InfoHub Logo

Osyǵan deıin men qaǵazǵa túsirgen ýaqıǵalarda, meıli urlyq jaıly bolsyn, meıli kisi ólimine baılanysty bolsyn, Pýaronyń áreketi eń aldymen negizgi aıǵaqty tekserýden bastalyp, shegine jetkenshe tarqatylyp, júıeli jelimen órbıtin. Al áńgime etkeli otyrǵan myna jaǵdaı bárinen ereksheleý. Munda ýaqıǵalar tizbegi eń áýeli Pýaronyń nazaryna ilikken qarapaıym usaq-túıekterden órbip, adamnyń úsh uıyqtasa túsine kirmeıtin nebir soraqy qylyqtarmen shekteledi.

Birde keshkisin eski dosym Djerald Parkerdiń úıinde otyrǵanbyz. Menimen úı ıesinen bólek taǵy da bes-alty adam bar-tyn. Ádette Parker otyrǵan jerde áńgime qalaıda baspana izdeý máselesine qaraı oıysatyn. Bul joly da dál solaı bolyp shyqty. Áńgime arqaýy Londonnan páter izdep tabýdyń qıyndyǵy jaıynda bolatyn. Baspana.izdeý, páter aýystyrý Parkerdiń úırenshikti kásibine aınalǵan edi. Soǵystan1 bergi ýaqyt ishinde - ol eń keminde bes-alty páter aýystyrǵan. Bir.jerge qonar-qonbastan jáne bir arzan úıge yqylasy aýyp, dúnıe-múlkin arqalap kóshe jóneletin. Degenmen árbir kóship-qoný oǵan az da bolsa paıda keltiretin. Al shynyna kelgende, páter aýystyrý endi oǵan paıda tabýdyń kózi emes, kúndelikti ádetine aınalyp ketken edi.

Biraz ýaqytqa deıin biz Parkerdiń aýzyna qarap otyrdyq. Biraq sóz kezegi kelgende el dýyldap, jamyraı sóılep ketti. Eń sońynda sóz kúıeýimen birge kelgen ashańdaý ádemishe kelinshek Robınsonǵa tıdi. Parkerdiń jaqynda ǵana tanysqan adamdary bolǵandyqtan Robınsondardy men budan buryn kezdestirmegen edim.

— Páter demekshi,— dedi jańaǵy kelinshek, — Parker myrza, siz bizdiń jańalyqty estidińiz be? Sáti túsip baspana taýyp aldyq aqyry! Montegú úılerinen.

— Báse, — dedi Parker, — ylǵı aıtýshy edim ǵoı, qymbat páterler áli de jetkilikti dep!

— Durys aıtasyz, biraq bizdiń páter qymbat. emes. Tipti arzan. Jylyna seksen-aq fýnt!

— Biraq... Biraq Montegú úıleri kádimgi Naıtsbrıdj kóshesinde emes pe edi? Bıik ári ádemi úıler ǵoı. Joq, álde sizdiń aıtyp turǵanyńyz sol attas qýysqa tyǵylǵan lashyqtardyń biri me?

— Joq, sol Naıtsbrıdjdegi úılerdiń dál ózi. Qyzyǵy da sonda bolyp tur.

— Shynynda da aıtatyny joq eken! Tipti ǵajap, mıǵa kirmeıtin nárse. Alaıda munda bir gáp bolsa kerek. Múmkin ekinshi bireýdi kirgizip, paıda tabý maqsatymen páter jaldaǵan adam úıdiń ıesine para bergen shyǵar.

— Joq, ondaı eshnárse joq.

— Para almaıdy degenge kim senedi, oıbaı-aý,— dep Parker kúrsinip qoıdy, — Biraq, bizge páterdegi mebeldiń qunyn tóleýge týra keldi, — dedi Robınson hanym sózin qaıta sabaqtap.

— E, báse, aıtpadym ba,—dedi Parker sózdi ilip alyp, — Munda bir gáp bar dep edim ǵoı!

— 50 fýntqa satyp aldyq. Jabdyǵymyz táp-táýir!

— Olaı bolsa men qoıdym, — dedi Parker.

— Osy kúni úı ıeleri aqyldan aýysyp, tym kóńilshek bop ketse kerek.

Robınson hanym abyrjyńqyrap qaldy. Jińishke qastarynyń arasy ájimdenip ketti.

— Shynynda da bul bir túrli kúdikti jaı eken. Sizdińshe sonda qalaı, bul úıdi kıesi torı ma?

— Kıesi torıtyn páter bar degendi esh ýaqytta da estigen emespin, — dedi Parker batyldaý sóılep.

— Jo-oq...— dedi Robınson hanym senińkiremegen pishin tanytyp. — Shynyn aıtsam, munda meni oılandyratyn biraz kúdikti jaılar bar.

— Máselen? — dep suradym men.

— E, báse,— dedi Parker. — Qylmysty isterdi tergeıtin bizdiń bilgir mamanǵa da qozǵaý saldy ǵoı myna áńgime. Oıyńyzdaǵyny túgeldeı aqtaryńyz, Robınson hanym. Gastınge — qupıa syr ashýdyń úlken sheberi.

Men yńǵaısyzdanyp, kúlip jiberdim, biraq maqtaýymdy tym asyryp jibergenge renjigen joqpyn.

