InfoHub Logo

I

Bizdiń jaqtyń kóktemi erte oıanady. Fevral aıynyń orta sheninde-aq kún kádimgideı jylı bastaıdy. Qalyń qardyń astynan tyshqannyń kózindeı jylt-jylt etken móldir tamshylar kórinedi. Sýǵa erigen qanttaı qar qaraıyp, onyń salmaǵy da arta túsedi. Kóbinese ymyrt jabyla, batystan jyly samal esedi. Ol qalyń qardy túnimen kemirip, tań atqansha typ-tıpyl qylady. (Biz, bul jyly samaldy — «altyn kúrek»,— dep ataımyz). Erteńgisin kún qyza bastasymen-aq, bel-beles, kúlli atyrap oıpań-toıpań bolady da qalady. Jer qabyrǵasyndaı keń adyrdyń oıys-oıysyn qýalaı qoımaljyń sýlar asyǵys aǵyp, úlken saılarǵa tumsyq tireıdi. Saı tabanyn tilgilep, sarqyraı jóńkilgen bulaqqa qamys shyǵyr ornatyp, shyrq kóbelek aınaldyrý qandaı qyzyq!..

Ásirese, bıylǵy kóktem ǵajap; mart aıynyń aspany kókpeńbek. Osynaý bıiktikte shókim-shókim aqsha bulttar úlp-úlp etedi. Jer qyrtysy batsaıy jasyl barqyt jamylǵan. Áýelep ushqan tyrnalardyń súıkimdi áýeni júıe-júıeńdi shymyrlatyp júregińdi eriksiz eljiretedi.

Búgin jeksenbi. Tańǵy mezgil. Boztorǵaılar tóbemizde tynymsyz shyryldaıdy. Yıý-qyıý bir top aýyl balalary qyrǵa shyǵyp dop oınap júrmiz. Bir kezde aýyl jaqtan «qaǵanaq bas» Ysqaq deıtin bala ala quıyn bop jetip keldi de, osy túnde bolǵan qolaısyz jaǵdaıdy habarlady.

— Oıbaı, kolhoz qoımasyna ury túsipti.

— Ony kimnen estidiń?— dep, bárimiz Ysqaqty qaýmalaı tústik.

— Bektaı jákem aıtty.

Osy bir jaısyz habardy estigen biz oıynymyzdy tastaı sap, japa-tarmaǵaı kolhoz qoımasyna qaraı júgiristik. Qylmysty zertteý jumysy aıaqtalǵan ba, álde jurt túgeldeı esitip úlgirmegen be, áıteýir qoıma aldynda adam az.

— Aýanystan qaǵyldyq-aý!—dep, bir búkish qara kempir kemseń-kemseń etip, jylarmandyq halde tur.

— Kolhoz bolyp, qazanymyz endi qaınaǵanda bul nesi eken naısaptardyń, túge! — dep, mosqal sary qatyn da kempir sózin qostady.

«Nemdi kúzettiń» degendeı qoıma kúzetshisi Qurban shalǵa qadala qaldyq; ústinde kónetoz shapany bar. Taqıasynyń astynan appaq shashy kórinip tur. Belin kendir jippen shandyp býyp tastaǵan. Eki qolyn artyna sap, ersili-qarsyly teńselip júr. Kirtıgen kózderiniń janary sónip qalǵanǵa uqsaıdy. Óńi qup-qý. Býryl tartqan seldir saqaly pyshaqtyń júzindeı oqys qaıqıyp ketken.

Men ony ishteı qatty aıadym.

Laımen paqsalap soǵylǵan qoımanyń kóshe jaq qabyrǵasy úńireıip tur. Urylar adam syıarlyqtaı etip tesken eken. Pańdana basyp, tesik mańyna bir qyzyl átesh bardy.

Shashylǵan dándi qýatty tyrnaqtarymen kósep-kósep jiberdi de, «qyt-qyttap» tóńiregindegi taýyq ataýlynyń bárine jar saldy.

