Aýtızmi bar balaǵa matematıkalyq dıdaktıkalyq oıyndy qoldanýdyń ádis - tásilderi
Dıdaktıkalyq oıynnyń túrleri
Aýtızmi bar balaǵa matematıkalyq dıdaktıkalyq oıyndy qoldanýdyń ádis - tásilderi
Aýtızm – bala damýyndaǵy aýytqýshylyqtyń aýyr túri, áleýmettik ortamen qarym - qatynastyń joqtyǵyn bildiredi.
Kóbinese aýtızm 3 - 5 jas aralyǵynda anyq kórinedi. Sonyń naqty erekshelikteri tómendegideı:
Aýtızmi bar bala kózin bir jerge toqtatpaıdy, ásirese qarama - qarsy otyrǵan adamnyń túrine ol adamnyń bet - álpetine, tikeleı (kózbe - kóz, týra) qaramaıdy. Bundaı balalardy eshnárse qyzyqtyra almaıdy. Nemquraılyq oıyndarda da paıda bolady, bir is - áreketti neshe ret qaıtalap, mánsiz oınaıdy. Aýtızm balalardyń zeıini turaqsyz bolady, olardy birkelki jumys tez jalyqtyrady. Sondyqtan olardyń zeıinin únemi qajetti baǵytqa aýdarý úshin oıyn túrinde júrgizý qajet.
Aýtızmi bar balalardy oqý - tárbıeleý prosesinde dıdaktıkalyq oıyndy qoldanýdyń týyndaýy, eń birinshiden, oıynnyń bul jastaǵy basty qyzmeti bolyp keletindiginen shyqqan.
Pedagog maman balalardyń jas ereksheligimen qatar, aýtızmi bar balalarǵa tán damýyndaǵy aýytqýy týraly umytpaýy kerek. Ádette, aýtızmi bar balalar bolbyr, emosıasyz bolyp keledi. Sondyqtan balany qyzyqtyratyn, kóńilin bóletin ádis - tásilder qajet. Aýtızmi bar balalar selqos, zattarmen jáne oıynshyqtarmen belsendi áreket jasaýǵa yntalanbaıdy. Eresekterge árdaıym balalardyń usynylǵan qyzmetke jaǵymdy, áserli qarym - qatynasyn jasap turý qajet. Dıdaktıkalyq oıynnyń maqsaty da osynda.
Dıdaktıkalyq oıyn mektep jasyna deıingi balalardy oqytýda oıyn ádisi, oqytý nysany, ózindik oıyn qyzmeti jáne bala tulǵasyn jan - jaqty tárbıeleýdiń tásili bolyp keledi. Dıdaktıkalyq oıyn barysynda tanym prosesteri de damıdy.
Dıdaktıkalyq oıynnyń negizgi maqsaty – balany qyzyqtyra otyryp, jańa sabaqty nemese ótken sabaqty berik meńgertý bolyp tabylady.
Dıdaktıkalyq oıyndardy sabaqtyń ár alýan býyndaryna engizý:
1. Sabaqtyń kirispe bóliminde;
2. Materıaldy ıgerýge daıarlyq kezinde;
3. Materıaldy pysyqtaý kezinde;
4. Igerilgen materıaldy qaıtalaý kezinde dıdaktıkalyq oıyndardy paıdalanýǵa bolady.
Dıdaktıkalyq oıynnyń negizgi túrleri. Mektepke deıingi pedagogıkadaǵy barlyq dıdaktıkalyq oıyndardy úsh túrge bólýge bolady: zattarmen (oıynshyqtarmen, tabıǵı materıaldarmen) oınaý, ústel janynda oınalatyn baspalyq oıyndar jáne sózdik oıyndar.
1. Zattarmen oınaý. Zattarmen oınaǵanda oıynshyqtar men derekti zattar qoldanylady. Olarmen oınaǵanda, balalar ár túrli zattardy salystyryp, olardyń usaqtyǵyn ne aıyrmashylyǵyn tabýdy úırenedi. Bul oıyndardyń qundylyǵy: balalar zattardyń túr - sıpatymen tanysyp, túsin, kólemin, pishini men sapasyn ajyratýdy úırenedi. Bul oıyndarda salystyrý, saraptaý - jikteý, qoıylǵan maqsattarynyń sheshilý kezegin aıqyndaý máseleleri sheshiledi. Zattar álemindegi ózderiniń bilimderin arttyrý kezinde oıyn sharty kúrdelenedi: zatty bir erekshe sıpatyna qaraı tabýdy, osy sıpatqa qaraı zattardy biriktirýdi úırenedi. (túsi, pishini, sapasy men nysany t. b. boıynsha)
2. Ústel janynda oınalatyn baspalyq oıyndar.
