InfoHub Logo

Ámir Temir tarıhtaǵy jer júzin baǵyndyrǵan eń úlken qolbasshylardyń biri. 1336 j Kesh aýylynda týylǵan. Jaqsy tálim alǵan Ámir Temir 1370 j Samarqandta taqqa otyryp Máýrenahrdyń bıligin qolyna aldy. Qytaımen Delıge deıingi búkil Azıany, Irak, Sırıa jáne Izmırge deıingi Anadolyny ıeligine aldy. Qytaıǵa joryqqa bara jatyp 1405j 20 aqpanda qaıtys boldy. Qabiri Samarqandta. Ámir Temir óte dindar, bilimdi, bilikti qolbasshy, tegeýrindi saıasatker bolǵan. Ortalyq azıadaǵy birqatar sáýletti ǵımarattardyń paıda bolýy, qalalardyń órkendeýi, shól daladaǵy jer sýlandyrý qurylystarynyń salynýy, qolóner men saýdanyń damýy Ámir Temirdiń esimimen tyǵyz baılanysty. Ol ǵylymǵa jáne ǵalymdarǵa laıyqty qurmet kórsetken.

Ámir Temir bılik etken jerler

Ámir Temir ustanǵan qaǵıdalar:

1- Qudaıdyń dinin jaıýdy maqsat tuttym.
2- Dosqa da dushpanǵa birdeı mámilede boldym.
3- Ǵalymdarmen aqyldasý arqyly kóptegen jetistikterge jettim.
4- Zańdarǵa qurmet etýdi jáne zańmen júrýdi ornyqtyrdym.
5- Qolbasshy jáne áskerlerimdi kúshti kúıde ustaý úshin altyn jáne basqa da qundylyqtardy olarǵa pıda etýden tartynbadym. Maıdandarda únemi áskerlerimniń janynda bolyp, osynyń saldarynan 27 ólkeniń bıleýshisi boldym.
6- Ádilettik jáne beıtaraptyq arqyly musylmandarǵa jaqsylyq taratýshy boldym, jáne olardyń da jaqsylyqtaryn kórdim. Álsizderdi zalymdardyń qolynan qutqardym. Kedeılerdi toıǵyzdym.
7- Seııdterge, ǵalymdarǵa jáne tarıhshylarǵa erekshe nazar aýdardym, jaqsy mámilede boldym. Jaqsy jáne erjúrek adamdarmen dos boldym.
8- Rabbymnyń maǵan ashýy túspesin dep, eshkimge qysym jáne ashýymdy kórsetpedim.
9- Halyqty basqarýǵa memleket bıligine olardyń senimin alǵan adamdardy ǵana taǵaıyndadym.
10- Dostarym menimen dos bolǵanyna eshqashan ókinbedi. Dushpandaryma da jyly shyraı kórsettim.
11- Adamdarmen dárejesine qaraı sóılesetinmin.
12-Toqtamys hanmen bolǵan soǵysta onyń qolbasshylary bizdi áskerlerińniń qataryna al dep keldi. Erteń maǵan da qıanat jasaýy múmkin ekenin oılap, sender satqynsyńdar dep olardy qabyldamadym.

Qoja Ahmet Iasaýı kesenesi

**** *** ***

Ámir Temir Buharaǵa sapar shegýden buryn Túrkistanǵa kelip hazreti Qoja Ahmet Iassaýıdiń qabirin zıarat etedi jáne sol aımaqtaǵy kedeılerge as-nan taratady. Názir–nıaz jasap, joryqqa shyǵý úshin qudaıdan bir ısharat kútedi. Túsinde hazreti Ahmet Iassaýıdi kóredi. Oǵan: «Eı jigit! Buharaǵa tez bar! Qudaı qalasa ol jaqta saǵan jeńis násip bolady. Seniń basyńnan kóp oqıǵa ótse kerek. Ol jaqtaǵy adamdar da seniń kelýińdi kútýde» dep buıyrady. Ámir Temir oıanǵanynda bul súıinshige qatty qýanyp, qudaıǵa shúkir etedi. Erteńine Túrkistannyń ákimine kóp aqsha berip, Ahmet Iassaýıdiń qabirine kórnekti, záýlim kesene turǵyzýyn ámir etedi. Ákim aıtylǵanyndaı etip ádemi kesene saldyrady. Kesene qazirgi kúnde de búkil keremetimen boı kóterip tur. Bul kesene Túrkistandyqtar (túrki tektes halyqtar) jáne Edil-Oral túrikteriniń Hıjazdan keıingi zıarat etiletin eń qasıetti dinı orynǵa aınaldy. Túrkistan ólkesi(túrki tektes halyqtar) jáne eski Altyn orda topyraqtaryndaǵy baı túrikterdiń janazalaryn Ahmet Iassaýı kesenesiniń aınalasyna kómý ádeti 1921 j komýnıs basqynshylyǵyna deıin jalǵasyp keldi.

---