı sońǵy qurylys júrgen ýaqyt dep kórsetilgen.

Qorytyndy. Qımyl qozǵalys arqyly jaýap berý.

 «Iá»- dese qol shapalaqtaıdy, «joq» - dese aıaqtaryn tarsyldatady.

1.   Qoja Ahmet Iassaýıdiń ustazy emes.
2.   Otyrar jerindegi sáýlet óneri eskertkishi.
3.   Dálizhana,meshit,qujyrahana,munara bólmeleri bar.
4.   Keseneniń eń kóne bóligi qabirhana.
5.   10 ǵasyrda salynǵan.
6.   16 ǵasyrda jóndeýden ótkizgen.
7.   Kúıdirilgen kirpishten turǵyzylǵan.
8.   Aýdany 35x12 metr.
9.   Mekkege qaraǵan esigi Túrkistanǵa,Áziret Sultanǵa baǵyttalǵan.
10. Hıjra boıynsha 1327 jyl qurylysty sońǵy jóndegen ýaqyt dep kórsetken.

---