Aýanyń quramy. Aýa qabyǵy
Dúnıetaný (4 - synyp)
Taqyryby: Aýanyń quramy. Aýa qabyǵy.
Maqsaty: 1. Aýanyń quramy, qabyǵy týraly túsinik berý.
Aýanyń sezinýge bolatyndyǵyn dáleldeı otyryp, jer betin aýa qorshaǵanyn, tiri tabıǵat úshin paıdasyn ashý, tájirıbe jasaý arqyly kóz jetkizý.
2. Sózdik qoryn keńeıtý, kóz aldyna elestetý múmkindigin, óziniń oıyn aıtyp jetkizý múmkindigin damytý.
3. Tabıǵatty qorǵaı bilýge, aıalaýǵa, óz úlesin tıgize biletin azamat bolýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Ádisi: Túsindirý, tájirıbe jasaý.
Kórnekiligi: Tirek syzba, dop, shar, ınteraktıvti taqta.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý
Oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
Muǵalim: Balalar (hormen)
Árbir adam – Týysym, dosym, juraǵat
Árbir sabaq – Úırený, uǵyný, ulaǵat,
Árbir isiń – Tirlik, tirek, adamdyq
Árbir sóziń – Shyndyq, birlik, adaldyq.
- Balalar, bizdiń búgingi sabaǵymyz erekshe bolmaq.
Óıtkeni bizdiń sabaǵymyzǵa qonaqtar kelip otyr.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý.
- Balalar biz ótken sabaqta qandaı taqyryp óttik?
- «Sýdy qorǵaý»
- Ia, durys aıtasyńdar
1 oqýshyǵa áńgimeletý
4 - 6 oqýshydan suraq - jaýap alý
1. Tabıǵattaǵy sýdyń lastanýy týraly bilgenińdi aıt.
2. Sýǵa qandaı zıandy qaldyqtar túsedi? Olar aǵzalarǵa qalaı áser etedi?
3. «aral qasireti» týraly ne bilesiń?
4. Lastanǵan sý dep qandaı sýdy aıtady?
5. Sýdy qorǵaýǵa ózderiń qandaı úles qosar ediń?
Jańa sabaq
Jaqsy balalar, olaı bolsa, sýsyz tirshilik joq.
- Tirshilik úshin eń qajetti jaǵdaılar neler?
- Aýa, sý, jaryq, qorek, jylý
- Durys - aq
- Tirshilik úshin eń birinshi ne qajet?
- Aýa
- Biz aýa týraly bilemiz be?
- Ia
- Aýanyń qasıeti qandaı?
- Iissiz, tússiz, móldir, dámsiz.
Demek olaı bolsa, biz búgin aýanyń quramy men aýa qabyǵymen tanysatyn bolasyńdar.
Taqtaǵa kúnniń jadyn jazý
Taqyrypty jazý
Aýanyń quramy, qabyǵy jaıynda oqý, túsindirý.
İ. Tájirıbe jasaý
Aýzyńdy jaýyp, tanaýyńdy qys. İshińnen sana ne baıqadyń?
Tunshyqtyń saǵan ne jetispeıdi?
Dopty alyp qysý. Aýa syǵyldy, serpildi, soǵyldy.
Kókaldandyrylǵan orman, adam, jan - janýarlar beınelengen sýret. Aýasyz tirshilik ete almaıdy.
SLAID
Sondyqtanda biz aýany lastanýdan saqtaýymyz kerek.
Osy aýany lastaıtyn zavod, fabrıka, óndiris oryndar, kólikter, shań - tozańdar búldiredi.
Bizdiń turǵan ólkemizdiń aýasy qandaı?
- Ekologıamyz nashar, aýamyz tómen.
- Ol neniń saldarynan?
- Munaı ónimderi óndiriledi. Sondyqtan lastanady.
-
Tirshilik úshin as qajetti ottegi aýanyń úshten bir bóligin quraıdy. Kómirqyshqyl gazynyń aýadaǵy úlesi ottegiden 700 ese az. Aýa qospasyndaǵy eń kóp gaz – azot. Ol aýanyń úshten eki bóligin alyp turady, ıaǵnı 78% - y azot. 21%- y otteginiń úlesine tıedi.
1. Azot 78%
2. Ottegi 21Ǵ
3. Kómirqyshqyl 1%
Aýa Jer sharyn tegis qorshap, qabat túzedi. Onyń qalyńdyǵy birneshe júz kıllometrge jetedi. Biz gazdan turatyn aýa muhıtynyń túbinde ómir súremiz.
Aýa qabyǵy birneshe qabattan turady. Jer betine jaqyn bóliginde sý býynan bulttar túziledi, ıaǵnı atmosferanyń tómengi qabatynda bult úıilip, jaýyn - shashyn jaýady. Ekinshi bóligin de gazdar sıreıdi. Bulttar túzilmeıdi, óıtkeni sý býy óte az. Úshinshi syrtqy bóliginde aýa quramyndaǵy gazdar odan ári kemip, aýasyz keńes tik bastalady.