Besinshi klasta oqıtyn Jumabek deıtin shymshyq kóz kek kóılekti bala bar kináni Qurban shaldyń ózine artty.

— Óı, bul kóknáripaz qıalı kisi. Kúzetshilik qolynan qaıdan kelsin? Bir ret ol kóknárige sileıe toıyp alypty da esegine minip, bazarǵa qaraı aıańdapty. Káıip súrip kele jatyp, esekten murttaı ushypty. Sosyn, mertikken aıaǵyn emdep, aýrýhanada bir aı jatty emes pe?..

Bul áńgimege sener-senbesin bilmeı, balalar ańtarylyp qaldy. Ár qaısysy ár túrli boljam aıtyp, kishkentaı jıyn birtin-birtin gýildesip ketti.

— Qurban atam kináli emes.

— Endi kim kináli?

— Kóknárige toıyp alyp, úıqtap qalǵan ǵoı ol.

— Árıne, solaı.

— Kolhoz astyǵyn urlaǵan qaı ońbaǵan eken?

— Syrttan kelgen qaraqshy bar deısiń be, ózimizdiń aýyldan bolar.

Qandaı sebeppen ekenin kim bilsin, Sharıpash kópke bildirtpeı, jıynnan sytyla shyǵyp, óz jónine taıyp otyrdy. Muny kórgen balalar pysh-pysh sózdi odan beter údete tústi.

— Sharıpashty kórdiń be, zytyp barady.

— Qoımaǵa túsken osy qyzdyń ákesi ǵoı deımin.

— Áı, ras, bir kezde onyń ákesi baýkespe ury bolǵan desedi jurt.

— Kóp byljyramańdar!—dedim men, qatýlanyp.

Men qatty namystandym. Namystanbaǵanda she! Sharıpashtyń úıi bizdiń úımen kórshi turady. Ol meniń syrlas joldasym. Ekeýmiz bir klasta oqımyz. Byltyr pıoner lagerinde de birge boldyq. Myna maıtabandardyń kókip turǵany ne osy?

— Sharıpash, toqtashy!

Men sońynan júgirdim. Ol toqtady.

— Sen nege qashyp barasyń?

— Jamandyqty tamashalaý qaıbir jaqsylyq deısiń? Odan da úıge baryp «Tórtinshi blındajdy» oqyǵanym artyq emes pe?

— Tosynnan ketip qap sen jurtty qatty kúdiktendirdiń ǵoı?

— Qalaısha?

— Seniń kókeńe pále tańyp jatyr.

İİİarıpashtyń túsi ózgerip ketti. Erinderi dirildep, kirpiginiń astynan ystyq jas yrshydy. Ol kilt buryldy da aıaǵyn jyldam basyp, úıine qaraı tartty.

Men ne isterimdi bilmeı, ańyryp turyp qaldym.

«Beker aıtqan ekem, qap!»

II

Kúńgirlegen daýystan oıanyp kettim. Ákem erteńgilik namazyn oqyp otyr eken. Tańǵy sáýle onyń arqa jonynda mol túsip tur. Keń jaıylǵan jolaq jaınamazǵa qaıta-qaıta qulaǵan uzyn syryq ákemniń quj-quj ájimdi jelkesiniń uńǵyl shuńǵyly kózime odyraıyp oǵash kórinedi. Qus basqan ókshesi, etsiz sińirli tirsekteri bári de aıanyshty maǵan. Káriliktiń qyraýy túsken bul basqa qaı baıdyń segiz órme qamshysy tımedi? Mal sońynda júrip kústengen bul aıaqqa qaı saıdyń, qaı adyrdyń shóńgesi kirmedi?.. Óńsheń jalshy bas qosyp, jýyrda ǵana el boldy. Kolhozdasyp, jańa ómirdiń tabaldyryǵyn attady... Áı, áke-aı, kúnine júz jyǵylyp, júz turǵansha, saýatyńdy ashsań qaıtedi? Jasy alpystan asqan Jumabektiń ájesi de keshki mektepte oqyp júrgen joq pa?!.

