InfoHub Logo

Djek Garıngton sóreden bastap dop baryp túsken jerge deıingi araqashyqtyq qansha ekenin mólsherlep, oǵan kóńili tolmaı turǵan bolatyn. Doptyń tusynan art jaqta qalǵan sórege kóz tastap, eki aralyqty kózben taǵy bir sholyp ótti. Óńinen yzalanyp turǵany baıqalady. Bir kúrsinip qoıyp, taıaǵyn joǵary kóterip, qatarynan eki ret soǵyp edi, birinde taıaǵy baq-baqty julyp tústi de, ekinshi ret burq etkizip, bir ýys shymdy qoparyp ketti. Tek úshinshi rette ǵana dopqa taıaǵy dóp tıdi.

Jasyń jıyrma tórtke kelgende gólfty kemshiliksiz sheber oınaýǵa ýaqyt tabý onsha ońaı sharýa emes. Óıtkeni bul kezde ýaqytyńnyń kópshiligi kúneltýdiń qamyna jumsalyp, yqylasyń soǵan aýa bastaıdy. Aptanyń bes jarym kúnin Djek jumysta, qalanyń ortasyndaǵy qyzyl aǵashpen qaptalǵan eńseni basatyn keńsede ótkizetin. Tek senbiniń ekinshi jartysy men jeksenbide ǵana qoly bosap, jeke basynyń sharýasymen aınalysatyn. Álgi oıynǵa qumartqany sonsha, qınalyp júrip, Stoýrton Hıt gólf alańynyń mańyndaǵy bir kishirek qonaq úıden bólme jaldap aldy. Kúnde erteńgisin saǵat altyda turyp, bir saǵat jattyǵý jasap, segizden qyryq alty mınýt ótkende júretin poezben jumysqa úlgeretin.

Biraq, kóńilinen shyqpaı júrgen bir nárse — ol kúnde qulqyn sáriden tursa da, oıynnyń bar sánin múlde keltire almady. Ikemi kelmeı, urǵan doby aıdalaǵa kete berdi. Basy temir salmaqty taıaqpen soqqan doby alaıda qısyq domalap, qalaı tyryssa da, uıaǵa dál túsire almaı, dopty eń keminde tórt ret soǵýǵa májbúr bolatyn.

Djek kúrsinip, taıaǵyn qattyraq qarmap, «Sol qolyńdy túzý usta, joǵary qarama» degen erejeniń sıqyrly sózin ishinen qaıtalap aıtty.

Jazǵy tańnyń tynyshtyǵyn shyńǵyra shyqqan bir ashshy daýys buzyp jiberdi. Ol artyna jalt qaraǵan kúıi sereıip turyp qaldy.

— Óltirip jatyr,— dedi álgi daýys.— Kómektesińder! Óltirip jatyr!

Daýys áıel adamdiki bolatyn. Shyńǵyrǵannyń aıaǵy úzik-úzik shyqqan óksikke ulasqan sıaqty.

Djek qolyndaǵy taıaǵyn tastaı salyp, daýys shyqqan jaqqa qaraı júgirdi. Álgi daýys sol tóńirekten, jap-jaqyn jerden estilgen bolatyn. Alańnyń bul sheti dalamen shektesetin jáne ol arada shamaly ǵana úı bar-tyn. Al alańǵa taıaý jerde jalǵyz ǵana shaǵyn kotej turǵan. Ony Djek jıi baıqaıtyn, óıtkeni bul Evropa úlgisimen salynǵan ádemi úı bolatyn. Djek sol úıge qaraı júgirgen. Úı aıýqulaq jamylǵan dóńestiń qalqasynda bolatyn. Álgi jerdi aınalyp ótip, ol lezde-aq qulyptaýly kishkentaı qaqpaǵa jetip keldi.

Baqtyń ishinde bir qyz tur. Djek alǵashynda jańaǵy kómek surap aıqaılaǵan osy qyz bolar degen oıda bolatyn. Biraq, bul oıynan tez qaıtty.

Qyzdyń qolynda aramshópke jartylaı tolǵan sebeti bar, soǵan qaraǵanda, gúlderdi aramshópten tazartyp, osy álginde ǵana boıyn jazǵan tárizdi. Djektiń baıqaǵany, qyzdyń kózi ózi baptap júrgen taýyqkóz gúlderden aınymaıdy eken. Ústine kıgen kúreń-qyzyl kóılegimen qyzdyń ózi de taýyqkózge sondaı uqsaıdy-aq.

Qyz Djekke qysyla da, tańdana qarap qaldy.

— Ǵafý etińiz,— dedi oǵan jigit.— Osy álginde ǵana aıqaılaǵan siz emessiz be?

— Men be? Joq.

Qyzdyń shynymen tańdanyp turǵanyn kórip, Djek yńǵaısyzdanyp qaldy. Eptegen sheteldik aksenti bolmasa, qyzdyń daýsy óte názik, ádemi eken.

— Aıqaıdy estigen bolarsyz?— dedi Djek tańdanyp.— Daýys osy mańnan shyqty ǵoı.

Qyz oǵan tesile qarap: «Men eshteńe de estigen joqpyn»,— dedi.

Endi qyzǵa Djek tańdana qarady. Jan ushyra, kómekke shaqyra aıqaılaǵan dybysty qyzdyń estimeýi tipti múmkin emes. Biraq qyzdyń sondaı jaıbaraqattylyǵyna qarap, aldap tur deýge jigittiń kóńili qımady.

— Osy bir jaqyn jerden estildi,— dedi ol sózin qaıtalap. Qyz endi kúdiktene qarap: «Nemene deısiz?» — dep qaıta surady.

— Óltirip jatyr, kómek berińder! Óltirip jatyr!— dep aıqaılady.

— Óltirip jatyr, kómek berińder, óltirip jatyr,— dedi qyz onyń sózin qaıtalap.

— Siz qaıter eken dep, bireý-mireý qaljyńdaǵan bolar, myrza. Bul jerde kimdi kim óltirýshi edi?

Baqtyń ishindegi joldardyń birinde ólip jatqan bireý-mireýdiń denesi tabylyp qala ma degen jaman oımen Djek aınalasyna kóz saldy. Óıtkeni ol ózi estigen daýystyń eles emes, shyndyq ekenine tıtteı de kúmáni joq bolatyn. Ol kotejdiń terezelerine qarady. Bári de baz qalpynda sekildi.

— Úıdiń ishin qarap shyqqyńyz kele me?— dedi qyz salqyndaý únmen.

Qyzdyń eshnársege de senbeıtinine kózi jetken soń Djek burynǵydan beter qysyldy. Ol keri burylyp: «Ǵapý, etińiz»,— dedi.— Daýys joǵarydaǵy orman jaqtan estilgen bolýy kerek.

Ol bas kıimin kóterip qoshtasty da, óz jónine ketti. Artyna burylyp kóz tastap edi, qyz aramshópti julýǵa alańsyz qaıta kirisip ketipti.

