InfoHub Logo

“Qyz kezinde bári jaqsy, “sondaı” áıel qaıdan shyǵady?” — degen erkekter ǵana aıyzy qanyp aıtyp júretin “qanatty” sóz bar (Biz jalpy áıel zatyna topyraq shashýdan aýlaqpyz). Degenmen qyz kezinde syzylyp basyńdy aınaldyryp, áıel bolǵasyn syzdanyp shyǵa keletinderi jetkilikti, jetkilikti ǵana emes, tipti kóp!!!

Solarǵa tótep berer qaıran Erkektiń jany siri. Qazirgi áıelder erkekten bárin aldy: jumysty aldy, máshıneni aldy, úıdi, bala-shaǵany aldy, shalbardy aldy, shashty aldy.

Neń qaldy sorly erkek? Áıelder muny da qanaǵat etken joq, endeshe kórer “azabyń” aldyńda jas otaýdyń “Erkegi”. Osynyń bárine olar yń-shyńsyz, asqan saıasatkerlikpen jetip otyr. “Bir áıeldiń aılasy qyryq esekke júk bolady” — degen atalarymyzdyń sózi bar.

Bir esek orta eseppen 200 keli salmaq kóteredi eken. Sonda qyryq esegiń 200 keliden eseptegende 8 tonna bolady. Bul degeniń ár áıeldiń basynda tórt tonna qýlyq, arqasynda úsh tonna sumdyq, ishinde bir tonna aıla bar ekenin aıǵaqtaıdy. Atalarymyz esektiń sanynan qatelespese bul dáleldi fakt (Biz jalpy áıel zatyna topyraq shashýdan aýlaqpyz). Allaý, bul ne degen sumdyq…, segiz tonna… “anandaılar”? Osydan keıin erkekti qalaı jaman dersiń? Erkek jasaıtyn qýlyq, sumdyq ta qalmady, bárin áıelder arqalaryna artyp aldy. Sondyqtan erkek taza, erkek pák, erkek ańǵal, aqkóńil, erkek tárbıeli, tártipti!!! Sol segiz tonna qýlyq, aılanyń jeti jarym tonnasyn áıelder erkek tárbıesine jumsaıdy. Onyń ishine mynadaı paragraftar kiredi:

1.Súıdim-kúıdim, 2. Aldap-arbaý, 3. Ursý-zeký, 4. Tóbelesý-shekisý, 5. Ydys-aıaq, oqtaý-taıaq, 6. ótirik davlenıe, 7. Skoryı shaqyrý, 8. Mılısıamen qorqytý, 9. ótirik tórkinine ketip qalyp, qaıtyp kelý, 10. Jumysyńdaǵy bastyǵyńa zvondaý, 11. Ras qyzǵaný, 12. ótirik qyzǵaný, 13. ótirik jylaý, 14. Qymbat kıimdi arzansyný, 15. Tanys, kýrstas, qyzmettes, klastas kelinshekterdi jamandaý, 16. Basqa erkektermen salystyrý, 17. Aılyǵyńdy esepteý, taǵy sol sıaqtylar.

Bular eń negizgileri. Onyń ishinde usaq-túıek qabaq shytý, teris qarap jatý, suraǵyńa jaýap bermeı úndemeı qalý, shaı quıǵan keseni alystaý qoıý sekildi pýnkt-tarmaqtary bar (Biz jalpy áıel zatyna topyraq shashýdan aýlaqpyz). Mine osyndaı “júgi” bar áıelge erkektiń erkegi ǵana tózip keledi. Sebebi erkek taza, erkek pák..!! “Segiz tonna qýlyǵy bar áıelge shydaǵan erkektiń, seksen túıelik kúshi bar” — degen mátel osydan qalǵan. Joq nárseden, aıaq astynan shı shyǵarý áıelderdiń “atasynan” qalǵan qasıet. Tıisýge qara tappaǵanda áıelder kúıeýlerin dúken aralaýǵa, bazardan azyq-túlik ákelýge ertip alady. Týǵan áıelińmen bazarǵa barǵansha tórt-bes jylǵa katorgaǵa barǵan jeńilirek, ony áıelder de jaqsy biledi de ádeıi ertip júredi. Bazar “ekskýrsıasy” ádette demalys kúni bolady. Sondyqtan sen bir kún buryn ózińdi-óziń daıyndaýyń kerek. Daıyndyq kezinde myna sózderdi qaıta-qaıta aıtyp, sanańa sińirip tasta (“Samovnýshenıe” deıdi ony).