— Tórem, qulynym, janym tursaıshy!..

Meıirbandy júrek shyńyraýynan sýyrylyp shyqqan osy bir bıazy ana sózi meni álsin-álsin raqat besigine bóledi. Men qaıta oıandym. Ákemniń kúńgirlegen «rahmotýlla, rahmotýllasynan» góri, qadirmen anashymnyń úni qandaı ınabatty, áserli, jyly!.. «Tórem, qulynym, janym!..»

Úı ishi kún sáýlesine toly. Sáýle qýalap, ushyp júrgen shybyndardyń yzyńynda tirshilik nyshany bar. Ashyq terezeden esken kóktem samaly uıqymdy shaıdaı ashty. Keshe oınap júrip, shalbarymnyń tizesin jyrtyp alyp edim, sony ýaıymdap, turýǵa erinip jatyrmyn. Taqıa, báteńkeń, kóılek-yshtanyń muzdaı jap-jańa bolsa qandaı jaqsy! Onda, tipti, túni boıy dóńbekship uıyqtaı almaıtyn edim. Ádemi tigilgen sándi, taza kıimderdi tań atqansha tórge ilip qoıý obal-aq emes pe! Kıinip ap, teteles óz qurbylaryńnyń aldynan oıqastap bir ret ótýdiń ózi úlken mártebe ǵoı, shirkin!..

Aıran uıytatyn, qolynda úlken, qyzyl qaýaǵy bar apam úıge kirdi. İshine ystyq sút quıylǵan qaýaqty sáki ústine jaıǵastyryp qoıdy da, maǵan nazar aýdardy ol:

— Ó, kózińnen aınalaıyn móldiregen. Meniń tóreshim oıanypty ǵoı. Shalbaryńnyń tizesin tigip qoıdym. Tura ǵoı, janym. Tamaǵyńdy iship, sabaǵyńdy oqy da, ákeńe barshy. Kolhozdyń qos ógizin bir kúnge surap alǵan eken, oıda jer jyrtyp júr. As jemeı ketip edi, qarny ashqan shyǵar sorlynyń. Kóje aparyp ber... Men de qozǵalaıyn. Jańa álginde brıgadır kelip ketti. «Aryq tazalaýǵa baryńdar»,— deıdi. Turshy, qalqam!.. Kóılegińdi otqa jylytyp bereıin be?..

Úzilip-úzilip shyqqan ana sózderi meniń tula boıymdy qaıta maýjyratyp, uıqy saraıyn keýdeme qaıta ornatty.

Birkelki maıda qońyr dybys qulaǵymnyń túbinde yńyranyp turyp aldy. Kózimdi ashsam, ózimizdiń tarǵyl mysyq eken. Kerilip-sozylyp tósekten turdym-aý, áıteýir!..

Aınala jym-jyrt. Apam jumysqa ketipti, Shelektegi kójeni, oramalǵa túıýli nandy qolyma aldym da esikti bekitip, dalaǵa shyqtym. Egistikte qos aıdaǵan ákeme qaraı aıańdadym.

Jolshybaı Qurban shaldyń kenje uly Qanash kezdesti. Arqasynda qapshyǵy bar, artynyp-tartynǵan.

— Eı, qaıda barasyń?

Ol kúmiljip, muńdy pishinmen jylamsyraı sóıledi.

— Atamdy náshándikter qamap qoıdy. Soǵan azyq-aýqat, taza jeıde, kákir-shúkir apara jatyrmyn. Aǵam bolsa kúni-túni túzde. Traktormen jer jyrtyp júr. Sheshem baıǵus naýqastanyp qaldy. Eki-úsh kún mektepke barǵan joq. Muǵalim aǵaılardan, júdá, uıat boldy...