Ol biraz ýaqyt ormandy aralap kórip edi, alabóten eshnárseniń belgisin baıqaı almady. Báribir, álgi daýysty óz qulaǵymen estigenine senimdi bolatyn. Aqyrynda ol izdeýdi toqtatyp, úıine asyqty. Erteńgi asyn apyl-ǵupyl ishe salyp, segiz qyryq altydaǵy poezǵa ádettegisinshe áreń ilikti. Poezda kele jatqanda álgi nárse oıynan shyqpaı, mazalaı berdi. Estigenin birden polısıaǵa habarlaý kerek pe? Olaı etpegen sebebi ana taýyqkóz qyzdan boldy. Qyz ony ózine qyryndap júr dep, seziktenip qalǵan sıaqty. Polısıa da solaı oılaýy múmkin. Shynymen aıqaıdy estidi me?

Bul kezde ol dál baǵanaǵydaı senimdi emes bolatyn. Qaıta-qaıta oılaı bergenniń nátıjesi ǵoı. Múmkin, ol alystan shyqqan qustyń daýsyn áıeldiń daýsymen shatastyryp alǵan bolar?

Biraq ol ashýlanyp, álgi oıynan tez qaıtty. Óıtkeni ol anyq áıeldiń daýsy, óz qulaǵymen estidi. Aıqaı shyǵarýdyń aldynda ǵana saǵatyna qaraǵan bolatyn. Shamamen, álgi daýys shyqqan kezde ýaqyt jetiden jıyrma bes mınýt ketken edi. Eger birdemeniń sezigi shyǵa qalsa, jańaǵynyń polısıaǵa paıdasy tıýi múmkin.

Keshke qaraı, úıine qaıtyp kele jatqanda, ol keshki gazetterdiń birin qaldyrmaı qylmys jaıly esh nárse joq pa eken dep, qarap shyqty. Biraq ondaı eshteńe taba almaı, qýanaryn da, renjirin de bilmeı qalǵan.

Kelesi kúni tańerteń jańbyr tógip jaýdy. Mundaı kúni alańǵa shyqsa, bosqa sý bolatynyn eskerip, ol ádettegisinen jaıyraq turyp, tamaǵyn ishe sala poezǵa júgirip ketti. Jolda erteńgi gazetterdi taǵy da súzip shyqty. Biraq ol oılaǵan jańalyqtyń gazetterde qarasy da joq bolatyn. Keshki gazetter de únsiz.

«Qyzyq eken,— dedi Djek ózine-ózi.— Biraq daýys estildi ǵoı. Múmkin balalar shyǵar, jınalyp alyp, ormanda oınap júrgen».

Kelesi kúni erteńgisin ol syrtqa erterek shyqty. Álgi kotejdiń qasynan ótip bara jatyp, kóz qıyǵyn salyp edi, qyz baqtyń ishinde taǵy da aram shóp julyp júr eken. Kúndelikti ádeti bolsa kerek, sirá.

Djek dobyn keremetteı dáldep soqty. Onysyn qyz kórdi ǵoı degen oıda bolatyn. Kelesi uıaǵa qaraı dopty ekinshi ret soqqan kezde ol saǵatyna qarady.

— Tup-týra jetiden jıyrma bes mınýt ketti,— dedi ol kúbirlep,— Al endi...

Sózin aıaqtaǵan joq. Dál art jaǵynan, ótken joly záresin alǵan álgi ashshy aıqaı qaıta shyqty. Jany kúızelgen áıeldiń daýsy.

— Óltirip jatyr, kómektesińder,— óltirip jatyr!

Djek keri qaraı tura júgirdi. Taýyqkóz qyz qaqpanyń qasynda tur eken. Qorqyp ketipti. Djek júgirip kelip, daýystap: «Bul joly qalaıda estigen bolarsyz»?— dedi.

Qyzdyń kózi, qandaı sezim áser etkeni belgisiz, sharasynan shyǵyp kete jazdap tur eken. Jigit jaqyndaǵanda sheginshektedi, tipti ishke qashyp tyǵylmaqshy bolǵan adam sıaqty úı jaqqa jaltaqtaı beredi.

Jigitke tesile qarap, basyn shaıqap: «Men eshnárse estigen joqpyn»,— dedi ol.

Djek ózin bireý qaq mańdaıdan salyp jibergendeı sezindi. Qyz shyn júregimen aıtyp turǵandyqtan oǵan senbeýge dáti shydamady. Áıtse de, ol dál osylaı bolady dep oılamaǵan bolatyn. Tipti bul úsh uıyqtasa túsine kirmegen edi. Qyzdyń daýsy oǵan jumsaq, jany ashyǵan adamnyń únindeı bop estildi.

— Mıyńyzǵa buryn zaqym kelip pe edi?

Sol sátte Djek qyzdyń nege shoshynǵanyn, úıge nelikten jaltaqtap qaraı bergenin birden túsine qoıdy. Qyz ony kózine ár nárse elesteıtin aýrý adam dep oılap qalsa kerek.

Endi jigittiń basyna «Myna qyzdyń boljamy ras bolsa qaıtemin?» — degen qubyjyq oı keldi. Qoryqqanǵa qos kórinedi demekshi, ózi elesten shoshynyp júrgen joq pa? Qorqynyshty oı kóńiline uıalaǵan ol burylyp alyp, aldy-artyna qaramaı, qyzǵa da jaýap qatpastan tartyp otyrdy. Qyz kúrsindi de, basyn shaıqap, eńkeıip aram shópti julýǵa qaıta kiristi.

Djek bárin de qaıta oılanyp, qabyrǵasymen keńespekshi boldy. «Eger myna qarǵys atqyr páleni jetiden jıyrma bes mınýt ótkende taǵy da bir ret estıtin bolsam,— dedi ózine ózi,— onda maǵan shynynda da birdeme elestep júrgen boldy. Biraq qaıtyp estı qoımaspyn».

Ol kúni boıy mazasy ketip, erte jatyp qaldy da, erteńgisin álgini qaıta tekserip kórmekshi boldy.

Mundaıda adamnyń uıyqtaı almaıtyny belgili ǵoı, ol tún jarymyna deıin kóz ilmeı jatty da, sonyń saldarynan erteńgisin ádettegiden jaıyraq oıandy. Ol qonaq úıden shyǵyp, gólf alańyna qaraı júgirip bara jatqan kezde, ýaqyt jetiden jıyrma mınýt ketken bolatyn. Ol álgi sumdyq daýys estiletin mejeli jerge jeti jıyrma beste jetip úlgirmeıtinin sezdi, biraq ózine birdeme elestep júrse, álgi sumdyqty qaı jerden bolsa da estýge tıistimin dep túıdi. Saǵattan kóz almaı, odan ári júgire berdi.

Bul kezde saǵat jetiden jıyrma bes mınýt ótken edi. Alystan bir áıeldiń shyńǵyrǵan daýsynyń jańǵyryǵy estildi. Sózderi anyq bolmasa da, buryn ózi estigen tanys daýys ekenine eshbir kúmáni bolǵan joq. Dál sol jerden, kotejdiń mańaıynan shyǵatyn sıaqty.

