InfoHub Logo

Esik qalasy,
Esik gýmanıtarlyq - ekonomıkalyq kolejiniń
fızıka jáne matematıka pániniń joǵary sanatty oqytýshysy,
Ýsenbaeva Zaǵıra

"Ǵalymdar keńesi" formasyndaǵy semınar sabaǵy
Taqyryby. Atomnyń qurylysy
Sabaqtyń maqsaty: Atomnyń qurylysy jaıly ǵylymı - teorıalyq kózqaras qalyptastyrý.
Mindetteri: 1. Atomnyń qurylysyn bilý, ǵylymı kózqarasyn qalyptastyryp, pánge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, oı - órisin keńeıtý.
2. Tanymdyq qabiletin jáne shyǵarmashylyq belsendiligin damytý.
3. Ǵylymǵa qyzyǵýshylyqqa tárbıeleý, óz betinshe izdenýge baǵyttaý, kásiptik baǵdar berý.
Kórnekiligi: Rezerford tájirıbesiniń sqemasy, ǵylym jaıly naqyl sózder, ǵalymdardyń portretteri, atomnyń qurylysyn beıneleıtin plakat, formýlalar jazylǵan toptamalar, qortyndy sqema.
Qajetti quraldar men materıaldar: Elektrondy oqýlyq, vıdıoproektor, 8, 11 - synyp oqýlyqtary, stýdentterdiń tirek konspektisi.
Sabaqtyń tıpi. Ǵalymdar keńesi formasyndaǵy - semınar sabaǵy.
Cabaqtyń ádisi. Problemalap oqytý, oqý tanymdyq áreketterdi uıymdastyrý jáne yntalandyrý motıvasıa ádisteri.
Sabaqtyń formasy. İskerlik oıyn túrindegi jańa sabaq.

Muǵalimniń jáne stýdenttiń is áreketteri
1. Muǵalim stýdentterge aldyn - ala izdenýge tapsyrma beredi. 11 - synyp fızıka oqýlyǵy,§35 - 36 taqyryp boıynsha tirek konspekt jazý jáne atomnyń qurylysy men qasıetteri jaıly ǵylymı túsinikterdi taldaýǵa daıyn bolýǵa tapsyrma beredi.
2. Ár stýdent bir ǵalymnyń atynan sóıleıdi, oqytýshy sabaq barysynda suraqtar qoıyp, oqýshynyń jaýabyna qaraı pysyqtap otyrady.
3. Sabaqty Stýdent uıymdastyrýshy basqarady.
4. Oqytýshy sabaqty sqemalyq túrde qorytyndylaıdy.

Sabaqtyń barysy. İ. Uıymdastyrý
İİ. Oqýshynyń bilimin jan - jaqty tekserý.

İİİ. Jańa taqyrypqa ótý.
"Árbir ashylǵan jańalyq odan ári júrýge jol bermeıtin shek emes, kerisinshe áli zerttelmegen jańa jurtqa aparatyn dańǵyl bolyp sanalady. Ǵylym bar da qaptaǵan sansyz kóp problemalar taýsylmaıdy, fızıkter úshin jumyssyz qalatyn qaýipti dáýir eshqashanda týmaıdy."
Djozef Tomson
Muǵalimniń kirispe sózi:" Búgingi sabaqtyń maqsaty - ǵylymnyń damýyna keri sheginis jasaı otyryp, Demokrıtten bastap búgingi kúnge deıingi atomnyń qurylysy men qasıetteri jaıly ǵylymı túsinikterge tarıhı sholý jasaý. Ǵalymdar buǵan 2500 jyl jumsaǵan, al biz muny eki sabaqta qamtyp shyǵýymyz kerek.
2. Ekspress suraqtar.
a. Atom neden turady?
á. Atom ıadrosynyń zarády qandaı?
b. Elektron qandaı bólshek?
v. Elektronnyń zarádynyń shamasy qansha?
g. Elektronnyń massasy qanshaǵa teń?
(1. Elektron men ıadrodan turady.
2. OŃ. 3. Teris zarádti elementar bólshek. 4. 1, 6. 10 - 19 Kl. 5. 9, 1. 10 - 31 kg)