— Jo-joq, kúdikti degenim artyqtaý bolar, kapıtan Gastıngs, úıdi jalǵa beretin Stosser men Pol deıtin agentterge barǵan kezimizde, olardyń ataǵan páterleriniń birde-biri jylyna 400—500 fýnttan kem túsken joq. Bola qalsa ústine shash jetpeıtin para surady. Olarǵa biz buryn múlde jolamaıtynbyz. Usynatyndary Meıfeır kóshesiniń boıyndaǵy qymbat páterler edi. Al búl joly nemiz ketedi, tonymyzdy sheship almas degen oımen soǵa ketken bolatynbyz. Salymyz sýǵa ketip, endi qaıta burylyp ketip bara jatyr edik, álgiler 80 fýnttyq bir páter bolyp edi degendi aıtty. Aıtýyn aıtsa da, ol jerge barǵannan paıda bola qoıar ma eken degen kúdik te bildirdi. Óıtkeni sol páterdiń kitapqa tirkelgeninen beri de biraz ýaqyt ótip ketipti, ári ony kórýge kóp adam jiberilgen eken. Biri bolmasa biriniń arzan páterdi qaǵyp ketýi sózsiz ǵoı.

Alaıda aldynǵy adamdar habarsyz ketkendikten, agentter sońǵy páter izdep kelgenderdi de solaı qaraı attandyra berse kerek. Olardyń ishinde, áldeqashan bireý kirip alǵan páterge nesine jiberedi eken dep, renish bildirgenderi de bolsa kerek.

Robınson hanym sál tejelip, bir dem alyp aldy da, sózin kaıta jalǵastyrdy. «Biz agentke rahmetimizdi aıtyp, qur bosqa aram ter bolatynymyzdy bile tursaq ta, jańaǵy páterdi kórip qaıtýǵa ruqsat qaǵaz jazyp berýin ótindik. Sodan soń, jolymyz bop qalar degen dámemen taksı ala salyp, jańaǵy úıge á degenshe-aq jetip bardyq. Tórtinshi nomerli páter úshinshi qabatta eken. Lıftiniń kelýin kútip tur edik, baspaldaqpen asyǵa basyp Elzı Fergýson túsip kele jatyr eken. Ol meniń joldas qyzym bolatyn, kapıtan Gastıngs. Olar da páter izdep júrgen. «Bul joly seniń aldyńdy orap kettim-aý deımin. Biraq bosqa áýre bolyppyn, páter áldeqashan berilip qoıypty», — dedi ol. Osymen bul bitken bolar dep tur edim, kúıeýim Djon: «Páter aqysy tym arzan eken, odan da kóbirek tóleýge jaǵdaıymyz bar ǵoı, ústine para usynyp kórsek...» — degendi aıtyp qaldy. Jırenishti zat qoı, árıne, tipti muny sizderge aıtýǵa da uıat. Biraq túsinesizder ǵoı, «basqa tússe baspaqshyl» degendeı, baspana izdep qınalǵanda adam ne istemeıdi», — dep bógelip qaldy.

Baspana úshin adamnyń nege bolsa da baratynyn, tipti mundaıda senin atyń tura tursyn, meniń atym júre tursyn men qara bastyń qamyn oılap ketetin kezi de bolatynyn aıttym men oǵan.

— Sonymen qoıshy, biz joǵary kóterildik. Senesiz be, senbeısiz be, páter áli bos tur eken. Qyzmetshi áıel bizge bárin de kórsetti. Sosyn úı ıesi áıel adam eken, onymen de sóılestik. Másele taban astynda, sol jerde sheshildi. Birden kiretin bolyp, mebelge 50 fýnt aqshasyn tólep qoıdyq. Kelisim qaǵazdarǵa kelesi kúni qol qoıyp, buıyrtsa erteń kóship kirgeli otyrmyz! — dep sózin aıaqtady Robınson hanym qýanyshyn jasyra almaı;

— Al álgi Fergýson hanymdiki ne? — dedi Parker. — Sizdiń pikirińizdi bilgim keledi, Gastıngs.

— «Menińshe, qymbatty Vatson» dep Sherlok Holms aıtpaqshy, ol bıkesh basqa páterdiń esigin qaqqan bolar.

— Bárekeldi, kapıtan Gastıngs, qandaı aqyldy edińiz! — dep súısingenin jasyra almaǵan Robınson hanymnyń daýsy qatty shyǵyp ketti.

Men bolsam, dál osy jerde Pýaronyn bolmaǵanyna qatty ókindim. Óıtkeni ol keıde meniń qabiletimdi jete baǵalamaıtyn sıaqty bolyp kórinetin.

Shyndyǵynda bul bir qyzyq ýaqıǵa edi. Kelesi kúni Pýarony synamaqshy bolyp, oǵan estigenimdi túgeldeı baıandap berdim. Ol qyzyqqan syńaı tanytty. Qalanyń ár jerinde páter aqynyń mólsheri qandaı ekenin menen táptishtep surap aldy.

— Ózi bir qyzyq sharýa eken, — dedi ol oıǵa ketip. — Ǵafý etkiń Gastıngs, shamaly serýendep qaıtýym kerek.

Bir saǵattan keıin qaıta oralǵanda onyń kózi kúlimdep, tolqyp tur eken. Taıaǵyn stolǵa qoıyp, qalpaǵynyń tóbesin ádettegishe maıpazdap sıpalaı berdi. Sosyn til qatyp: «Nesi bar, dostym. Qazir qolymyz bári bir bos. Demek, bul isti bastan-aıaq tekserip shyǵýǵa múmkindigimiz jetkilikti» — dedi.

— Qaı isti aıtyp tursyń?