Bir qyzyǵy álgini estigennen keıin onyń kúdigi taraı bastady. Ári-beriden soń bul bireýdiń aldamshy qaljyńy da bolýy múmkin. Múmkin ana qyzdyń ózi bolar ádeıi aqymaq etip júrgen. Ol ıyǵyn batyldaý kóterip, sýmkasynan gólf oınaıtyn taıaǵyn aldy. Alańnyń kotej jaǵyndaǵy biraz uıalaryn betke alyp, dopty solaı qaraı qýdy.

Qyz ádettegideı baqtyń ishinde eken. Búgin ol shópten basyn joǵary kóterip, jigit bas kıimin alyp amandasyp edi, uıalyńqyraı sálemdesti. Ózi burynǵydan da qulpyryp ketipti.

— Aýa-raıy búgin tamasha, solaı ǵoı?— dedi Djek oǵan kóńildene sóz tastap.

— Iá, aıtatyny joq, óte tamasha.

— Baqqa da jaqsy bolar deımin?

Qyz eptep jymıyp edi, eki betine ádemi shuńqyr paıda bola qaldy.

— Joq, o ne degenińiz! Gúlderime jańbyr táýir bolar edi. Kórmeısiz be qýrap bara jatqanyn.

Jigit qyzdyń berirek kelińiz degen ymyn túsine qoıyp, baqty alańnan bólip turǵan qalyń buta qorshaýǵa jaqyndap, baqtyń ishine úńildi.

— Gúlder durys sıaqty,— dedi ol yńǵaısyzdanyp, Qyzdyń oǵan jany ashı qaraǵanyn baıqap qalǵan edi.

— Kúnshýaq jaqsy, solaı ǵoı? Gúlderdi qoıshy, olardy sýǵarýǵa da bolady ǵoı. Biraq adamǵa kúsh beretin, densaýlyǵyn túzeıtin kún ǵoı. Búgin meniń baıqaýymsha, myrzanyń jaǵdaıy jaqsyraq sıaqty.

Qyzdyń músirkeı sóılegeni Djektiń janyna qatty batty. «Bári de qurysyn,— dedi ol ózine-ózi.— Bul qyz meni jyly sózben emdemekshi».

— Densaýlyǵym attaı,— dedi ol jaqtyryńqyramaı.

— Jaqsy eken,— dedi qyz ári tez, ári jubatyńqyraı jaýap qatyp.

Qyzdyń senbeı turǵanyn sezip, Djektiń yzasy keldi.

Ol taǵy biraz oılandy da erteńgi tamaqqa asyǵyp ketip qaldy. Tamaq ústinde Djek kórshi stolda otyrǵan er adamnyń ózinen kóz almaı baqylap otyrǵanyn osymen áldeneshe ret baıqady. Orta jastaǵy adam bolatyn. Shoqsha qara saqaly men ótkir kózi, ózin senimdi de erkin ustaýy onyń joǵarǵy dárejeli maman ekeninen habar berip turǵandaı edi. Esimi Levıngton ekenin Djek biletin. Sonymen qatar, belgili maman dáriger ekeni týraly da Djek habardar edi.

Búgin álgi kisiniń ózinen kóz almaı, óte muqıat baqylap otyrǵanyn sezip, sál seskengendeı boldy. Sonda qalaı, tereńde jatqan qupıasy betinde jazýly turǵandaı, kez kelgen adam oqı alatyn bolǵany ma? Álde maman adam bolǵandyqtan bunyń mıyndaǵy aqaýdy bilip otyr ma?

Álgini oılaǵanda Djek qaltyrap ketti. Shynynda da solaı bolǵany ma?

Kenet oıyna jańaǵy jumbaqty sheshýdiń eń ońaı joly sap ete tústi. Buǵan deıin alańǵa jattyǵý jasaýǵa jalǵyz ózi baryp júrdi ǵoı. Al endi qasyna bireýdi erte barsa qaıtedi? Onda úsh nárseniń biri bolýy múmkin: álgi daýys shyqpaı qalýy múmkin; al daýys shyqsa ony ekeýi birdeı estýi múmkin; nemese daýysty tek ózi ǵana estýi múmkin.

Sol kúni keshkisin óz oıyn iske asyrýdyń qamyna kiristi. Alańǵa ózimen birge alyp barǵysy kelgen adamy Levıngton bolatyn. Ekeýi op-ońaı shúıirkelesip ketti. Bálkim, Levıngton Djektiń ózimen ashylyp sóılesýin burynnan kútip júrgen de bolar. Qalaı bolǵanda da, Levıngtonnyń onymen kezdesýge yntaly ekeni anyq bolatyn. Erteńgi asqa deıin gólf oınaýǵa qalaısyz degen usynysqa ol kelise ketti. Olar tańerteńgisin oınaıtyn bolyp sóz baılasty.

Ekeýi syrtqa jeti bolmaı shyǵyp ketti. Aýa-raıy tym jaqsy bolatyn. Kún onsha jyly bolmaǵanymen jel joq, bultsyz edi. Dáriger táýirirek oınap, Djek onsha mandyta almady. Onyń esil-derti bútindeı kóńilindegi qubyjyqta bolatyn. Qaıta-qaıta saǵatyna jasyryn qarap qoıady. Jetinshi mejege jetken bolatyn. Kotej jańaǵy meje men dop túsiretin kelesi uıanyń orta tusynda-tyn. Mezgil jeti jıyrmaǵa taıap qalǵan.

Olar úıdiń mańynan ótip bara jatqanda qyz ádettegisinshe baqtyń ishinde júrgen, bularǵa qaramady.

Eki dop ta alańda, Djektiki uıaǵa jaqyn, al dárigerdiki odan alystaý jerde jatqan.

— Men mynany qalaıda uıaǵa túsirýim kerek,— dedi Levıngton.— Túsiretin shyǵarmyn deımin.

Ol eńkeıip, dopty qalaı soǵýdy oılastyrdy. Al Djek qybyr etpeı, eki kózin saǵatynan almaı baqylap turǵan. Bul kezde mezgil jetiden jıyrma bes mınýt ketken edi.

Dop shóptiń ústimen domalap baryp, túbine sál kidirdi de, uıaǵa kirip ketti.

— Jaqsy soqtyńyz,— dedi Djek. Daýsy birtúrli qyryldap shyqty.— Ol moınynan júk túskendeı kúrsindi de, bilegindegi saǵatyn joǵaryraq ysyryp qoıdy. Eshteńe de estilgen joq.

— Bir mınýtqa aıyp etpeseńiz,— dedi Djek.— Men trýbkamdy tutatyp alaıyn.

Olar segizinshi mejege kelgende kishkentaı úzilis jasady. Djek yrqyna kónbeı qaltyraǵan saýsaqtarymen trýbkasyn temekige toltyryp, tutatyp aldy. Kóńilinde júrgen qara tas birjolata túskendeı.

— Qudaıym-aý, aýa-raıy qandaı jaqsy edi,— dedi ol alysqa rahattana kóz tastap.— Levıngton myrza sizdiń soǵatyn kezegińiz.

Dál osy sátte álgi pále qaıta bastaldy. Dáriger taıaǵyn sermegeni sol edi, qınalǵan bir áıeldiń ashshy daýsy estildi.

