![Avtoprotolız. Sýtektik kórsetkish](http://infohub.kz/uploads/thumbnail/20240120125638564_big.jpg)
Avtoprotolız. Sýtektik kórsetkish
Ońtústik Qazaqstan obylysy
Shardara aýdany
№ 16 kolej stýdenti
Oryndaǵan: F-40 top stýdenti Ámir Nurjan Anarbekuly
Avtoprotolız reaksıasy barysynda birtúrli eritkish molekýlalarynyń biri protonyn berip, ekinshisi ony qosyp alyp tepe-teńdik ornaıtyndyǵyn addyńǵy taqyryptan habardar boldyq, ıaǵnı:
H2O+H2O ⇔H3O++OH-
NH3+NH3 ⇔ NH+4+NH-2
CH3OH+CH3OH ⇔CH3OH2+ CH3O-
Jalpy jaǵdaı úshin:
HSolv+HSolv ⇔H2Solv++Solv-
Tepe-tendikti sandyq tuǵyda sıpattaý úshin tepe-teńdik konstanta órnegin jazalyq:
K=[H3O+]*[OH-]/[H2O]*[H2O]
K=[H2Solv+]*[Solv-]/[HSolv]*[HSolv]
Dıssosıasıalanýǵa eritkish molekýlasynyń óte az bóligi ushyraıtyn bolǵandyqtan onyń konsentrasıasyn turaqty dep qabyldaımyz da, tepe-teńdik konstantasyna kóbeıtip jiberemiz:
K*[H2O]2=Kw=[H3O+]*[OH-]
K*[HSolv]=KHSolv=[H2Solv+]*[Solv-]
Teńdeýlerdiń birinshisi kádimgi ózimizge tanys sýdyń ıondyq kóbeıtindisi. Ekinshi teńdeý de eritkishtiń nemese lıonıı - lıat ıondarynyń kóbeıtindisi jáne KHSolv - shamasy avtoprotolız konstantasy dep atalady.
Bólme temperatýrasy (~25°S) jaǵdaıynda sýdyń ıondyq kóbeıtindisiniń máni 1*10-14 -ke teń, ıaǵnı
Kw=[H3O+]*[OH-]=1*10-14
Teńdikten [H3O+]=[OH-] jaǵdaıynda [H+] shamasyn anyqtalyq:
Jazylý qarapaıym bolý úshin jáne ózimizge burynnan kóztanys H3O+ ornyna H+-ti paıdalansaq [H+]=10-7mol/l
Qoldanýǵa yńǵaıly bolý úshin ondyq logarıfm júıesin paıdalanyp -lg[H+] ≈ pH, al -lg[OH-] ≈ pOH dep belgilep, bulardy sýtektik jáne negizdik kórsetkish dep ataıdy. Sýdaǵy eritindiler úshin onyń rN mánine qaraı ortany beıtarap, qyshqyldy jáne negizdik dep úshke bóledi.
1. [N+] = [ON-] = 10-7 mol/l, rN = 7, orta beıtarap.
2. [N+] > [ON-]; [N+] >10-7 mol/l, rN < 7 qyshqyldy orta.
3. [N+] < [ON-]; [N+] <10-7 mol/l, rN > 7 siltili orta.
Eger, pH+pOH=14 ekendigin eskersek kez-kelgen sýdaǵy eritindi úshin sýtektik kórsetkish máni tómendegishe anyqtalady:
pH=14-pOH
Aıtqandarymyzdy jalpy eritkishter men sý úshin jazatyn bolsaq tómendegideı órnek alamyz:
Eritkish sý Amfıprotondy eritkish
H2O ⇔ H++OH- HSolv ⇔ H++Solv-
nemese nemese
2H2O ⇔ H3O++OH- 2HSolv ⇔ H2Solv++Solv-
Kw=[N+] *[ON-] KHSolv=[N] *[Solv-]
nemese nemese
Kw=[N3O+] *[ON-] KHSolv=[N2Solv+] *[Solv-]
pKw=pH+pOH pKHSolv=pH+pSolv
[N+]=[ON-] [N]=[Solv-]
pH=1/2pKw <— Beıtarap orta—> pH=1/2pKHSolv
[N+]>[ON-] [N]>[Solv-]
pH<7 <— Qyshqyldyq orta —> pH [N+]<[ON-] [N]<[Solv-] pH>7 <— Siltilik orta —> pH>pSolv Qyshqyldyq ortany kórsetetin shkala sý úshin 0 men 14 aralyǵynda jatsa, ózge eritkish úshin "0" den pKHSolv aralyǵn alady. Amfıprotondy keıbir eritkishterdiń avtoprotolızi 1 - kestede keltirilgen Amfıprotondy eritkishterdiń avtoprotolızi Eritkish HSolv Lıonıı H2Solv+ Lıat Solv- KHSolv pH shkalasy Beıtarap orta máni pH=1/2 pKHSolv H2O H3O+ OH- 10-14 0-14,0 7 H2SO4 H3SO+4 HSO-4 10-3,6 0-3,6 1,8 HCOOH HCOOH+2 HCOO- 10-6,7 0-6,7 3,35 CH3COOH CH3COOH CH3COO- 10-14,4 0-14,4 7,2 CH3OH CH3OH+2 CH3O- 10-17,3 0-17,3 8,65 C2H5OH C2H5OH+2 C2H5O- 10-19 0-19,0 9,5 NH3 NH+4 NH-2 10-22 0-22 11,0 CH3-CN CH3CNH+ CH3CN- 10-19,5 0-19,5 9,75 Demek, kez-kelgen eritkish úshin, orta qyshqyldyǵy nemese siltiligin lıonıı nemese lıat ıondarynyń konsentrasıasymen (aktıvtiligimen) sıpattaýǵa bolady. Qoldanýda yńǵaıly bolý úshin, kádimgi ózimizge tanys pH jáne pOH sıaqty pH jáne p[Solv-] mánderin paıdalanady. Mundaǵy pH jáne pOH - sýtektik jáne negizdik kórsetkish bolyp atalatyndyqtan jalpy jaǵdaı úshin, p[Solv-]-te negizdik kórsetkish bolyp atalady. Esimizge túsirelik! Sý úshik, Kw=[H+]* [OH-]; pKw=pH+pOH; Eritkish úshin, KHSolv=[H]* [Solv-]; p KHSolv=pH+pSolv; . Eger, pH=0 bolsa, onda pOH=pKw jáne p[Solv-]=p KHSolv Al, pOH=0 bolsa, onda pH=pKw jáne pH=pKHSolv. Demek, eritkish qyshqyldyǵyn sıpattaıtn sýtektik kórsetkish "0" den pKHSolv (sý úshin 0 den 14-ke deıin) deıingi aralyqta jatady. Mundaǵy KHSolv - kádimgi sýdyń ıondy kóbeıtindisi KH2O ispettes eritkishtiń ıondyq kóbeıtindisi nemese avtoprotolız konstantasy dep atalady. Eritkishterde pH máni temperatýraǵa da kóp baılanysty. Mysaly, temperatýraǵa qaraı sý úshin pKw máni tómendegishe ózgeredi. 1°S 0 22 50 80 100 pKw 14,82 14,00 13,26 12,60 12,26 Eger bólme temperatýrasynda beıtarap orta úshin pH-máni 7,00 bolsa, 100°S úshin bul mán 6,13 -ti quraıdy.