— Ana Robınson deıtin sizdiń tanys kelinshegińizdiń sý tegin páterin aıtamyn da.

— Pýaro, shynymen aıtyp tursyń ba?

— Shyn bolǵanda qandaı! Óziń oılashy, dostym. Ol jerdegi páterlerdiń baǵasy — 350 fýnt. Muny men úı nesiniń agentinen qazir ǵana bilip kelip otyrmyn. Al myna páterdi tym arzan baǵamen 80 fýntqa jalǵa bergeni nelikten dep oılaısyń?

— Bir kiltıpany bar shyǵar. Máselen, Robınson hanym aıtpaqshy, kıesi torıtyn úı shyǵar.

Pýaro quptamaǵan pishin tanytyp, basyn shaıqady.

— Sosyn myna bir jeri tipti ǵajap. Qurby qyzy ana páter áldeqashan jalǵa berilip qoıǵan eken deıdi. Al bular baryp suraǵanda, baıqashy óziń múldem kerisinshe bolyp shyqqan.

— Múmkin álgi kelinshek qatelesip, basqa esikke kirgen bolar? Sózime qulaq asatyn shyǵarsyń. Munda bas qatyratyn túk te joq.

— Bul arada seniki durys ta, burys ta bolýy múmkin, Gastıngs. Alaıda myna bir nárseni joqqa shyǵara almaısyń. Álgi páterdi kórýge úı izdegen san adam bardy ǵoı. Solaı bola tura, ári óziniń tym arzandyǵyna qaramastan, Robınson hanym jetkenge deıin bos turýy qalaı?

— Demek, munda bir syr bar degen sóz.

— Robınson hanym eshteńeden sekem almaıtyn sıaqty. Osy jerin qalaı deýge bolady? Áıel shynyn aıtty dep oılaısyń ba, Gastıngs?

— Ol bir tamasha jan!

— Suraǵyma jaýap berýge murshańdy keltirtpegenine qaraǵanda ábden múmkin! Olaı bolsa, sýrettep bershi ózin.

— Boıy bıik, aqsary shashy qandaı ádemi deseńshi, naǵyz sary altyn dersiń...

— Seniń-aq ańsaryń sarǵylt shashqa aýady da turady eken, — dep kúńkildedi Pýaro. — Iá, ary qaraı.

— Kózi kók, óńi de keremetteı ádemi, sodan keıin, ıá, osymen bitti, menińshe, — dedim sózimdi sholaqtaý qaıyryp.

— Al kúıeýi she?

— Áp-ádemi jigit, biraq asyp ketken túgi joq.

— Qara tory ma, álde aqquba ma?

— Bilmeımin, anaý da, mynaý da emes, ekeýiniń ortasy. Qarapaıym jan.

Pýaro basyn ızep: «Iá, ondaı erkekter tolyp jatyr. Degenmen, áıelderdi sýretteýge kelgende sheber ekensiń. Qosh, myna adamdar týraly taǵy ne aıtasyń? Olardy Parker jaqsy bile me?

— Baıqaýymsha, jaqyn arada ǵana tanysqan adamdary kórinedi. Shynyńdy aıtshy, Pýaro, sonda qalaı senińshe...

Pýaro qolyn kóterip: «Já, já, sabyr et, dostym. Ázirshe pálendeı eshnárse deı almaımyn. Bar aıtatynym — munda bir syr bar. Ázirge bizdiń bar biletinimiz áıeldiń esimi ǵana. Odan basqa iske tatyr eshteme joq qoı, Gastıngs, solaı ma?

— Onyń aty Stella, — dedim sózge aralasyp. Onda turǵan ne bar...

Pýaro qarqyldap kúlip, sózimdi bólip jiberdi. Kúletindeı birdeme bolsa kerek, sirá.

— Stella degen juldyzdyń aty emes pe? Tamasha!

— Sonda ne demekshisiń?..

— Al juldyzdar sáýle shashady! Uqtyń, ba? Sabańa tús, Gastıngs. Mazaq bolǵan adamsha shamdanyp, shytynama. Odansha Montegú úılerine baryp, biraz nárseni surastyryp qaıtaıyq.

Men sońyna ilesip júre berdim. Biz kórmek bolyp kele jatqan jer birneshe bloktan turatyn, jaqynda ǵana sapaly jóndeýden ótken ádemi úı eken. Shveısar formasyn kıgen bireý esik aldynda kúnshýaqtap tur eken, soǵan qarap Pýaro: «Ǵafý etińiz, erli-zaıypty Robınsondar osy úıde tura ma?» — dedi.

Shveısar kóp sózdi unatpaıtyn, tyrysqaq ári kúdikshil adam bolsa kerek, bizge ázer degende moınyn buryp: «Tórtinshi páter, úshinshi qabat», — dep jaýapty kelte qaıyrdy.

— Rahmet sizge. Olar munda qashannan beri turyp jatyr?

— Alty aıdan beri.

Senerimdi de, senbesimdi de bilmeı, ishke qaraı bet aldym. Pýaronyń mysqyldaı jymıyp kele jatqanyn ishim sezip keledi.

— Múmkin emes, — dep daýystap jiberdim. — Siz qatelesip turǵan bolarsyz.

— Alty aıdan beri turyp jatyr dedim ǵoı.

— Ras solaı ma? Men aıtyp turǵan áıel boıshań, aqquba, shashy qyzǵylt sary altyn tústes jáne...