— Óltirip jatyr! Kómek berińder! Óltirip jatyr!— Daýys shyqqan jaqqa jalt qaraǵan kezde, Djektiń jany ketip qalǵan qolynan trýbkasy túsip ketti. Janyndaǵy adam esine túsip, ol endi entigin basa almaı, Levıngtonǵa qarady.

Levıngton kózin kólegeılep, dobynyń sońynan qarap tur eken.

— Qattyraq soǵý kerek edi, sál jetpeı qaldy,— dedi ol.

Levıngton eshteńe estimegen sıaqty.

Djekke jer shyr aınalǵandaı kórindi. Ol qatty teńselip, bir-eki qadam jasady. Esin jıǵan kezde shóbi qysqa qyrqylǵan shymnyń ústinde jatqan bolatyn. Levıngton eńkeıip, ústine tónip tur eken.

— Já, eshteńe etpeıdi, eshteńe etpeıdi,— dedi ol.

— Maǵan ne boldy?

— Esińnen tanyp qaldyń, jigitim.

— Qudaıym-aý!—dep Djek yńyrandy.

— Ne bop qaldy? Kóńilińde bir nárse bar ǵoı deımin.

— Qazir bárin de aıtyp berem, biraq aldymen sizden bir nárse suraıyn dep edim.

Dáriger trýbkasyn tutatyp, alańnyń shetine jaıǵasty da: «Ne suraımyn deseń de qulaǵym sende»,— dedi sabyrly sóılep.

— Keıingi bir-eki kúnde siz meni zer sala baqylap júrdińiz ǵoı. Sebebi ne?

Levıngton eptep kózin jypylyqtatyp: «Bul ózi bir yńǵaısyzdaý suraq eken. «Qazanshynyń erki bar, qaıdan qulaq shyǵarsa» degen naqyl sózdi biletin bolarsyń?»— dedi.

— Jaltarmańyz. Men shynnan surap turmyn. Nege óıttińiz? Surap turǵanymnyń úlken sebebi bar?

Levıngton qaljyńyn tyıa qoıyp: «Suraǵyńa búkpeı jaýap bereıin. Seniń bir nárse oılap, tuıyqqa tirelip, qatty kúızelip júrgenińdi baıqap, óıtetindeı bul jigitke ne boldy eken degen oı keldi maǵan»,— dedi.

— Onyń jaýabyn op-ońaı-aq bereıin men sizge,— dedi Djek ashyna sóılep.— Men jyndanaıyn dep júrmin..

Ol jym bola qaldy, biraq jańaǵy sózi ózi oılaǵandaı áser qaldyrmaı, qorqynysh sezim de týǵyza qoımaǵandyqtan, taǵy da qaıtalap:

— «Men jyndanaıyn dep júrmin» — dedi.

— Túk túsinsem buıyrmasyn,— dedi Levıngton kúbirlep.— Shynynda óte qyzyq eken.

Djektiń yzasy kelip: «Odan bóten eshteme aıta almaısyz ǵoı shamasy. Dárigerler, báse osylaı, meıirimsiz»,— dedi.

— Já, já, jigitim, sen túsinbeı beker aıtyp otyrsyń. Máselen, men dáriger degen ataǵym bolǵanmen... Dálirek aıtqanda, men... tán emdeıtin dáriger emespin.

Djek oǵan úńile qarap: «Onda jan emdeıtin dáriger boldyńyz ǵoı?» — dedi.

— Iá, shamasy solaı, biraq men ózimdi rýhanı dárigermin dep esepteımin.

— Oho!

— Únińnen kelispeı otyrǵanyńdy sezip turmyn, biraq biz adamnyń táninen bólinip ketip, jeke ózinshe ómir súretin qubylysty da bir nárse dep ataýǵa tıistimiz ǵoı. Rýhanı termındermen de eseptesýge týra keledi, jigitim. Ol tek shirkeý qyzmetkerleriniń oılap tapqan dúnıesi emes. Biraq ony rýh, rýhanı dúnıe nemese ózińniń kóńilin unatqan bolsa, basqa termınmen de ataýǵa bolady. Sen jańa ǵana meniń sózime renjip qaldyń. Biraq, kóńilińe kelse de aıtaıyn, men óziń sıaqty ustamdy, deni taza jas jigittiń elesten azap shegip, jyndanaıyn dep júrgenine shynymen tańdanyp, bir túrli bop qaldym.

— Men álde qashan jyndandym, oǵan sóz joq. Bir nársem jetispeıtini haq.

— Keshirersiń, biraq men oǵan senbeımin.

— Men elesten azap shegip júrmin.

— Tústen keıin be?

— Joq, tańerteń.

— Múmkin emes,— dedi dáriger, óship qalǵan trýbkasyn qaıta tutatyp.

— Sizge aıtaıyn, men ózge jan adam estimeıtin nárselerdi estıtin boldym.

— Myńnyń biri ǵana Iýpıterdiń serikteri bar ekenin kóripti² — al qalǵan toǵyz júz toqsan toǵyz adam kóre almapty dep Iýpıterdiń serikteriniń bar ekenine shúbá keltirýge bolmaıdy ǵoı. Sosyn ana myńynshy adamdy aqymaq sanaýdyń da jóni joq.

— Iýpıterdiń serikteri ǵylymı turǵydan dáleldengen aqıqat.

— Búgingi elestiń erteńgi dáleldengen ǵylymı aqıqat bolýy da ábden yqtımal.

Qansha degenmen Levıngtonnyń jańaǵy aıtqan qarapaıym sózderi Djekke áser ete bastaǵan bolatyn. Kóńili ájeptáýir ornyna túsip qalǵan edi. Dáriger oǵan bir-eki mınýttaı zer sala qarap turdy da, basyn ızep: «Mine endi jaqsy boldy»,— dedi.— Jastardyń bir jaman jeri sol, sender ózderińniń fılosofıańnan basqaǵa senbeıtin syńarjaqsyńdar. Al endi álgi senimderińdi basqa bireýler joqqa shyǵara qalsa, záreleriń kete bastaıdy. Al endi ózińniń jyndanýǵa qandaı dálelin bar, sony aıtshy. Jyndyhanaǵa salý jaǵyn sodan soń sheshermiz.

Djek shamasy kelgenshe bolǵan oqıǵany eshteńesin jasyrmaı aıtyp berdi.

— Biraq meniń bir túsine almaı otyrǵanym,— dedi ol sóziniń sońynda,— búgin tańerteń álgi daýys, nege ekeni belgisiz, jeti jarymda emes, odan bes mınýt keshigip shyqty.

Levıngton bir-eki mınýttaı oılanyp qaldy. Sosyn: «Seniń saǵatyn boıynsha, qazir ýaqyt qansha boldy?» — dedi.

— Segizge on bes mınýt qaldy,— dedi Djek saǵatyna úńilip.

— Onda bári de túsinikti. Meniń saǵatym boıynsha, segizge jıyrma mınýt qaldy. Seniki bes mınýt alda. Men úshin bul óte qyzyq ári mańyzdy nárse. Shynymdy aıtsam, bul taptyrmaıtyn jańalyq.