İÚ. Jańa taqyrypty túsindirý kezeńi.
Joǵarǵy oqý oryndarynda, Ǵylymı zertteý ınstıtýttarda, Ǵylymı zertteý Akademıalarynda, Ǵalymdar keńesi, ortalyǵy jumys atqarady. Búgingi sabaqta sondaı ortalyqtyń jumysy jobasynyń bir kórinisin usynamyz. Sonymen, iskerlik oıyn sabaǵymyzdy ashyq dep jarıalaımyn.
Oqýshylar atomnyń qurylysy men qasıetteri jónindegi ǵalymdardyń túsinikteriniń qalaı damyǵanyn jınaqtap, qysqasha baıandaıdy.

Semınar jumysyn uıymdastyrýdy Berdibaeva Saltanatqa júkteımin.
Uıymdastyrýshy - stýdent
Demokrıt
Djon Dalton.
Uıymdastyrýshy - stýdent
Iozef Loshmıd
Issak Núton
Gýstav Robert Kırhgof
Uıymdastyrýshy - stýdent
Djozef Djon Tomson
Uıymdastyrýshy - stýdent
Ernest Rezerford
Uıymdastyrýshy - stýdent
Maks Plank
Uıymdastyrýshy - stýdent
Albert Eınshteın
Uıymdastyrýshy - stýdent
Dıalog Bor jáne Uıymdastyrýshy - stýdent

Suraq - jaýap. Muǵalim jáne oqýshylar - Sóıtip, 1913 jyly atomnyń planetarlyq modelinen eki postýlat týyndady.
postýlat: oqýshydan suralady.
postýlat: oqýshydan suralady.
formýla oqýshydan suralady
eger E1 E2 - foton sáýle shyǵarady
egerE1 E2 - foton sáýle jutady.

Bor: Osy postýlattardy men sýtegi atomynyń teorıasyna qoldandym. Odan mynandaı qorytyndylar shyǵady:
Uıymdastyrýshy. Sonymen, Bordyń teorıasyna sáıkes suraq - jaýap Oqýshy:
Atomdaǵy elektronnyń aınalý orbıtasynyń radıýsy kez - kelgen bolýy múmkin emes;
Elektronnyń stasıonar kúıdegi energıasy óte az bolady jáne ol bul kúıde uzaq ýaqyt bola almaıdy;
Elektron qozǵan kúıde 10 - 8 s. ýaqyt bola alady, ıaǵnı ol osy ýaqytta ıadrony 100 mln. ret aınala alady.
Jaryqtyń jutylýy sáýle shyǵarýǵa keri proses. Atom az energıaly kúıden kóp energıaly kúıge ótken kezde jaryq jutylady.
Bor teorıasynyń kemshilikteri – Oqýshy:
Klasıkalyq mehanıka men elektrodınamıkany kvanttyq turǵydan biriktire otyryp Gelıı men basqa elementterdiń qurylysyn túsindire almady;
Atomdaǵy elektrondardyń qozǵalys planetalardyń orbıta boıymen qozǵalysyna uqsastyǵy óte az.
1922 jyly atomnyń qurylysyn zerttegeni úshin Nıls Borǵa Nobel syılyǵy berildi.
17. Lýı de B roıl sóz alady.
18. Uıymdastyrýshy
19. Maks Born sóz alady.
20. Uıymdastyrýshy.
21Muǵalim sóz alyp, qorytyndy sqemamen jumysty jalǵastyrady.
Sender uly ǵalymdardyń atomnyń qurylysy jónindegi túsinikteriniń qalaı damyǵanymen tanystyńdar. Oı - óristerińdi keńeıte otyryp tabıǵat qubylystaryn zertteýde ǵylymnyń joly uzaq ta qıyn jol bolatynyn kórdińder.
Endi osy taqyryptyń qorytyndy sqemasyn kórseteıik:

Tolyq nusqasyn júkteý