Ár qabat aýa sharlary, ushaqtar jasandy Jer serikteri, ǵarysh kemeleri arqyly muqıat zerttelgen. Jer betindegi tirshilik úshin mańyzy da anyqtalǵan.
Atmosfera qabaty sýret, slaıd
«Jer», «Kún» sýret, slaıd.
Kúndiz atmosferanyń tómengi qabatyndaǵy aýa kún sáýlesinen tikeleı jylynbaıdy. Aldymen Jer beti jylynady, jylý sodan baryp aýaǵa taraıdy.
Aspan denelerinen Jerge qaraı kóptegen temir, tas bólshekter ushyp jatady. Olar sol kúıinde Jerge jaýsa, tirshilik úshin asa qaýipti bolar edi. Biraq olar Jerge túgelimen túse bermeıdi. Aýa qabatynda aýamen úıkelisten qatty qyzyp janady. Keıbireýi jerge jetýi de múmkin. Olar meteorıtter dep atalady. Aýasyz tirshilik ete almaıdy.
Oqýlyqpen jumys
Oqýshylarǵa kezek - kezek oqytý
1. Aýa - gazdardyń qospasy ekenin dáleldeıtin abzasty taýyp oqy
2. Jumsalǵan otteginiń ornyn toltyratyn bólimdi taýyp oqy.
3. Tirshilik úshin aýanyń bóligin quraıtyn abzasty taýyp oqy.
4. Aýa qabyǵy birneshe qabattan turatyn bóligin taýyp oqy.
5. Aspan deneleriniń Jerge ushyp túsýi jónindegi bóligin tap
Sergitý sáti
Shyǵarmashylyq jumys.
Aýanyń quramy. Aýanyń qabyǵy týraly shaǵyn áńgime jazý (3 mınýt).
Qorytyndylaý. Suraq - jaýap alý.
1. Aýa nelikten qospalarǵa jatady?
2. Aýa qabaty degendi qalaı túsinesiń?
3. «Aqqan juldyzdar» dep júrgenimiz ne?
4. Aýa qabaty Jerge qorǵanysh bolatynyna mysal keltir.
5. Aýa men tirshilik ıeleri arasynda qandaı baılanys bar?
Oqýshylardy baǵalaý.
Úıge tapsyrma: Aýanyń quramy, Aýa qabyǵy taqyrybyn oqyp, mazmunyn aıtý.
Taqyryby: Aýanyń quramy. Aýa qabyǵy.
Maqsaty: 1. Aýanyń quramy, qabyǵy týraly túsinik berý.
Aýanyń sezinýge bolatyndyǵyn dáleldeı otyryp, jer betin aýa qorshaǵanyn, tiri tabıǵat úshin paıdasyn ashý, tájirıbe jasaý arqyly kóz jetkizý.
2. Sózdik qoryn keńeıtý, kóz aldyna elestetý múmkindigin, óziniń oıyn aıtyp jetkizý múmkindigin damytý.
3. Tabıǵatty qorǵaı bilýge, aıalaýǵa, óz úlesin tıgize biletin azamat bolýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Ádisi: Túsindirý, tájirıbe jasaý.
Kórnekiligi: Tirek syzba, dop, shar, ınteraktıvti taqta.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý
Oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
Muǵalim: Balalar (hormen)
Árbir adam – Týysym, dosym, juraǵat
Árbir sabaq – Úırený, uǵyný, ulaǵat,
Árbir isiń – Tirlik, tirek, adamdyq
Árbir sóziń – Shyndyq, birlik, adaldyq.
- Balalar, bizdiń búgingi sabaǵymyz erekshe bolmaq.
Óıtkeni bizdiń sabaǵymyzǵa qonaqtar kelip otyr.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý.
- Balalar biz ótken sabaqta qandaı taqyryp óttik?
- «Sýdy qorǵaý»
- Ia, durys aıtasyńdar
1 oqýshyǵa áńgimeletý
4 - 6 oqýshydan suraq - jaýap alý
1. Tabıǵattaǵy sýdyń lastanýy týraly bilgenińdi aıt.
2. Sýǵa qandaı zıandy qaldyqtar túsedi? Olar aǵzalarǵa qalaı áser etedi?
3. «aral qasireti» týraly ne bilesiń?
4. Lastanǵan sý dep qandaı sýdy aıtady?
5. Sýdy qorǵaýǵa ózderiń qandaı úles qosar ediń?
Jańa sabaq
Jaqsy balalar, olaı bolsa, sýsyz tirshilik joq.
- Tirshilik úshin eń qajetti jaǵdaılar neler?
- Aýa, sý, jaryq, qorek, jylý
- Durys - aq
- Tirshilik úshin eń birinshi ne qajet?
- Aýa
- Biz aýa týraly bilemiz be?
- Ia
- Aýanyń qasıeti qandaı?