Mysalǵa: “Men dem alyp júrmin”, “men bazarlap júrmin”, “men ashýlanshaq emespin”, “áıelimniń satyp alǵandaryn arqalap júrsem, nem ketedi?”, “bári semányń qamy”, “meıli satýshymen ursysa bersin”, “oǵan meniń nem ketti?”, “kópten kórmegen podrýjkasy shyǵar, áńgimelese bersin, meıli bes saǵat sóılessin”, “men spokoınyımyn”, “tańerteńnen keshke deıin júrip eki keli et, úsh keli pamıdor ǵana alsaq ta, zato kóshe qydyrdyq, dem aldyq, men ashýlanbaımyn” — mine osy sıaqty sózdermen óz-ózińdi tárbıeleı bil. Jolshybaı eshteńe almasa da jıyrma magazınge kirse, jıyrma birinshisine óziń bastap kir, “áli ana dúkenge kirmedik qoı” — dep taǵy bir-ekeýine óziń ınısıatıva bildirip ertip bar. “Qoıshy, sharshadym” — dese — seniń jeńgeniń, kúnimen kórgen azabyńnan aıyǵyp sala beresiń. Biraq syr berme, bildirme “men de sharshadym” — dep múláıimsip qal. Sonda ol da senen óshimdi aldym dep oılaıdy, biraq ol da ózinshe bildirmegen bolady. Muny kúltýrnyı arbasý deıdi, sebebi ekeýiń de bir-birińdi jaqsy bilesiń, jaqsy kóresiń, birińnen-biriń eshqaıda ketpeısiń. Sonda da jyl ótken saıyn ekeýara osyndaı “oıyndar” jıi bolady. Áıeliń kıim satyp alarda “mynaý qalaı, maǵan jarasa ma?” dep suraıdy. Ol senen aqyl suramaıdy, alam degenin alady, óıtkeni ol kıimdi senen buryn bes ret aınalyp soǵyp, birneshe ret qarap alǵan. “Jarasady”, “jaraspaıdy” — degen sóz aýzyńnan shyqpasyn. “ózińe qalaı, unaı ma? ¦nasa al” — dep qutyl. Áıtpese túbinde sen kináli bolasyń. Sebebi olardyń dúkende alǵan dúnıesi úıge kelgende unamaı qalady, ol zańdy. Ásirese aıaqkıim alǵanda saq bol. Áıelderdiń ómiri jaıly aıaqkıimi bolmaıdy. Olar kishkentaı aıaqkıimdi unatady. Tar bolsa da “oımaqtaı” ǵyp kıip alady. Áńgime keıin bastalady: “Aıaǵym isip ketti” (tar demeıdi), “baqaıym aıqasyp ketti”, “baltyrym dombyǵyp ketti” — degen sıaqty qyńqylǵa qulaǵyń úırenip alady. “Endi, úlkendeýin nege almadyń?” — dep qalyp júrme, bálege qalasyń. “Razmerim 37 bolsa qaıteıin, 45 alaıyn ba?!” — dep shart ete qalady (Sonda ózi 35 kıip turady). Sondyqtan aıaq kıimge jaba ber. “Qazirgi obývti qoıshy, sý tıse tarylyp qalady nemese jaıylyp ketedi, bári halyqty aldaý” — dep aıaqkıim fırmalaryn qarǵap, zamandy jamandap, biráz jerge baryp toqta. Kóshe qydyryp shyqqanda nemese qonaqqa bararda anany kı, mynany keı deı kórme. Ol seni báribir tyńdamaıdy. Kıinip daıyn bolǵansha kút, sosyn “Vo, mynaýyń jaqsy, maǵan osy kostúm, týflıiń unaıdy, saǵan jarasyp turady” — deseń boldy. Oǵan osydan artyq komplıment keregi joq, máz bop qalady. Saǵan odan artyq ne baq kerek, kóterińki kóńil kúımen áıelińdi qoltyqtap góláıttáp kelesiń. Solaı aǵaıyn, ashylmaǵan syry mol áıel zatynyń 8 tonna aılasynyń eki-úsh kılogramyn ǵana sheshtik. Kórer “qyzyǵyń” aldyńda, endeshe keler kúnge úmitpen qaraıyq erkek jurty!!! (Biz jalpy áıel zatyna topyraq shashýdan aýlaqpyz).

---