— Qalaısha?—dedi Djek bilgisi kelip.

— Anyqtap aıtatyn bolsaq, birinshi ret sen álgi daýysty shynymen estigensiń. Ol bireýdiń qaljyńy bolýy da, bolmaýy da múmkin. Kelesi kúni dál sol mezgilde álgi daýysty taǵy da estımin dep senip qalǵansyń.

— Ondaı senim bolǵan joq.

— Sanaly túrde emes, árıne. Pyx degen nárseden bárin de kútýge bolady. Biraq jańaǵy túsinik bárine jaýap bola almas. Eger solaı senip qalǵanyń ras bolsa, sen álgi daýysty óz saǵatyn boıynsha tek qana jetiden jıyrma bes mınýt ketkende ǵana estigen bolar ediń de, al álgi mezgilden asyp ketse, ózin oılaǵandaı, esh ýaqytta da estimegen bolar ediń.

— Iá, solaı bolsa she?

— E... Áli de túsinbediń be? Álgi aıqaı belgili bir jerden, belgili bir ýaqytta shyǵyp júr ǵoı. Shyǵatyn jeri ana kotejdiń mańy da, ýaqyty — jeti jıyrma bes...

— Solaı, biraq ol daýysty nelikten men ǵana estýim kerek? Men jyn, peri, eles, taǵy ne... arýaq degenderdiń birine de senbeımin. Olaı bolsa, álgi páleni men nege estýim kerek?

— E-e! Muny qazir biz túsindire almaımyz. — Túsiniksiz jeri eleske berilgish adamdardyń kópshiligi esh nársege senbeıtin syńarjaqtardan shyǵady. Al jańaǵydaı nárselerdiń bolatynyna senetin adamdarda, kerisinshe, eles bolmaıdy. Keıbir adamdar basqalardyń estı de, kóre de almaıtyn nárselerin estip, kóredi. Onyń nelikten olaı ekenin biz bilmeımiz. Sosyn on adamnyń toǵyzy ondaıdy kórgisi de, estigisi de kelmeıdi, sondyqtan da olar óziń sıaqty, elesten azap shegip júr ekenmin dep qalady. Bul elektr qýaty sıaqty. Keıbir zattar tokty jaqsy ótkizedi. Kópke deıin biz álginiń ne sebepten solaı bolatynyn bile almadyq. Solaı bola tura jańaǵyny moıyndaýǵa májbúr boldyq. Al qazir biz onyń sebebin bilemiz. Bir kúni, sóz joq, sen estigen daýysty ana qyz ekeýmiz nege estimeıtinimizdi de biletin bolamyz. Barlyǵy da tabıǵattyń zańyna baǵynady. Tabıǵattan tys kúsh bar degen jaı sóz. Adam psıhıkasyna áser etetin zańdylyqtardy tabý ońaı sharýa emes, biraq, kez kelgen árbir aıǵaq soǵan kómektesedi.

— Biraq endi men ne isteımin?— dedi Djek.

Levıngton kúlip: «Sharýańa pysyq kórinesin. Sonymen, jigitim, sen qazir tamaǵyńdy jaqsylap iship alasyń da, óziń túsinbeıtin nársemen basyńdy qatyrmaı jumysyńa ketesiń. Al men bolsam, ana alańnyń arjaǵyndaǵy kotejdi aılandyryp kórem, múmkin bir nárse tabylyp qalar. Men bilsem, qupıanyń syry sol jaqta jatyr»,— dedi.

Djek ornynan turyp: «Jaqsy, ser. Onyńyzǵa men daıynmyn, biraq menińshe...»

— Iá, nemene?

Djek yńǵaısyzdanyp qyzaryp ketti de: «Ana qyzdyń qatysy joq, menińshe» — dedi mińgirlep.

Levıngton kóńildenip: «Ol qyzdyń ádemi ekenin sen maǵan aıtpap ediń ǵoı! Jaraıdy, qam jeme, menińshe, álgi qupıa qyz bul jerge kóship kelmesten buryn bastalǵan bolýy kerek»,— dedi.

Keshke qaraı Djek ne bolǵanyn tezirek bilgisi kelip, asyǵa jetken bolatyn. Bul kezde óz taǵdyryn bútindeı Levıngtonǵa senip tapsyrǵan edi. Dárigerdiń bul máseleni tabıǵı qubylys dep, jaıbaraqat, tańdanbaı qabyldaǵany Djekke qatty áser etti.

Djek tamaq ishýge tómenge túsip edi, jańa dosy zalda kútip otyr eken. Dáriger tamaqty birge otyryp isheıik degen tilek bildirdi.

— Esh jańalyq joq pa, ser?— dedi Djek alańdap.

— Heder Kotejdiń búkil tarıhyn jınap keldim. O basta bul úıdi bir qart baǵban áıeli ekeýi jaldap alypty. Shaly qaıtys bolǵan soń kempir qyzynyn qolyma ketip qalypty. Endi ol úıge bir qurylysshy ıe bolypty. Álgi adam úıdi ádemilep qaıta salady da qalada turatyn bir djentelmenge satyp jiberedi. Sońǵy qojaıyn úıdi tek aptanyń sońǵy kúnderinde ǵana paıdalanypty. Osydan bir jyl buryn ol bul úıdi erli-zaıypty Terner deıtinderge satyp jiberedi. Estýimshe, qyzyq adamdar bolsa kerek. Kúıeýi — aǵylshyn, áıeli eldiń aıtýynsha, jartylaı orys eken, ózi kelbetti, óńdi bolsa kerek. Eshkimmen aralaspaı, tipti baǵynyń syrtyna da shyqpaı, ózderimen ózderi ǵana turyp jatypty. Jergilikti uzynqulaqtyń aıtýyna qaraǵanda, olar bir nárseden qoryqqan desedi, biraq bizge ol áńgimege senýdiń qajeti joq.

Sosyn bir kúni olar aıaq astynan ketip qalady. Úıden tańerteń shyǵyp ketedi de, sodan qaıtyp oralmaıdy. Jergilikti agentter Ternerdiń Londonnan jazǵan hatyn alady. Onda ol úıdi múmkindiginshe tezirek satyp jiberýdi ótinedi. Mebeldi, múlikti satady, al úıdiń ózin Moleverer deıtin bir myrza satyp alady. Ol da eki-aq apta turyp, sosyn úıdi jalǵa beretini jóninde habarlandyrý jasaıdy. Úıdiń qazirgi ıesi týberkýlezben aýyratyn bir fransýz profesory men sonyń qyzy deıdi. Olar kóship kelgeli on kún bopty.

Djek muny úndemeı otyryp, uıyp tyńdady.

— Bulardan bizge keler paıda kóre almaı turmyn,— dedi ol aqyrynda.— Siz she?

— Men olardan góri álgi Ternerler jaıyn kóbirek bilsem deımin,— dedi Levıngton alańsyz.— Olar tańsáriden ketip qalypty, esińde me? Meniń bilýimshe, olardyń ketkenin eshkim de kórmegen. Odan keıin Ternerdi kórgenderdi kezdestirdim, al áıelin kórdim degen tiri pende joq.