— Dál ózi, — dedi shveısar.— Sentábr aıynyń jıyrma toǵyzy kúni kóship kelgen. Osydan alty aı buryn.

Bizden jalyqty bilem, shveısar ishke qaraı sheginshekteı berdi. Men Pýaronyń sońyna erip, syrtqa qaıta shyqtym.

— Qosh, Gastıngs? — dedi meniń dosym qýlana syr tartyp. — Ádemi áıelder ylǵı aǵynan jarylady demekpisiń?

Men jaýap qatpadym.

Pýarodan endi onyń ne istemek ekenin, qaıda baratynymyzdy surap úlgirgenshe, Brompton Roýd kóshesine qaraı bet aldy.

— Agentter turatyn úıge baramyz, Gastıngs. Montegú úılerinen páter alýǵa ańsarym sondaı aýyp tur. Qatelespesem, munda kóp uzamaı bir qyzyq bolady.

Bizdiń jolymyz boldy. Besinshi qabattaǵy segizinshi páter bar jabdyǵymen jalǵa beriledi eken. Quny — aptasyna 10 gıneıa Páterdi Pýaro oılanbastan bir aıǵa jaldap aldy. Syrtqa qaıta shyqqanda narazylyǵymdy bildirmekshi boldym. Pýaro aýzymdy ashqyzbady.

— Búginde men aqshany bir kisideı-aq tabamyn! Endeshe oıyma kelgendi nege istemeske? Aıtpaqshy, Gastıngs, sende osy tapansha bar ma? — dedi ol.

— Iá, bir jerde bolýy kerek, — dedim men sál kibirtiktep. — Sonda...

— Saǵan keregi bar ma demeksiń ǵoı? Baıqaýymsha, ózińe unap qalǵan sıaqty ǵoı. Sózimdi baýrap alatyn asqaq dúnıelerdiń saǵan unaıtynyn bilemin.

Ertesine biz ýaqytsha qonysymyzǵa kelip kirip aldyq. Ádemi jabdyqtalǵan, Robınsondardan eki qabat joǵaryda, dál solardyń tóbesine ornalasqan, týra solardikindeı páter eken.

Biz kelip kirgen kúnniń ertesine jeksenbi bolatyn. Tústen keıin Pýaro syrtqy esikti tolyq jappaı, ashyq qaldyrǵan. Tómengi jaqtan tyqyr estilgen kezde ol meni qasyna tez shaqyryp aldy da: «Baspaldaqtyń kanatynan eńkeıip qarashy. Seniń tanystaryń emes pe? Baıqap qalmasyn», — dedi.

Baspaldaqtan moınymdy sozyp, tómen úńildim.

— Solardyń dál ózi, — dedim sybyrlap.

— Durys. Áli de baqylaı tús.

Jarty saǵattaı merzim ótken kezde, páterden qulpyra kıingen jáne bir jas áıel shyqty. Kóńili endi ornyna túsip, Pýaro kúrsindi de, aıaǵynyń ushymen basyp ishke kirip ketti.

— Bárekeldi. Páter ıeleriniń sońyn ala qyzmetshi áıel de shyǵyp ketti. Endi páter bos qalýǵa tıisti.

— Osy biz ne istegeli júrmiz? — dedim shydamym taýsylyp.

Pýaro ydys-aıaq jýatyn bólmege tez basyp kirdi de, syrttan kómir kóterip shyǵaratyn lıftiniń jibin tartqylaı bastady.

— Qoqys shyǵaratyn lıft qorapqa minip tómen túsemiz, — dedi ol kóńildene óz oıyn túsindirip. — Bizdi jan adam baıqamaıdy. Demalys kúngi konsert bar, aǵylshyndardyń serýendeıtini nemese túski tamaqtan keıin jatyp, kóz shyrymyn alatyny jáne bar, mine, osylardyń barlyǵy da Gerkúl Pýaroǵa el kózine túspeýge jaǵdaı týǵyzady. Al, kettik, dostym.

Ol aǵash qoraptyń ishine súńgip ketti. Sylbyrlaý qımyldap, jáshikke onyń sońynan men de tústim.

— Sonda qalaı? Páterdiń esigin buzyp kiremiz be? — dedim men seziktene.

Pýaro eki ushty jaýap qatyp: «Dál búgin emes», — dedi.

Lıftiniń jibin tarta otyryp, biz úshinshi qabatqa jetkenshe jaılap tómendeı berdik. Ydys-aıaq jýatyn bólmeniń esigi ashyq turǵanyn kórgende, qýanǵannan Pýaronyń daýsy shyǵyp ketti.

— Baıqaısyń ba? Kúndiz bul esikti eshkim de kilttemeıdi eken. Qalasa kez kelgen adam biz sıaqty lıftimen tómen túsip, qaıta kóterile alady. Túnge qaraı bul esikti kiltteıtin bolar, tipti jappaýy da múmkin. Aldaǵy jospardyń qamy ǵoı myna istep jatqan tirlik.

Ol sózin doǵaryp, qaltasynan biraz qural-saımandy sýyryp aldy da iske kirisip ketti. Maqsaty esiktiń shapkasyn kelesi joly lıftimen qaıta túskende ońaı ashylatyndaı etip ıkemdep ketý eken. Buǵan bas-aıaǵy úsh mınýttaı-aq ýaqyt ketti. Sharýasyn bitirgen soń Pýaro quraldaryn qaltasyna qaıta saldy. Kóp uzamaı óz páterimizge qaraı kóterildik.