Ústel janynda oınalatyn baspalyq oıyndar – balalardyń qyzyqty oıyny. Olar ár túrli bolady: qıma sýretter, loto, domıno t. b. Bulardy qoldaný arqyly damytý oıyndary da ár alýan bolady.
Sýretterdi juptastyrý. Bul oıyndaǵy eń ońaı tapsyrma - ártúrli sýretterdiń ishinen eki múldem birdeıin tabý. Sýretterdi uqsas jerlerine qaraı tabý (klassıfıkasıalaý). Bunda - jalpylaý, zattar arasynda baılanys tabý.
Sýretterdiń quramyn, sanyn, ornalasýyn este saqtap qalý. Bul oıyndardyń dıdaktıkalyq tapsyrmalaryna, rettik jáne eseptik sandardy, ústel ústindegi sýretterdiń oryndaryn (oń - sol, joǵary - tómen, janynda - aldynda t. b.) este saqtaýlary jatady, sýretterdi qozǵaǵannan keıin qalaı ózgergenderin aıtyp bere alýy.
Kespe sýretter men tekshelerdi (kýbıkterdi) qurastyrý. Bul oıyndardyń maqsaty – bólshekterden tutas zat qurastyrýdy meńgertý.
3. Sózdik oıyndar. Sózdik oıyndar balalardyń sózderi men áreketterine negizdelgen. Balalar bastapqy bilimderin qoldana otyryp, zattar týraly óz bilimderin tereńdetedi.
Osy aıtylǵan dıdaktıkalyq oıyn túrlerin qarastyra kele, óz is - tájirıbemnen jumys baǵyttarymnyń biri qarapaıym matematıkalyq túsinikterin qalyptastyrý bolǵandyqtan, túrli matematıkalyq dıdaktıkalyq oıyndar túrlerine toqtalǵym keledi.
Aýtızmi bar balaǵa matematıkalyq dıdaktıkalyq oıyndy qoldanýdyń ádis - tásilderi júkteý
Aýtızmi bar balaǵa matematıkalyq dıdaktıkalyq oıyndy qoldanýdyń ádis - tásilderi
«Oıyn balanyń aldynan ómir esigin ashyp, onyń shyǵarmashylyq qabiletin damytady.
Oıynsyz aqyl - oıdyń qalyptasýy múmkin emes»
(V. A. Sýhomlınskıı)
Oıynsyz aqyl - oıdyń qalyptasýy múmkin emes»
(V. A. Sýhomlınskıı)
Aýtızm – bala damýyndaǵy aýytqýshylyqtyń aýyr túri, áleýmettik ortamen qarym - qatynastyń joqtyǵyn bildiredi.
Kóbinese aýtızm 3 - 5 jas aralyǵynda anyq kórinedi. Sonyń naqty erekshelikteri tómendegideı:
Aýtızmi bar bala kózin bir jerge toqtatpaıdy, ásirese qarama - qarsy otyrǵan adamnyń túrine ol adamnyń bet - álpetine, tikeleı (kózbe - kóz, týra) qaramaıdy. Bundaı balalardy eshnárse qyzyqtyra almaıdy. Nemquraılyq oıyndarda da paıda bolady, bir is - áreketti neshe ret qaıtalap, mánsiz oınaıdy. Aýtızm balalardyń zeıini turaqsyz bolady, olardy birkelki jumys tez jalyqtyrady. Sondyqtan olardyń zeıinin únemi qajetti baǵytqa aýdarý úshin oıyn túrinde júrgizý qajet.
Aýtızmi bar balalardy oqý - tárbıeleý prosesinde dıdaktıkalyq oıyndy qoldanýdyń týyndaýy, eń birinshiden, oıynnyń bul jastaǵy basty qyzmeti bolyp keletindiginen shyqqan.
Pedagog maman balalardyń jas ereksheligimen qatar, aýtızmi bar balalarǵa tán damýyndaǵy aýytqýy týraly umytpaýy kerek. Ádette, aýtızmi bar balalar bolbyr, emosıasyz bolyp keledi. Sondyqtan balany qyzyqtyratyn, kóńilin bóletin ádis - tásilder qajet. Aýtızmi bar balalar selqos, zattarmen jáne oıynshyqtarmen belsendi áreket jasaýǵa yntalanbaıdy. Eresekterge árdaıym balalardyń usynylǵan qyzmetke jaǵymdy, áserli qarym - qatynasyn jasap turý qajet. Dıdaktıkalyq oıynnyń maqsaty da osynda.