Atańdy aıyptaǵany shataq eken,— dedim men, aýyldas joldasymdy músirkep,— qandaı kiná taǵady?

Qanash qapshyǵyn jerge qoıyp, aýyr kúrsindi.

— Uıqtap qalǵansyń deı me, durys kúzetpegensiń deı me, o jaǵy maǵan beımálim... Tipti, tergeýshiler meniń atama «urylarmen jámpeıles emessiń be?» degen suraq ta qoıypty... Másele shataq baýyrym...

— İstiń aqıqatyna jetpeı, adamdy jábirlemes bolar. Atań adal bolsa, erteń-aq abaqtydan shyǵady, — dedim men, púsháımendik halge dýshar bolǵan dosymdy jubatqansyp, — naǵyz urylar ustalyp pa qalaı?

— O jaǵyn anyq bilmedim. Sharıpashtyń kókesin tergeýge qaıta-qaıta shaqyrtyp júr eken ǵoı.

— Ol ras, keshe o kisige kolhoz shabarmany povestke tapsyryp, qolyn qoıdyryp aldy. Óz kózimmen kórdim.

Qoı, men erterek aýdanǵa jetip, sharýamdy retteıin,— dep Qanash qapshyǵyn ıyǵyna salyp, jol júrýge ońtaılandy,— óziń qaıda barasyń?

— Qostaǵy ákeme kóje aparam.

— Jaqsy!..

Onyń oınaqy bul sózinde úlken qyzǵanysh bar ekenin ańǵaryp qaldym. Ol — aýdanǵa. Men — qosqa. Biz jón-jónimizge kettik. Men tolǵanyp kelem; «Sharıpashtyń ákesi Naýqanbaıǵa óte obal. Ras, jigit shaǵynda urlyq jasaǵan shyǵar... Kázir ol kisi qoı aýzynan shóp almaıdy ǵoı... Adal adamdy rásýálap, tergeýge alǵany nesi?.. Qubyjyq qyrtysty bul qyrsyq. Sharıpashtyń kóńil gúlin, árıne, semdiredi... Al Qurban shaldyń jazyǵy ne?..»

Batys jaqtan tymyrsyq, qoıý qaraqoshqyl bult oıqastap shyǵa keldi. Dýlyǵasy kók súzgen bulttyń alpamsadaı tulǵasy birtin-birtin ulǵaıyp, zoraıyp, tutas bir keýde bop, myqshyńdap beri kele jatyr. Dodalanǵan qalyń bulttyń qap-qara júzinde jalqaý najaǵaılar álsin-álsin jylt-jylt etedi. Jyraqtaǵy kún kúrkiri qulaqqa múlde shalynbaıdy. Bult saqaly taramystanyp, jer syıpap keledi. Rýslandaı, bultqa qarsy Kún kúmis úzengisin shaýjaılap barady...

Men aıaǵymdy asyǵa bastym.