Dúısenbi kúni Pýaro kúni boıy syrtta boldy. Keshkisin oralǵanda, kóńili jaı tapqan adamdaı oryndyǵyna kúrsinip otyra ketti.

— Gastıngs, saǵan bir nárse aıtaıyn ba? Ózińe unaıtyn bir fılmdi esińe túsiredi.

— Al, basta, — dedim men kúlip. — Oıdan shyǵarǵan qıal emes, shyn oqıǵa bolar.

— Bolǵanda qandaı. Bunyń rastyǵyna Skotlend Iardtyń ınspektory Djeptiń ózi de kepildik bere alady. Bul áńgime maǵan solardyń keńsesi arqyly jetip otyr. Qulaǵyńdy sal, Gastıngs. Osydan alty aı buryn Amerıkanyń bir mınıstrliginen soǵys teńiz flotyna qatysty óte qundy jobalar urlanǵan. Ol jobalarda keme toqtaıtyn asa mańyzdy bekinisterdiń ornalasqan jerleri belgilense kerek. Álgi qaǵazdar kez kelgen shet memlekettiń, aıtalyq Japonıanyń qolyna tússe, onyń úlken oljaǵa batatyny sózsiz. Kúdik mınıstrlikte qosalqy kyzmette júrgen, ıtalándyq Lýıdjı Valdarno deıtin bir jas jigitke túsedi. Óıtkeni ol jańaǵy qaǵaz urlanǵan kúni kózden ǵaıyp bolǵan. Lýıdjı Valdarno ury ma joq pa, ol arasy belgisiz, biraq eki kúnnen keıin onyń óli denesi Nú-Iorktiń shyǵys jaq shetinen tabylady. Ony bireý atyp ketipti.

Urlanǵan qaǵazdar onda bolmaı shyǵady. Osydan biraz ýaqyt buryn Lýıdjı Valdarno kóbinese Elza Hart deıtin ánshi bıkeshpen jubyn jazbaı júripti. Vashıngtonǵa keıin kelgen álgi ánshi baýyry ekeýi bir bólmede turǵan. Elza Harttyń arǵy teginiń kim ekenin eshkim de bilmeıtin bolyp shyǵady. Valdarno o dúnıege attanysymen ánshi qyz da tosynnan zym-zıa joq bolyp ketipti. Shyn máninde, ol ártúrli búrkenshik at jamylyp, ne bir sumdyq qylmystarǵa aralasqan, halyqaralyq dárejedegi asa tájirıbeli jansyz bolýy ábden yqtımal desedi. Amerıkanyń qupıa qaýipsizdik mekemesi» bıkeshtiń izine túsý úshin qoldan kelgen sharanyń bárin de istep baqqan. Barlaý ústinde olar Vashıngtonda turatyn bir top japondyqtardy da kózden tasa qaldyrmaıdy. Olar Elza Hart izin sýytyp alǵan soń jańaǵy kúdikti toppen qalaıda baılanysady degen senimde bolsa kerek. Japondyqtardyń biri osydan eki apta buryn aıaq astynan Anglıaǵa sýyt júrip ketipti. Soǵan qaraǵanda Elza Harttyń Anglıada bolýy da yqtımal, — dep Pýaro az kidiris jasady da, sózin qaıta jalǵastyrdy: «Elza Harttyń resmı túrde jarıalanǵan aıyryqsha belgileri mynandaı: boıy — 5 fýt 7 dúım, 8 kózderi kók, shashy qyzǵylt-sary, bet álpeti aqquba, qyr muryndy.

— Robınson hanym ǵoı! — dedim men julyp alǵandaı.

— Iá, sol bolýy múmkin, — dedi Pýaro, bul joly meni quptap. — Sosynǵy biletinim, búgin tańerteń bir qaratory adam, sirá, sheteldik bolýy kerek, osyndaǵy tórtinshi páterde kimder turatynyn surastyrypty. Soǵan qaraǵanda, dostym, búgin tátti uıqyńdy qıyp, tómengi páterde menimen birge túni boıy kirpik qaqpaı otyrýǵa týra keler. Árıne, álgi tapanshańdy ózińmen birge ala júrseń abzal bolar edi.

— Álbette, — dedim men senimdi daýyspen. — Qashan bastaımyz?

— Menińshe, tún ortasy qolaıly. Odan beri eshteme bola qoımaıdy.

Túngi saǵat dál on ekide biz kómir kóterip shyǵaratyn lıftige túsip alyp, úshinshi qabatqa qaraı jyljydyq. Pýaro áreket jasap edi, aǵash esik ishke qaraı birden ashyldy. Biz páterdiń ishine súńgip kettik. Ydys-aıaq jýatyn bólme arqyly as úıge endik te, zaldyń esigin jartylaı ashyq qaldyryp, eki oryndyqqa jaıǵasyp otyra kettik.

— Endi bizge kútýden basqa esh nárse qalǵan joq, — dedi Pýaro razy bolǵan únmenen kózin jumyp.

Maǵan bul kútý sheksiz bolyp kórindi. Uıyqtap qalam ba dep zárem ketti. Shamamen 8 saǵat ótti-aý degen kezde qulaǵyma tyqyrlaǵan bir álsiz dybys kelip jetti. Keıin baıqasam bir saǵat jıyrma mınýt qana kútippiz. Pýaro qolymdy qysyp belgi berdi. Oryndyqtan turyp, ekeýmiz de eptep basyp zal jaqqa qaraı jyljydyq. Jańaǵy dybys sol jaqtan estilgen bolatyn. Pýaro aýzyn qulaǵyma taqap: «Syrtqy esiktiń ar jaǵynda. Olar qulypty oıyp alyp tastamaqshy bolyp jatyr. Men belgi bergen kezde, art jaǵynan kelip bas sal da, qapsyra qysyp, tyrp etkizbe. Biraq baıqa, qolynda mindetti túrde pyshaq bolady», — dedi sybyrlap.