Djektiń óńi qýaryp: «Múmkin emes... siz sonda...»

— Abyrjyma jigitim. Óleıin dep jatqan adamnyń, ásirese, qatty qınalyp jatqan adamnyń aınalasyna, ortasyna eter áseri óte kúshti bolady. Jańaǵy orta álgi áserdi sińirip alyp basqa bireýlerge, máselen, myna saǵan, jetkizýi ábden múmkin.

— Nege maǵan?— dedi Djek mazasyzdana kúbirlep,— Nege basqa bireýge emes?

— Sen álgindeı ǵajaıyp kúshtiń bolatynyna jáne onyń jaıdan-jaı emestigine senetin sıaqtysyń ǵoı. Óz basym belgili bir maqsatpen jer torıtyn jyn-peri bar degenge senbeımin. Biraq meniń oıymsha, qaıtalap aıtaıyn, muny taza kezdeısoqtyq deýge bolmaıdy. Bul — shyndyqty izdep júrgen bir belgisiz kúsh... Qupıa kúshterdiń jasyryn qımyl jasap, shyndyqqa qaraı talpynýy...

Ol ózin shyrmap alǵan oıdan arylǵysy kelgendeı bir serpilip aldy da, Djekke jymıa qarap qoıdy.

— Búginshe bul áńgimeni qoıa turaıyq,— dedi ol usynys jasap.

Djek buǵan op-ońaı kónse de, jańaǵy áńgimeni ońaılyǵyn esh umyta almady.

Aptanyń sońynda ol shama-sharqynsha óz betimen anyqtamaq bolyp árekettenip edi, dárigerdiń aıtqandarynan artyq eshnárse de bile almady. Erteńgisin tamaqqa deıin gólf oınaýyn ol pyshaq keskendeı tyıdy.

Bul oqıǵanyń jalǵasy kútpegen jerden shyǵa keldi. Bir kúni ol jumystan kelse, jas bıkesh ózin kútip otyr eken. Tańdanǵany sonshama, izdep kelgen ózinin baqtan kóretin taýyqkóz qyzy (ol ony ózinshe solaı dep ataıtyn) bolyp shyqty. Ol sondaı mazasyzdanyp, qysylyp otyr eken.

— Ózińizdi bulaı izdep kelgenimdi keshirersiz, myrza! Biraq meniń sizge aıtatyn sózim bar. Men...

Qyz aınalasyna seziktene qarady.

— Munda kirińiz,— dedi Djek qonaq úıdiń sol kezde bos turǵan, áıelderge arnalǵan bólmesine qaraı jol bastap. Qyzyl maqpalmen qaptalǵan qapastaý bólme bolatyn.

— Iá, otyryńyz, Mıss... Mıss...

— Marchaýd, myrza. Felıze Marchaýd.

— Otyryńyz, madmýazel Marchaýd, sosyn áńgimeńizdi aıtyńyz.

Felıze birden otyra qaldy. Búgin ústine jasyl kıim kıipti. Kelbeti men tákapparlyǵy erekshe kóz tartady. Qyzdyń qasyna otyrǵan kezde Djektiń júregi lúpildep ketti.

— Bul bylaı boldy,— dedi Felıze.— Bizdiń bul jerge kelgenimizge onsha kóp ýaqyt bolǵan joq. Birinshi kúnnen bastap-aq kishkentaı úıimizdi jyn-shaıtan torıdy degen qaýeset estidik. Jalshy qyz jaldaıyq desek, eshkim jolamaıdy. Ol da eshteńe emes, ózim de úıge qarap, tamaq jasaı alamyn.

«Perishte»,— dedi ishinen, ǵashyq bolǵan jas jigit.— «Keremet». Biraq ol syr bildirmeı, is jóninde sóılesip otyrǵan adamnyń keıpin saqtady.

— Álgi eles týraly áńgime, menińshe, bastan aıaq essizdik boldy, osydan tórt kún burynǵyny aıtamyn. Myrza, men tórt kún boıy bir-aq túrli tús kórip júrmin. Túsime bir sulý áıel kiredi. Ózi boıshań, aqqubasha. Qolyna ustaǵan kók qytaı qumyrasy bar. Ózi zardap shekken, azap kórgen áıel, qolyndaǵy qumyrasyn maǵan qaraı usyna beredi, onymen bir nárse iste dep aıtqysy keletin adam tárizdi. Bári quryp ketsin! Ózi sóıleı almaıdy, onyń ne suraǵanyn men túsine almaımyn. Aldyńǵy eki tún boıy kórgen tús osyndaı boldy, biraq aldyńǵy túni taǵy biraz nárse kirdi. Áıel men qumyra kórinbeı ketti de, aıaq astynan men onyń shyńǵyrǵan daýsyn estidim. Bul — osy áıeldiń daýsy, túsindińiz be? Sosyn, ýh! Myrza, áneý kúni tańerteń siz maǵan aıtqan sózderdi aıtty. «Óltirip jatyr, kómektesińder! Óltirip jatyr!» Zárem ushyp oıanyp kettim. Ózime-ózim: «Mynaý-sumdyq! Álgi estigen sózderińiz — kezdeısoqtyq» deımin. Biraq keshe túni jańaǵy tús qaıta kirdi. Myrza bul ne bolýy múmkin. Biz endi ne isteımiz?

Felızeniń qoryqqannan óńi qashyp ketipti. Saýsaqtaryn aıqastyryp, ol Djekke jalbaryna qarady. Jigit baıqasa da, eshteńe sezbegensip, mán bermeı qoıdy.

— Durys, madmýazel Marchaýd. Abyrjymańyz. Eger qarsy bolmasańyz men sizge ne isteý kerektigin aıtaıyn. Osynda jatqan dáriger Levıngton deıtin dosyma jańaǵy áńgimeni túgeldeı qaıtalap aıtyp berińiz.

Felıze kelisimin bergen soń Djek Levıngtondy izdep shyǵyp ketti. Biraz ýaqyt ótken soń ol dosyn ertip, qaıta kirdi.

Levıngtonǵa Djek qyzdy asyǵys tanystyrdy. Onysyna raqmet aıtyp jatyp, Levıngton qyzǵa bir qarap qoıdy. Senimine kiretindeı biraz sóz aıtqannan keıin, Levıngton qyzdyń abyrjyǵanyn basyp, endi áńgimesin qulaq sala tyńdady.

— Óte túsiniksiz jaǵdaı eken,— dedi qyz sózin aıaqtaǵan kezde.— Muny ákeńizge aıttyńyz ba?

Felıze basyn shaıqap: «Ony abyrjytqym kelmedi. Áli qatty aýyryp jatyr,— dedi eki kózi jasqa tolyp,— mazalaǵym kelmeıdi».

— Túsinikti,— dedi Levıngton jany ashyp.— Bizge kelgenińizge qýanyshtymyz, madmýazel Marchaýd. Gartıngton da sizdikine uqsas birdeńeni basynan keshirdi. Menińshe, biz bir izge tústik-aý deımin. Budan basqa bizge aıtatyn eshteńeńiz joq pa?