III

Bizdiń úı bıyl qystaýdan erte kóshti. Jazǵy qonysymyz — Kúrkildek ózeniniń boıy. Ákem salǵan jartylaı jer úıge kep ornalastyq. Shynyn aıtý kerek, men ákemdi óte jaqsy kóremin. Ol ketpenmen esken beınetqor adam. Klasta muǵalimim; «Dáýqaraev!»—dep, tizim shaqyrǵanda «men» dep, ornymnan maqtana turatynmyn. «Ózi túımedeı-aq qoı»,— desip, partalas qurbylarym meni ajýalap myrs-myrs kúletin-di. Nesine shamdanam? Túımedeı bolsam da túıedeı alyp Dáýqaranyń balasy ekenim ras... Shyntýaıtqa kelgende, meniń ákem balýan kisi edi! Ákemniń bir erligi esimde. Men onda tórt-bes jasar boqmuryn bala edim. Biz Qaraqamystaǵy naǵashylarymyzdyń aýlynan jaıaý artynyp-tartynyp kóship kele jattyq. O sheti men bu sheti alshaq, doldana aqqan Shyrshyq ózeninen ótý kerek boldy bizderge. Parom joq. Arbakesh saýdeger ózbek jigiti lyp etip jetip keldi de, ákeme qolqa saldy. «On bes som berseń, arǵy betine ótkerip tastaımyn». «Mende bar bolǵany bes-aq som. Balam men kempirime qansha alasyń, jigitim?» «Bes som» jaraıdy. Arbańa myna sandyqty da sala salaıyn?» «Bolmaıdy ámeki. Sýdyń aǵysyn kerdiń be? Atym zoryǵady». «Oý, musylmannyń balasysyń ǵoı». «Jo-joq!» Ákeıim otyra ǵap, dáý qara sandyqty arqasyna arqanmen shandyp baılady da «bıssmılla» dep, aǵyny joıqyn sýǵa kúmp berdi. Sandyq ishinde kákir-shúkir kóp dúnıesymaqtar bar edi. Arba ústinde otyrǵan apam: «Ia saqtaı gór!»—dep, kústi saýsaǵymen betin basa qaldy. Men bolsam, ákemniń batyldyǵyna masattana, mıyǵymnan kúlip qoıam. Sý ekpini bar pármenimen sandyqtyń oń búıirin qaqqylaǵanda, qaqpaqtaı zor ıyq kompastyń tilindeı qylp-qylp etedi. Saýdager ózbek: «Ólesiń, qazaq, ólesiń, qazaq»,— dep, atyn borbaılap, yrjaqtap kúlip barady. Balaǵynan sý sorǵalap, mań-mań basyp, ákem jaǵalaýǵa áreń shyqty...

Mine, meniń ákem qandaı!

Sóıtip, biz jańa qonysqa kóship keldik. Erte egilgen áńgelek, júgeri, asqabaqtardyń jasyl qulaqtary túngi jaýynnan soń edáýir uzarǵan syqyldy. Qıardyń aldy gúldeı bastapty. Kolhoz bergen jıyrma bes sottyq jerge túgeldeı ártúrli egin salǵan jáıimiz bar. Egistiń ósip-kókteýi ázirshe jaman emes. Mańymyz ózen, kól, shalǵyny mol saz. Sympyldap ushqan suqsyr úırekterdi kórip, eriksiz shalqaıasyz. Átteń, kórshi-qolańdar bizden shalǵaı qonystanǵan. Elden erek japan dalada jalǵyz úı bop, jarbıyp otyrysymyz mynaý. Keıde shyrpy, tuz taýsylǵan jaǵdaıda bir jarym shaqyrym jerdegi kórshi úıge shapqylaımyn. Ol zattar keıde ol úılerden de tabyla bermeıdi.

Kún arqan boıy kóterilgen. Qara qazandy ot jalap tur.

—Apa, et asasyz ba búgin?—dedim men, eshki, laqtardy kógennen aǵytyp jatyp.

—Et joq qoı, shyraǵym. Sút qatyp, kúrish botqa jasap bereıin, jeısiń be?

— Palaý, kúrish kóje, botqa... Osy bir kúrish-aq. Ábden shekeme tıdi ǵoı!—dep aýzymdy burtıttym.

Apam qazan túbin shaqyr-shuqyr etkizip qyrnap jýdy da, pıaz salyp maı shyjǵyra bastady. Kóziniń astymen maǵan súzile bir qarap, ish pikirime úńilgendeı shyraı bildirdi. Az-kem keıistik bildirip, ózinshe meni urysqansydy.

— Óıtip kásápattanba, shyraǵym, jurttyń aýzy buǵan da jetpeı júr.

— Jurttyń aýzy jetpegen zatqa bizdiń aýzymyz qalaı jetti? Osydan az kún buryn tym kembaǵal edik qoı?

Apam júzin jylytyp, jumsaq tilmen sóıledi.

— Toǵaıdaǵy Urqıa ápkeńdi bilesiń ǵoı?