Kóp uzamaı julqa tartqan dybys estildi de, esiktiń oıylyp qalǵan jerinen sáýle shashyrady. Sáýle lezde sóndi de, esik jaılap ashyla berdi. Pýaro ekeýmiz qabyrǵaǵa jabysyp qybyr etpeı turmyz. Qasymyzdan janaı ótip bara jatqan adamnyń demin sezdim. Ol qol shamyn jarq etkizip jaǵyp jiberdi. Sol sátte Pýaro kúbir etip: «Umtyl», — dedi.

Ekeýmiz birdeı bas saldyq. Pýaro tez qımyldap, júnnen toqylǵan jeńil moıyn oraǵyshpen esikti buzyp kirgen adamnyń basyn tumshalap qoıdy. Al men bolsam, qylmyskerdiń qolyn baılap tastadym. Bul sharýa ári tez, ári ý-shýsyz bitti. Qolyn burap turyp, qanjardy julyp aldym. Pýaro moıyn oraǵyshty kózinen tómen syrǵytyp, aýzyn ashqyzbaı tartyp ustap turdy. Tapanshamdy sýyryp alyp, qarsylasqannan eshqandaı paıda joq ekenin sezdirdim. Qarsylasqanyn qoıǵan kezde, Pýaro oǵan birdemelerdi tez-tez sybyrlap aıta bastady. Sálden keıin tutqyn basyn ızedi. Qolynyń qımylymen anaǵan ún shyǵarmaýdy buıyrdy da, Pýaro jol bastap páterden shyǵyp, baspaldaqpen tómen tústi. Tutqyn sońynan erdi. Qarýymdy qolyma ustap, olardyń artynan men de jyljydym. Syrtqa shyqqan kezde Pýaro maǵan burylyp: «Ana buryshta taksı kútip tur. Qarýyńdy maǵan ber, endi onyń qajeti bola qoımas», — dedi.

— Myna batyr qashyp ketse ne isteısiń? — dedim men.

Pýaro jymıyp: «Qashpaıdy», — dedi.

Men kútip turǵan taksıdi alyp qaıtyp keldim. Bul kezde moıyn oraǵysh tutqynnyń betinen tómen syrǵyp túsken eken: «Mynaýyń japon emes qoı», — dedim men, aldanǵanymdy jasyra almaı Pýaroǵa sybyrlap.

— Qyraǵysyń Gastıngs. Eshteńeni de qalt jibermepsiń. Iá, bul adam japondyq emes, ıtalándyq — dedi Pýaro.

Taksıge otyrǵan soń, Pýaro júrgizýshige Temzanyń ońtústigindegi bir adresti atady. Bul kezde oıym on saqqa júgirdi. Tutqynnyń kózinshe Pýarodan qaıda bara jatqanymyzdy suraýǵa namystanyp, ári myna jumbaqtyń sheshýin taba almaı dal boldym.

Biz joldan aýlaqtaý kishkene úıdiń aldyna kelip tústik. Qarsy jaqtan teńsele basyp kele jatqan masańdaý bireý Pýarony qaǵyp kete jazdady. Pýaro ashýlanyp, álgige birdeme dedi, biraq onyń ne degenin uqpaı qaldym. Úsheýmiz baspaldaqpen kóterilip kele jatyrmyz. Qońyraýdy basyp Pýaro bizge bylaıyraq turyńdar dep ısharat bildirdi. İsh jaqtan jaýap bolmaǵan soń Pýaro qońyraýdy qaıta basyp, esiktiń tutqasyn birazǵa deıin julqylady.

Kenet esiktiń ústindegi doǵa tárizdes terezeden jaryq kórindi de, esik abaılap ashylyp: «Jeti túnde ne kerek ózińe?» degen ashýly erkektiń daýsy shyqty.

— Maǵan dáriger kerek. Áıelim syrqattanyp qalyp edi.

— Munda dáriger joq,— dedi ishtegi daýys.

Álgi erkek esikti jappaqshy bolyp yńǵaılanyp edi, Pýaro yryq bermeı, aıaǵyn tez tosa qoıdy. Lezde yza kernep, ashýǵa mingen fransýzdyń kerin keltirip: «Nemene? Dáriger joq deısiń be? Men seni sotqa beremin. Qane, beri shyq! Men bul jerden tań atqansha ketpeımin, túni boıy qońyraýdy basyp, esigińdi soǵamyn da turamyn», — dedi Pýaro.

Esik qaıta ashylyp, halat kıip, aıaǵyna shárke ile salǵan er adam syrtqa shyqty. Jan-jaǵyna yńǵaısyzdana qarap, Pýarony sabasyna túsirýge árekettendi.

— Men polısıa shaqyramyn,— dep Pýaro baspaldaq jaqqa qaraı yńǵaılana berip edi, álgi erkek: «Jo-joq, qudaı úshin qoıa turyńyz!» — dep onyń sońynan tura umtyldy.

Pýaro ony aqyryn ǵana nuqyp edi, anaý táltirektegen kúıi baspaldaqpen tómen túsip ketti. Kelesi sátte úsheýmiz de ishke kirip, esikti kilttep qoıdyq.