Felıze tez qımyldap: «Árıne! Umytyp barady ekem! Áńgimeniń túıini — bul. Qarańyz, myrza: mynany bir servanttyń artyna túsip ketken jerinen taýyp aldym.

Qyz olarǵa akvarel boıaýmen dórekileý salynǵan áıeldiń beınesi bar, kirleý, bir paraq qaǵazdy usyndy. Bylǵanyshtaý salynǵanymen óte uqsaıdy eken. Bul boıshań, aqqubasha kelgen áıeldiń sýreti bolatyn. Biraq bet-álpetinen onyń aǵylshyn áıeli emes ekeni baıqalady.

Áıel ústine kók qytaı qumyrasy qoıylǵan stoldyń qasynda tur.

— Men muny búgin erteńgisin ǵana taýyp aldym,— dedi Felıze.— Dáriger myrza, mynaý — dál meniń túsimde kórgen áıeldiń beınesi, al ana kók qumyra da uqsap tur.

— Ǵajap,— dedi Levıngton.— Qupıanyń kilti kók qumyrada sıaqty. Ózi qytaı qumyrasyna uqsaıdy eken, menińshe, eski qumyra bolýy kerek. Betinde ǵajaıyp órnegi bar sekildi.

— Bul qytaı qumyrasy,— dedi Djek.— Naǵashymnyń jınaǵan qolleksıasynan týra osyǵan uqsas bireýin kórgemin. Naǵashym — qytaı farforyn jınaıtyn áýesqoılardyń biri. Osydan az ǵana buryn týra osyndaı kumyrany kórgenim esimde.

— Qytaı qumyrasy,— dedi Levıngton oılanyp. Ol: bir-eki mınýttaı oıǵa shomyp otyrdy da, kenet basyn kóterip aldy. Kózi bir túrli jaınap ketipti. Sosyn: «Gartıngton, seniń naǵashyńnyń ol qumyrany alǵanyna qansha ýaqyt boldy?» — dedi.

— Qansha deısiz be? Anyǵyn aıta almaımyn.

— Oılan. Keıingi kezde satyp alǵan joq pa?

— Bilmeımin... Iá, menińshe, keıinirekte satyp aldy, endi oıyma tústi. Óz basym farforǵa áýestigim joq, biraq naǵashymnyń jýyq arada satyp alǵan zattaryn kórsetkeni esimde. Myna qumyra — solardyń biri.

— Eki aıǵa jeteǵabyl ýaqyttyń shamasynda ma? Álgi Ternerler de Heder Kotejden eki aı buryn ǵana ketip qaldy ǵoı.

— Iá, solaı sıaqty.

— Seniń naǵashyń osy qumyra sekildi úı múlikteri satylatyn jerlerge ara-tura baryp turatyn bolar?

— Ol kisi ondaıdyń ıisi shyqqan jerlerden qalmaıdy.

— Olaı bolsa jańaǵy farfordy sol Ternerlerdiń, múlki satylǵan kezde alýy múmkin degen boljam aıtsaq qatelese qoımaspyz. Ǵajap kezdeısoqtyq nemese álgi, men aıtqandaı, belgisiz kúshtiń shyndyqqa talpynýy osy bolar. Gartıngton, sen naǵashyńnan jańaǵy qumyrany qaıdan satyp alǵanyn bilshi.

Djektiń túsi qashyp: «Bul múmkin emes pe dep qorkyp otyrmyn. Djordj naǵashym Evropaǵa jol júrip ketip edi. Men áýeli oǵan hatty qaı jerge jazarymdy da bilmeımin»,— dedi.

— Ol jaqta qansha ýaqyt bolady?

— Eń kem degende bir aıdaı bolady.

Bári úndemeı qaldy. Felıze abyrjyp, eki erkekke kezek-kezek qarady.

— Bizdiń qoldan keler eshteme joq pa?—dedi ol uıalyńqyrap.

— Iá, bir nárse isteýge bolady,— dedi Levıngton, ábden mazasy ketken adamǵa uqsap.— Múmkin bul oǵashtaý da bolar, biraq isteýge bolady ǵoı degen senimdemin. Gartıngton, álgi qumyrany sen qalaıda tabýyń kerek. Osynda alyp kel, sosyn eger madmýazel ruqsat etse, biz túndi kók qumyramen birge Heder Kotejde ótkizemiz.

Djektiń muny estigende tula boıy túrshigip ketti.

— Sonda, sizdińshe, ne bolady?— dedi mazasy ketip.

— Ol jaǵynan beıhabarmyn, biraq qupıanyń syry ashylyp, elestiń tyıylatynyna kúmánim joq. Qumyranyń túbi qos qabat bolyp, sonda birdeme tyǵýly jatýy da múmkin. Eger budan eshnárse bola qoımasa, onda óz aqylymyzben sheshýimizge týra keledi.

Felıze saýsaqtaryn aıqastyryp: «Tamasha usynys»,— dep aıqaılap jiberdi.

Qyzdyń kózi qýanǵannan jaınap ketti. Djek onsha qulshyna qoımady, kerisinshe, ishteı qatty qorqyp otyrǵan bolatyn. Biraq Felızeniń aldynda qoryqqanyn ol basyn kesip alsa da sezdirmes edi. Dáriger.bolsa, ózi jasaǵan qonystan artyq eshnárse joq degendeı syńaı tanytty.

— Qumyrany qashan alyp kelesiz?—dedi Felıze Djekke burylyp.

— Erteń,— dedi ol yqylassyz.

Endi ol qolǵa alǵan isin aıaǵyna deıin jetkizýge májbúr boldy. Biraq, kóńiline uıalap, qyr sońynan qalmaı qýalap júrgen, kúnde erteńgisin kómekke shaqyratyn tajal aıqaıdan qalaıda birjolata qutylýy kerek.

Ol naǵashysynyń úıine ertesine keshke qaraı baryp, qumyrany alyp qaıtty. Qumyrany qaıta kórgen kezde, ol munyń akvarel boıaýmen qaǵazǵa salynǵan álgi sýrettegi qumyraǵa qatty uqsaıtynyna kózi jete bastady, biraq, qansha qadaǵalap qarasa da, qumyradan qupıa jasyryp qoıatyndaı eshbir qýystyń belgisin taba almady.

Olar Levıngton myrza ekeýi Heder Kotejge kelgen kezde saǵat túngi on bir bolatyn. Felıze olardyń kelýin baǵyp otyrǵan bolsa kerek, esikti qaǵyp úlgermesten ashyp jiberdi.

— İshke kirińizder,— dedi sybyrlap.— Ákem joǵaryda uıyqtap jatyr, oıatyp almaıyq. Men sizderge kofe daıyndap qoıdym.

Qyz qonaqtardy kishirek, jaıly bólmege alyp keldi. Kamınniń aldyndaǵy temir tordyń ústinde spırt sham tur. Qyz eńkeıip, olarǵa hosh ıisti kofe kuıyp berdi.