Dıdaktıkalyq oıyn mektep jasyna deıingi balalardy oqytýda oıyn ádisi, oqytý nysany, ózindik oıyn qyzmeti jáne bala tulǵasyn jan - jaqty tárbıeleýdiń tásili bolyp keledi. Dıdaktıkalyq oıyn barysynda tanym prosesteri de damıdy.
Dıdaktıkalyq oıynnyń negizgi maqsaty – balany qyzyqtyra otyryp, jańa sabaqty nemese ótken sabaqty berik meńgertý bolyp tabylady.
Dıdaktıkalyq oıyndardy sabaqtyń ár alýan býyndaryna engizý:
1. Sabaqtyń kirispe bóliminde;
2. Materıaldy ıgerýge daıarlyq kezinde;
3. Materıaldy pysyqtaý kezinde;
4. Igerilgen materıaldy qaıtalaý kezinde dıdaktıkalyq oıyndardy paıdalanýǵa bolady.
Dıdaktıkalyq oıynnyń negizgi túrleri. Mektepke deıingi pedagogıkadaǵy barlyq dıdaktıkalyq oıyndardy úsh túrge bólýge bolady: zattarmen (oıynshyqtarmen, tabıǵı materıaldarmen) oınaý, ústel janynda oınalatyn baspalyq oıyndar jáne sózdik oıyndar.
1. Zattarmen oınaý. Zattarmen oınaǵanda oıynshyqtar men derekti zattar qoldanylady. Olarmen oınaǵanda, balalar ár túrli zattardy salystyryp, olardyń usaqtyǵyn ne aıyrmashylyǵyn tabýdy úırenedi. Bul oıyndardyń qundylyǵy: balalar zattardyń túr - sıpatymen tanysyp, túsin, kólemin, pishini men sapasyn ajyratýdy úırenedi. Bul oıyndarda salystyrý, saraptaý - jikteý, qoıylǵan maqsattarynyń sheshilý kezegin aıqyndaý máseleleri sheshiledi. Zattar álemindegi ózderiniń bilimderin arttyrý kezinde oıyn sharty kúrdelenedi: zatty bir erekshe sıpatyna qaraı tabýdy, osy sıpatqa qaraı zattardy biriktirýdi úırenedi. (túsi, pishini, sapasy men nysany t. b. boıynsha)
2. Ústel janynda oınalatyn baspalyq oıyndar.
Ústel janynda oınalatyn baspalyq oıyndar – balalardyń qyzyqty oıyny. Olar ár túrli bolady: qıma sýretter, loto, domıno t. b. Bulardy qoldaný arqyly damytý oıyndary da ár alýan bolady.
Sýretterdi juptastyrý. Bul oıyndaǵy eń ońaı tapsyrma - ártúrli sýretterdiń ishinen eki múldem birdeıin tabý. Sýretterdi uqsas jerlerine qaraı tabý (klassıfıkasıalaý). Bunda - jalpylaý, zattar arasynda baılanys tabý.
Sýretterdiń quramyn, sanyn, ornalasýyn este saqtap qalý. Bul oıyndardyń dıdaktıkalyq tapsyrmalaryna, rettik jáne eseptik sandardy, ústel ústindegi sýretterdiń oryndaryn (oń - sol, joǵary - tómen, janynda - aldynda t. b.) este saqtaýlary jatady, sýretterdi qozǵaǵannan keıin qalaı ózgergenderin aıtyp bere alýy.
Kespe sýretter men tekshelerdi (kýbıkterdi) qurastyrý. Bul oıyndardyń maqsaty – bólshekterden tutas zat qurastyrýdy meńgertý.
3. Sózdik oıyndar. Sózdik oıyndar balalardyń sózderi men áreketterine negizdelgen. Balalar bastapqy bilimderin qoldana otyryp, zattar týraly óz bilimderin tereńdetedi.
Osy aıtylǵan dıdaktıkalyq oıyn túrlerin qarastyra kele, óz is - tájirıbemnen jumys baǵyttarymnyń biri qarapaıym matematıkalyq túsinikterin qalyptastyrý bolǵandyqtan, túrli matematıkalyq dıdaktıkalyq oıyndar túrlerine toqtalǵym keledi.
Aýtızmi bar balaǵa matematıkalyq dıdaktıkalyq oıyndy qoldanýdyń ádis - tásilderi júkteý
You Might Also Like
