InfoHub Logo

Asqabaq – ejelden egiletin ósimdik. Antarktıdadan basqa kez kelgen jerde óse beredi jáne aıtarlyqtaı kútimdi qajet etpeıdi. Sabaǵy jerge jatyp, jeli tartyp ósedi. Japyraǵy iri, gúli sary, jemisi ár túrli, ortasha salmaǵy 4-8 kg, al eń joǵarǵy salmaǵy – 800 kg bolyp ósedi. Ǵalymdardyń boljamy boıynsha, asqabaqtyń otany – Afrıka. Shamamen 20 shaqty sorty bar dep eseptelinedi. Qazaq jerinde 13 túri bar. Qazaqstannyń barlyq óńirlerinde, ásirese, ońtústik aýdandarynda kóbirek ósirilip, taǵamda, mal azyǵynda paıdalanylady. Ejelgi Grek jáne Rım turǵyndary kepken asqabaqty suıyqtyq quıatyn ydys retinde qoldanǵan. Sarǵylt, jasyl, aq, sary, qyzyl jáne sur tústi asqabaqtar bar.

Quramynda jasandy talshyq, aqýyzdar, karotın, kálsı, temir, magnıı, fosfor jáne A, B1, B2, PP jáne C dárýmenderi, aǵzadaǵy zat almasý prosesin jedeldetetin T jáne qannyń uıýyna yqpal etetin K dárýmenderi, kalıı, kálsı jáne temir bar.Mıneraldy tuzdar men dárýmenderge baı asqabaqtyń dánderiniń quramynda aqýyzdar, omega-3, qanyqtyrylmaǵan maı qyshqyldary, selen, magnıı, myrysh, S, V, tobynyń dárýmenderi de jetkilikti.

Asqabaqtan daıyndalǵan púre, samsa, sútke pisirilgen asqabaq botqasy, asqabaq mantysy, shıki asqabaq shyryny, asqabaq quımaǵy óte dámdi, ári paıdaly. Asqabaq ishektiń saýyǵýyna kómektesedi. Asqabaq púresinde kómirtegi men kalorıa az bolǵandyqtan, ony qantty dıabetke jáne semizdikke shaldyqqandardyń kúndelikti dámine qosyp beredi. Asqabaq dáni balmen aralastyryp jep, ishek qurttaryn túsirý úshin paıdalanylady. Búırek, baýyr, aýyrǵan kezinde, kúnine 1 staqan shyrynyn ishý kerek.

Avstrıa patshasy (1773 jyly) asqabaqtyń shıpalyq qasıetine ábden tánti bolǵandyqtan, mynandaı jarlyq shyǵarǵan: «Asqabaq densaýlyqqa tańǵajaıyp áser etedi, óte paıdaly bolǵandyqtan, taǵam retinde paıdalanýǵa tym baǵaly, sondyqtan tek dári kúıinde ǵana paıdalanylsyn». Asqabaqtyń emdik qasıetteri Avısenanyń jazbalarynda, Mýhammed Hýseın Sherazıdiń eńbekterinde asqabaq dániniń maıy qulaq pen tamaq aýrýyna em retinde paıdalanylatyny, ystyǵy joǵary adamdarǵa asqabaq shárbatynyń (sıropynyń) shıpaly áser etetindigi aıtylady.  

Myń da bir aýrýǵa daýa bolatyn asqabaqtyń paıdasyn aıtyp taýysý múmkin emesteı kóp. Olar:

– kózi nashar kóretinderge;

– júregi álsizderge;

– asqazany aýyratyndarǵa;

– qan azdyqqa (anemıa);

– semizdikke;

– nesep aıdaýǵa;

– ót aıdaýǵa;

– búırekke;

– aǵzany shlaktan tazartýǵa;

– ishek qurtyna;

– úgilgen jumsaq eti denedegi bórtpege, bezeýge, qabyný, kúıik pen úsikke;

– parazıtterdi joıýǵa kómektesedi,

 – túrli aýrýdan júdep, sharshaǵandarǵa qýat beretin birden-bir paıdaly as.

---