— Tez, bylaı qaraı, — dep Pýaro taıaý turǵan bólmege endi de, shamdy jaǵyp jiberdi.

— Al siz myna perdeniń artyna tyǵylyńyz.

— Qup bolady, senor, — dep ıtalándyq qyzyl maqpaldan tigilgen tereze perdeniń artyna zyp berip kirip ketti.

Ol kózden tasa bolysymen, kózdi ashyp-jumǵansha bólmege bir áıel jetip keldi! Suńǵaq boıly, shashy qyzǵylt sary, ashańdaý músinine shoqtaı qyzyl kımono ile salǵan.

— Kúıeýim qaıda? — dep aıqaılap jiberdi ol záresi ketip. — Sizder ne qylǵan adamsyzdar?

Pýaro ilgeri shyqty da, ıilip: «Jubaıyńyzǵa sýyq tıe qoımas degen úmittemiz. Baıqaýymsha, onyń aıaǵynda shárkesi bar, ústindegi halaty da jyly kórinedi», — dedi.

— Kim bolasyzdar? Meniń úıimde ne istep júrgen adamsyzdar?

— Onyńyz ras, hanym, esh qaısymyz da sizdi tanymaımyz. Aramyzda sizben júzdesýge arnaıy Nú-Iorkten kelgen adam da bar.

Osy kezde tereze perdeniń artynan ıtalándyq shyǵa keldi. Júregim zý ete qaldy. Pýaro beıqamdyq jasap aldyryp qoısa kerek, álginiń qolynda meniń tapansham bulǵaqtap tur.

Áıel jan daýsy shyǵa shyńǵyryp burylyp qashpaqshy boldy. Biraq bul kezde Pýaro kiltteýli esiktiń aldyna kóldeneńdep tura qaldy.

— Meni ótkizip jiberińizshi, — dep jalbaryndy áıel. — Anaý meni óltiredi.

— Álgi sen sileıtip ketken Lýıdjı Valdarnonyń kim ekenin bilesiń be? — dedi ıtalándyq daýsy qyryldap, qarýyn bulǵaqtatyp, ár qaısymyzdy bir-bir sıpap ótip.

Qımyldaýǵa shamamyz kelmeı turyp qaldyq.

— Qudaıym-aý, Pýaro, mynaý sumdyq boldy ǵoı. Endi ne isteımiz? — dep daýystadym.

— Sen kóp sóılemeı tura tursań, sol durys bolar edi, Gastıngs. Maǵan senýińe bolady, dosymyz belgi bermeıinshe atpaıdy.

— Oǵan kóziń jete me? — dedi ıtalándyq Pýaroǵa kózin alarta qarap.

Men Pýaronyń sózine sene qoımadym, alaıda álgi áıel Pýaroǵa jalt qarap: «Sizge ne kerek ózi?» — dedi.

Pýaro oǵan basyn ıip: «Elza Hart sıaqty aqyldy bıkeshke bárin táptishtep aıtyp jatý artyqtaý bolar», — dedi.

Tez qımyldap, áıel telefonnyń ústinde jatqan qara maqpaldan jasalǵan úlken mysyq ispettes japqyshty julyp alyp: «Olar mynanyń astaryna tigilgen», — dedi.

— Durys-aq — dedi Pýaro quptaı kúbirlep. Esikke qaraı jyljyp: «Qosh bolyńyz, bıkesh. Siz qutylyp ketkenshe Nú-Iorkten kelgen dosyńyzdy bógeı turamyn», — dedi.

— Aqymaqty qaraı gór! — dep, eńgezerdeı ıtalándyq aqyryp jiberdi. Ol qarýyn kótere berip, sytylyp bara jatqan áıeldi kózdedi. Dál osy kezde men ony bas saldym.

Qarýdyń shappasynyń shyrt etkeni bolmasa, eshkimge zalaly tıgen joq. İle-shala Pýaronyń jaqtyrmaǵan ún shyqty: «Eski dosyńnyń aıtqanyna esh ýaqytta da senbeıdi ekensiń ǵoı, Gastıngs. Men beıtanys adam turmaq, óz joldastarymnyń da oqtaýly qarý ustap júrgenin unata qoımaımyn. Jo, joq, dostym...» — dedi ol, endi sóziniń sońyn ózin kijine sybap turǵan ıtalándyqqa arnap. Pýaro oǵan jaqtyrmaǵandyǵyn ańǵartyp: Bilip qoıyńyz, sizge qandaı jaqsylyq istegenimdi. Men sizdi dar aǵashtan aman alyp qaldym. Sosyn, ana sulý bıkesh qutylyp ketedi eken dep oılamańyz. Jo-joq. Úı túgeldeı baqylaýǵa alynǵan. Tup-týra polısıanyń qolyna baryp túsedi olar. Buǵan ne deısiz, kóńil jubatatyn nárse emes pe? Al endi sizge bólmeden shyǵýǵa bolady. Biraq saq bolǵaısyz, óte saq bolǵaısyz. Men... Óı, janaǵy zytyp úlgeripti ǵoı! Al dosym Gastıngs bolsa maral kózin alartyp, jaratpaı tur. Biraq munda túsinbeıtin eshbir jumbaq joq! Montegú úıiniń tórtinshi páterine quda túsken san adamnan tek Robınsondardyń ǵana qajet bolǵandyǵy o bastan aıdan anyq edi. Nelikten olaı? Olardy bir kórgende-aq basqalardan oqshaý etken ne boldy eken? Túr-sıpattary ma? Múmkin, biraq olardyń ózgelerden asyp ketken eshtemesi joq qoı. Onda esimi me?