- Iissiz, tússiz, móldir, dámsiz.
Demek olaı bolsa, biz búgin aýanyń quramy men aýa qabyǵymen tanysatyn bolasyńdar.
Taqtaǵa kúnniń jadyn jazý
Taqyrypty jazý
Aýanyń quramy, qabyǵy jaıynda oqý, túsindirý.
İ. Tájirıbe jasaý
Aýzyńdy jaýyp, tanaýyńdy qys. İshińnen sana ne baıqadyń?
Tunshyqtyń saǵan ne jetispeıdi?
Dopty alyp qysý. Aýa syǵyldy, serpildi, soǵyldy.
Kókaldandyrylǵan orman, adam, jan - janýarlar beınelengen sýret. Aýasyz tirshilik ete almaıdy.
SLAID
Sondyqtanda biz aýany lastanýdan saqtaýymyz kerek.
Osy aýany lastaıtyn zavod, fabrıka, óndiris oryndar, kólikter, shań - tozańdar búldiredi.
Bizdiń turǵan ólkemizdiń aýasy qandaı?
- Ekologıamyz nashar, aýamyz tómen.
- Ol neniń saldarynan?
- Munaı ónimderi óndiriledi. Sondyqtan lastanady.
-
Tirshilik úshin as qajetti ottegi aýanyń úshten bir bóligin quraıdy. Kómirqyshqyl gazynyń aýadaǵy úlesi ottegiden 700 ese az. Aýa qospasyndaǵy eń kóp gaz – azot. Ol aýanyń úshten eki bóligin alyp turady, ıaǵnı 78% - y azot. 21%- y otteginiń úlesine tıedi.
1. Azot 78%
2. Ottegi 21Ǵ
3. Kómirqyshqyl 1%
Aýa Jer sharyn tegis qorshap, qabat túzedi. Onyń qalyńdyǵy birneshe júz kıllometrge jetedi. Biz gazdan turatyn aýa muhıtynyń túbinde ómir súremiz.
Aýa qabyǵy birneshe qabattan turady. Jer betine jaqyn bóliginde sý býynan bulttar túziledi, ıaǵnı atmosferanyń tómengi qabatynda bult úıilip, jaýyn - shashyn jaýady. Ekinshi bóligin de gazdar sıreıdi. Bulttar túzilmeıdi, óıtkeni sý býy óte az. Úshinshi syrtqy bóliginde aýa quramyndaǵy gazdar odan ári kemip, aýasyz keńes tik bastalady.
Ár qabat aýa sharlary, ushaqtar jasandy Jer serikteri, ǵarysh kemeleri arqyly muqıat zerttelgen. Jer betindegi tirshilik úshin mańyzy da anyqtalǵan.
Atmosfera qabaty sýret, slaıd
«Jer», «Kún» sýret, slaıd.
Kúndiz atmosferanyń tómengi qabatyndaǵy aýa kún sáýlesinen tikeleı jylynbaıdy. Aldymen Jer beti jylynady, jylý sodan baryp aýaǵa taraıdy.
Aspan denelerinen Jerge qaraı kóptegen temir, tas bólshekter ushyp jatady. Olar sol kúıinde Jerge jaýsa, tirshilik úshin asa qaýipti bolar edi. Biraq olar Jerge túgelimen túse bermeıdi. Aýa qabatynda aýamen úıkelisten qatty qyzyp janady. Keıbireýi jerge jetýi de múmkin. Olar meteorıtter dep atalady. Aýasyz tirshilik ete almaıdy.
Oqýlyqpen jumys
Oqýshylarǵa kezek - kezek oqytý
1. Aýa - gazdardyń qospasy ekenin dáleldeıtin abzasty taýyp oqy
2. Jumsalǵan otteginiń ornyn toltyratyn bólimdi taýyp oqy.
3. Tirshilik úshin aýanyń bóligin quraıtyn abzasty taýyp oqy.
4. Aýa qabyǵy birneshe qabattan turatyn bóligin taýyp oqy.
5. Aspan deneleriniń Jerge ushyp túsýi jónindegi bóligin tap
Sergitý sáti
Shyǵarmashylyq jumys.
Aýanyń quramy. Aýanyń qabyǵy týraly shaǵyn áńgime jazý (3 mınýt).
Qorytyndylaý. Suraq - jaýap alý.
1. Aýa nelikten qospalarǵa jatady?
2. Aýa qabaty degendi qalaı túsinesiń?
3. «Aqqan juldyzdar» dep júrgenimiz ne?
4. Aýa qabaty Jerge qorǵanysh bolatynyna mysal keltir.
5. Aýa men tirshilik ıeleri arasynda qandaı baılanys bar?
Oqýshylardy baǵalaý.
Úıge tapsyrma: Aýanyń quramy, Aýa qabyǵy taqyrybyn oqyp, mazmunyn aıtý.
You Might Also Like
-
Taqyryby: Mamandyqtyń túri kóp, tek ony tańdaı bil