Sosyn Djek qytaı qumyrasy oralǵan birneshe qabat qaǵazdy sypyryp alyp tastady. Felızeniń kózi qumyraǵa túskende, tańdanyp, demin ishine tartty.

— Iá, ıá,— dedi ol qulshyna daýystap.— Dál ózi, men muny jazbaı tanımyn.

Bul eki arada Levıngton óz daıyndyǵyn jasap jatqan bolatyn. Ol bir kishirek stoldyń ústinen sándikke turǵan nárselerdiń bárin sypyryp alyp tastap, stoldy ortaǵa jyljytty. Jan-jaǵyna úsh oryndyq qoıdy. Sosyn kók qumyrany Djekten alyp, stoldyń dál ortasyna jaıǵastyrdy.

— Al, endi,— dedi ol,— biz daıynbyz. Jaryqtyq bárin óshirip, stoldyń aınalasynda tas qarańǵyda otyralyq. Analar onyń aıtqanyn istedi. Qarańǵyda Levıngtonnyń daýsy qaıta estildi.

— Eshteme de oılamańdar, nemese barlyǵyn da oılańdar. Kóńilderińe eshteme almaı, erkin otyryńdar. Birimizdiń kóripkel qasıetimiz bolýy múmkin. Eger olaı bolsa, álgi adam maýjyrap uıyqtap ketedi. Esterinde bolsyn, qorqatyn eshteme de joq. Qorqynyshtan arylyp emin-erkin, jaıbaraqat...

Onyń daýsy birte-birte báseńdep baryp, tyndy. Bara-bara tynyshtyq ta ornady. Levıngtonnyń «qorqynyshtan arylyńdar» degeni beker emes-tin. Djek qorqynyshtan záresi ketip, qatty úreılenip otyrǵan bolatyn. Ol Felızeniń de úreıi ushyp otyr degen senimde-tin. Kenet ol qyzdyń áreń-áreń shyqqan daýsyn estidi.

— Bir sumdyq bolaıyn dep tur. Men ony sezip otyrmyn,— dedi ol.

— Qoryqpańdar,— dedi Levıngton.— Qupıa kúshke kedergi jasamańdar.

Qarańǵylyq odan ári qoıýlanyp, tylsym tynyshtyq ornady. Nege ekeni belgisiz bir qorqynysh sezim bılep alyp barady.

Djek qylǵynyp, tunshyǵyp bara jatqandaı sezindi. Álgi sumdyq ústine tónip kep qalǵan sıaqty...

Sodan soń qorqynyshty sát te bitti. Djek maýjyrap múlgidi de, kirpikteri aıqasyp, uıyqtap ketti... tynyshtyq... qarańǵylyq...

Djek bolar-bolmas qımyldady. Basy zildeı, kádimgi ishine qorǵasyn quıyp tastaǵandaı. Qaıda jatyr ózi?

Kún jarqyrap tur... qustar... Aspanǵa kózin qadap jatqan bolatyn.

Sosyn onyń esine bári de qaıta tústi. Álgi otyrys. Kishkentaı bólme. Felıze men dáriger. Ózi ne bolyp edi?

Ol keýdesin kóterdi. Basy solqyldap túsip barady. Jan-jaǵyna qarady. Ol kotejge jaqyndaý jerdegi bir shoq aǵashtyń ishinde jatyr eken. Qasynda jan adam joq. Saǵatyn alyp qarady. Tańdanǵany sonsha, ýaqyt on eki jarym bolypty. Djek ornynan áreń turyp, bar kúshin salyp, kotejge qaraı júgirdi. Uıqydan oıata almaǵan soń analar mazasy ketip, ony taza aýaǵa shyǵarǵan bolýlary kerek.

Kotejge jetip, Djek esikti qatty-qatty qaqty. Biraq eshkim esik ashpady, úıde tiri jan joq sekildi. Olar kómek suraýǵa ketken bolýlary kerek. Áıtpese... Djekti endi nege ekeni belgisiz, qorqynysh sezimi bıleı bastady. Túnde ne bolyp edi ózi?

Júgirip otyryp qonaq úıge keldi. Surastyrmaqshy bolyp, keńsege qaraı júre berip edi, búıirinen bireý nuqyp qalyp, Djek ushyp túse jazdady. Ashýy kelip, jalt burylyp edi, kúlkige býlyǵyp, demin ala almaı turǵan aq shashty qart djentelmendi kórdi.

— Meni kútpep pe ediń, bala. Kútpegensiń ǵoı, sirá?— dedi álgi kisi.

— Má saǵan, mynaý Djordj naǵashym ǵoı, men sizdi ıt arqasy qıanda, Italıa ma, bir jerde júrgen shyǵar desem.

— E-e! Olaı emes. Ótken túni Dývrǵa kelip túskemin. Qalaǵa mashınamen bara jatqan soń joldan soǵa keteıin dep burylǵanmyn. Baıqasam, munda túnemegen sıaqtysyń ǵoı, solaı ma? Júrisiń tym shıraq eken...

— Djordj aǵa,— dedi Djek naǵashysynyń sózin bólip.— Sizge aıtatyn bir tótenshe áńgimem bar. Siz oǵan senbeıtin de shyǵarsyz.

Djek áńgimesin bastan aıaq aıtyp berdi de: «Olarmen ne bolǵanyn bir qudaıdyń ózi bilsin»,— dep sózin aıaqtady.

Naǵashysynyń júregi jarylyp ketýge az-aq qaldy. «Qumyra», dep aıqaılaýǵa shamasy áreń keldi, aqyrynda.

— Kók qumyra! Oǵan ne boldy?

Djek dym túsinbeı, naǵashysyna ańyraıyp qarap qaldy. Biraq túıdek-túıdegimen shyqqan sózden ol endi-endi ǵana birdeme túsine bastady.

Toqtalmaı aǵytylyp: «Mın dáýirinen kele jatqan... óte sırek kezdesetin... qolleksıamnyń sáni edi... eń keminde on myń fýnt turatyn... Amerıkandyq mıllıoner Hoggenhaımer satyp alamyn dep usynys jasap edi... búkil dúnıe júzinde bir-aq dana edi... Saıtan alǵyr, ser, meniń kók qumyramdy qaıda jiberdiń?

Djek keńsege júgirip kirdi. Ol Levıngtondy tabýǵa tıisti. Qeńsedegi jastaý áıel oǵan salqyndaý kóz tastap: «Dáriger Levıngton keshe túni mashınasymen júrip ketken. Ol sizge hat tastap ketti»,— dedi.

Djek konvertti jyrtyp ashty. Óte qysqa, toq eterin ǵana jazypty.

«Qurmetti jas dos!

Elesti kún artta qaldy ma? Áli qala qoıǵan joq shyǵar. Ásirese, qazirgi ǵylymnyń tilimen aldap soqqanda solaı bolady. Felızeden, jarymjan ákesinen jáne ózimnen úlken sálem joldaımyn. Attanyp ketkenimizge on eki saǵat boldy, bul bizge ábden jetkilikti.

Sálemmen, Embroýz Levıngton, jandy emdeıtin dáriger».

---