— Alaıda Robınson degen esimde turǵan ne bar, — dep daýystap jiberdim men. — Bul qarapaıym ǵana esim ǵoı.

— O, jasaǵan, dál solaı! Másele de sonda. Elza Hart pen onyń kúıeýi, ıá baýyry, meıli kimi bolsa sol bolsyn, Nú-Iorkten keledi de, erli-zaıypty Robınsondardyń atyna páter alady. Kenetten olar mafıa ıá Kamorra sıaqty qupıa uıymdardyń biri, sońyna túskenin sezip qalady. Lýıdjı Valdarnonyń sol uıymnyń bireýiniń múshesi ekendigine olardyń tıtteı de kúmáni bolmaǵan.

Endi olar ne isteıdi? Ońaı aılaǵa kóshedi. Ózderin qýǵynshylardyń tikeleı tanymaıtynyn biletin bolsa kerek. Olar páterin arzan baǵaǵa jalǵa usynady. London sıaqty úlken qaladan baspana izdegen myńdaǵan jas jubaılardyń ishinen bir emes birneshe Robınsondardyń tabylatyny sózsiz ǵoı. Másele tek kútýde. Eger telefon anyqtamasyndaǵy Robınson degen esimderdiń tizimin bir sholyp .shyqsańyz, ishinen erte me, kesh pe, áıteýir bir sary shashty Robınson atty áıeldiń tabylatynyna kózińiz jetetini haq.

Sosyn ne bolmaq? Sosyn kek alýshy da kelip jetedi. Ol adresti de, esimdi de bilip alady. Qarymtasyn qaıtarady! Bári de tynady, kek alynady. Al Elza Hart bıkesh bolsa sútten aq, sýdan taza bolyp, taǵy da jyp-jylmaǵaı sytylyp shyǵady. Aıtpaqshy, Gastıngs, sen meni anaý ádemi, óziń aıtqan tamasha jan, Robınson hanymǵa aparyp tanystyrýyń kerek! Páterine bireýlerdiń esikti buzyp kirgenin kórgende ne dep oılap qalar eken, dereý solaı qaraı tartpasaq bolmas. Ana Djep pen onyń dostary da kelip qalǵan sıaqty.

Syrtqy esiktiń tutqasyn tarsyldata soqqan dybys estildi.

— Bul adresti qaıdan bildiń? — dedim men Pýaroǵa sońynan zorǵa ilesip kele jatyp.

— Sen álgi birinshi Robınson bıkesh ana páterin tastap shyqqanda, artynan qalmaı, izin baǵyp otyrǵansyń ǵoı.

— Jaraısyń Gastıngs. Mine, bul jerde mıyń jumys istep ketti. Al endi Djepti tań qaldyraıyq.

Esikti aqyryn ǵana ashyp, Pýaro álgi qara maqpaldan tigilgen mysyqtyń basymen esiktiń qyryn bir perip jiberdi de, «mıaý» dep shańq ete qaldy.

Qasynda bir adamy bar, esiktiń syrt jaǵynda turǵan Skotlend Iardtyń ınspektory shorshyp ketip: «Óı, mynaý Pýaro myrza eken ǵoı qaljyńdap turǵan!» — dedi daýsy qattyraq shyǵyp, mysyqtyń sońynan Pýaronyń basy qyltıǵanda. — İshke kirelik, myrza.

— Qalaı, bizdiń «dostardy» qutty jerge aman-esen qondyrdyńyzdar ma?

— Iá, ol «týysqandardy» durystadyq qoı. Biraq álgi zattar olarda bolmaı shyqty.

— Solaı deńiz. Demek, tintýge kelip tursyzdar ǵoı. Gastıngs ekeýmiz, endi júrgeli jatyr edik, sonda da bolsa sizge úı mysyǵynyń tarıhy men qylyǵy týraly kishkentaı ǵana áńgime aıtqym kelip tur.

— Qudaı úshin, kerek emes. Sizge ne bolǵan, aqyldan múldem aýysqannan saýsyz ba?

— Mysyqqa, — dep bastyrmalata jóneldi Pýaro, — «ertedegi egıpettikter syıynǵan. Qazirge deıin jolyńyzdy qara mysyq kesip ótse, jaqsy nyshanǵa sanaıdy. Al myna mysyq búgingi túni sizdiń jolyńyzdy kesti, Djep. Anglıada adamnyń, ne janýardyń ish qurylysy týraly áńgimeleý ádeptilikke jatpaıtynyn jaqsy bilemin. Biraq myna mysyqtyń ishki dúnıesi óte názik kórinedi. Astaryn aıtyp turǵanym ǵoı.

Myrs etip, ınspektordyń qasyndaǵy adam mysyqty Pýaronyń qolynan julyp aldy.

Aıtpaqshy, sizge tanystyrýdy umytyp ketippin ǵoı, — dedi Djep. — Pýaro, bul kisi

— Qurama Shtattardyń qaýipsizdik mekemesinen kelgen Vert degen myrza.

Amerıkandyqtyń sezimtal saýsaqtary izdegen zatyn dóp basty. Qolyn usynsa da, bir sát sóıleı almaı qalyp, sosyn ornynan turyp: «Sizben tanysqanyma óte qýanyshtymyn», — dedi Vert myrza.

---