— Bilemin.

— Sol ápkeń bizge eki put kúrish sálemdeme jiberipti Sháltikbaı qaınaǵadan...

Sońǵy kezde úsh mezgil jeıtin tamaǵymyzdyń deni kúrish bolatyn. Al, kúrishten jasalǵan palaý qandaı tamasha! Biraq bizdiń úı sarań bop barady. Keshe túste palaý jep otyr edik, as ústine dombyrashy Úsen jákem kep qaldy. Mundaıda bizdiń qazaq «eneń súıedi eken» dep, qonaq aldyna as tartýshy edi ǵoı. Biraq meniń apam olaı jasaǵan joq. «Oıbaı, kep qaldy!— dedi de, tamaqtyń betin dastarhanmen jaýyp, jalma-jan ydysty júk-aıaqtyń astyna ysyra saldy. Bul ábestikke zyǵyrdanyń qalaısha qaınamas! Aldyńgúni dıirmenshiniń báıbishesi: «Balam naýqastanyp qalyp edi, bir kese kúrish bershi»,— dep jalynyp-jalpaısa da, apam: «Joq»,— dep miz baqpaı, aýzyn qý shóppen súrtti. Adamnyń er jetip, oı-parasatynyń tolysýy, qıal-armanynyń sharyqtaýy, áreket qımyl prosesiniń damýy tabıǵı jaqsy-aq nárse! Al, baǵzy bireýlerdiń eseıe kele ótirikshi, sarań, qý, zalym, qatal, aram pıǵyldy bolýy nesi eken osy? Aıla men qataldyq áskerı qolbasshylarǵa maıdan shebinde kerek-aq shyǵar. Al tynyshtyq zamanda munyń qajettigi qansha?..

IV

Men sabaǵymdy apyl-ǵupyl daıyndadym da, ornymnan turdym. Kúrkildekke baryp boı sergitip, balyq aýlap qaıtýdy maqul kórdim. Ketpenmen sazdaý jerdi qopara bastadym. Úlkendi-kishili qyzyl kúreń shubalshyndardy temir qutyǵa salyp, betin tars japtym. Qarmaǵymnyń aǵash saby olqylaý eken, otynhanaǵa baryp, solqyldaq, qatqyl shybyq izdedim. Qýraǵan butalardy ári-beri aýdarystyryp júrip, úlken bir bóz qapqa tap boldym. Bireý, ekeý, úsheý, tórteý!.. Tórt qap. Mine, qyzyq! İshinde ne bar eken?.. Kúrish!.. Júregim sý ete qaldy. Urqıa ápkemniń bizge jibergen sálemdemesi eki-aq put kúrish emes pe edi? Al mynaý, tipti, kóp qoı?! Masqara- aı!.. Meniń kóz aldymnan tonalǵan kolhoz qoımasy elestep ótti. Abaqtydaǵy Qurban shal, oǵan sálem-saýqat apara jatqan muńdy Qanash esime tústi. Múmkin, seziktenip, tergeýge alynǵan Naýqanbaı jákem de japa shegip, tas túrmede jatqan bolar? Bálkim Sharıpash ta Qanash syqyldy aýdandatyp, papasynyń qamyn jep júrgen shyǵar?..

O, áke, áke! Sen de osylaı ma ediń? Meniń tulymymdy sıpaǵan seniń qabarǵan qatqyl alaqanyń qandaı las edi!.. Meniń balǵyn betime tıgen seniń aýzyń, alýan pále buǵyp jatqan aramdyqtyń zyndany eken ǵoı! Meniń sábı aryma, kirshiksiz janyma, azamattyq ojdanyma tapa-tal túste, dúıim jurttyń kózinshe pyshaq salǵanyń, baryp turǵan zulymdyq!.. Ólekse berip bóltirigin asyraǵan qandy aýyz qara kók jal qasqyrdan aıyrmań qansha seniń?.. Súıe bilgen bul júrek jek kóre de biledi!.. Men seni keshirmeımin, áke!.. Eshqashanda!..

