InfoHub Logo

“Myna “soqqan” ne deıdi”, — demeńiz. “Kúldire bilý — óner, kúle bilý — ómir, kúlki bolý — ólim”, — demep pe edi shanshar sózdiń “sardary” Seıit Kenjeahmetov. Endeshe jarqyldaı óner kórsetip, jadyraı ómir súrip japyryla kúlip júrerimiz haq. Búgingi áńgime súıis jaıly bolmaq.

Aldymen “súıis” sózin etımologıalyq elekten ótkizip, tórkinine “tústenip” alaıyq. Bul jóninde ǵalymdar arasynda ekidaı pikir talasy bar.

Biri: “súıis sózi — kúıis (kúıis qaıyrý) sózinen alynǵan, qushyrlana súıisken adamdy malsaq qazaq kúıis qaıyrǵan túıege balap, súıis pen kúıisti “bir mekendi” sóz etken”, — deıdi. Bul pikirdi qoldamaıtyn “ǵalymdar”: “Súıistiń túbiri — ıis” deıdi. Bul endi aqylǵa qonatyndaı. Qazaq buryn, óziń bilesiń, súıispegen, ıiskegen, ópken. Súıse, balalaryn ǵana shópildetip, sholpyldatyp, bopyldatyp, emirene súıgen. Al búgingi súıis — basqa súıis.

“Iis sózi qalaı súıis boldy?” — deısiz ǵoı. Vot, másele qaıda. Qazaqtyń jaqsy kóretin sóziniń bári “s” árpinen bastalǵan. Mysalǵa: súıdim, saǵyndym, sarǵaıdym, sengenim, sulýym t.s.s. “Iis” sóziniń aldyna “S”-ny qoıǵanda adamnyń basqa qyzmeti bolǵandyqtan “ı” árpi erinniń emeýrinimen “ú”-ge aınalyp, “súıis” degen uǵym týǵan. Bar bolǵany osy. Hosh… Meniń aıtaıyn degen “súıisim” basqa, sovremennyı súıis. Qoı basyndaǵy súıisti qaıdam, al toı basyndaǵy súıistiń jobasy bólek, túrleri mol, kún sanap damyp, túrlenip keledi.

1. Shal men shaldyń súıisýi.

2. Kempir men kempirdiń súıisýi.

3. Kelin men atanyń, jeńge men qaınynyń súıisi.

4. Jezde men baldyzdyń, bala men shaǵanyń, orys pen qazaqtyń súıisine súısinesiń búginde. Taǵy da: qadalǵan súıis, aıqara aıqasqan súıis, arqa qasysqan, jylqylardaı qulaq shaınasqan súıis sıaqtylary bar. Osylardyń ishinde keń etek alyp bara jatqan súıis en sala, tańba qaldyra súıý. Erindegi boıaýdy (pomadany) bireýdiń betine tańbalaı jaǵyp jáne sol daqty úlbiregen alaqanmen súrtip jiberý moda bop barady. “Pomada jaqqyshtar” bul ádetti mádenıet, tektilik, tákápparlyq, tazalyq hám páktik dep sezinetin bolýy kerek. Olaı emes shyǵar deımin. Qaı erkek betiniń tańbasynan tuzaqqa túsip, tamuqqa shyjǵyrylǵanyn unatady deısiń. ózimiz de san ret sóıttik. Sondyqtan ózegiń órtenip ózeýrep bara jatsań, emirene ıiske. Sol jetedi men sıaqtylarǵa. “Tańba” sala súıý modasyn tastańyzdar, arýlar. Bul oıymdy qoshtaıtyn erkekter maǵan habarlassyn. Hosh-saý bolyńdar, betterińnen súıdim.

---