V

Úshinshi kún degende ǵana baryp es jınadym. Basymnyń aınalýy, boıymnyń qyzýy áli basylmaǵanǵa uqsaıdy. Júregim loblyp, kózim qaraýytady. Astymda qalyń tósek, tergi bólmede jatyrmyn. Turýǵa dármen joq. Bas jaǵymda — sýsyn, maı shelpek, kilegeı jáne kúrish botqa... Kúrish botqany kórgende jıirkene kózimdi jumyp, qysh keseni ármen qaraı ysyrdym. Tesikten shyqylyqtap ushyp kirgen qarlyǵash balapandaryna jem berip jatty. Arandaı ashylǵan úsh-tórt saryaýyz órshelene shıqyldap úıdi basyna kóteredi. Óz semásyn adal eńbegimen asyraǵan súıkimdi, beınetqor qarlyǵashqa dán rıza boldym.

Aýyzǵy úıde apam men ákem shaı iship otyrǵan tárizdi. Samaýyrdan aqqan sýdyń shoryly, shylp-shylp etken aýyz, qylq-qylq etken óńesh dybystary qulaǵyma kep jatty. Oqta-tekte kúńgir-kúńgir shyqqan sóz beri qaraı kele jatqan traktordyń gúrilindeı birtin-birtin ulǵaıa tústi.

Ákem qyzyna sóıledi:

— Urlyq jasaǵanym ras!.. Kim úshin?.. Senderdiń qý tesik tamaqtaryń úshin!..

— Kóppen kórgen uly toı degen emes pe, qara sý ishsek te ólmeıtin ek qoı,— dep, apam keńkildeı jylamsyrady.— Moıynda, bir qatelik ótti de... Baıbolǵyr-aý, Eltaıym úshin jasashy osyny!...

— Óı, óziń bir sorly ekensiń ǵoı.

— Jalǵyzyńnan óz basyndy artyq sanasań, meıli endeshe.

Ákem aýyr kúrsindi.

— Hali qalaı óziniń?

— Denesi yssy. Asqa tábeti joq. Áldenelerdi sandyraqtap túnimen uıqy kórmeıdi.

— Táýipke qaratsaq qaıtedi?

— Táýibi qurysyn. Aıtpashy so páleni.

— Endi ne iste deısiń?

— Bar dert — kúrishte! Kúrishti tapsyr kolhozǵa!

— Balań ekeýiń meni jardan qulatqylaryń kelgen eken ǵoı. Jaraıdy!..

Olar dabyrlaı sóılesip, tysqa shyqty.

Jýyrda ǵana Qanash ekeýmiz qasqa jolda kezdesip edik-aý. Dál sol jerde, bálkim, taǵdyr bizdi taǵy da kezdestirer. Árıne, men oǵan «qaıda barasyń?» — degen suraq qoıam. Ol: «Qyrmandaǵy atama shalap aparam»,— deıdi. Men «Jaq-sy»..— dep ishteı qyzǵanysh bildiremin. «Óziń qaıda barasyń?» — dese ol, men ne dep jaýap qaıtaram?.. O, qandaı jıirkenishti!

Men tósekten turyp, tereze aldyna bardym. Ústinde júgi bar bir ógizarba úlken joldy shańdatyp bara jatty. Qap ústinde jarbıyp ákem otyr. Dáp namaz oqyǵan kezdegi qalpynan aýmaıdy.biraq bul jolǵy bet burysy qubyla jaq emes, — kolhoz basqarmasynyń keńsesi.

Shań suıylyp, arba alystaǵan saıyn, meniń kóńilime uıalaǵan ýytty derttiń toz-tozy shyǵyp, úlken bir darqan, jaqyn ómir jaqyndap kele berdi. Júregimdi barymtalap, ózegimdi órtegen ar-namystyń ashshy tútini birtin-birtin ydyraı bastady.

---