InfoHub Logo

                                                                          Baýyrjan Momyshulyna 110 jyl

 Baýyrjan Momyshuly (24 jeltoqsan 1910 jyl - 10 maýsym 1982 jyl) – Keńes odaǵynyń batyry, jazýshy, Ekinshi dúnıejúzilik soǵystyń dańqty jaýyngeri, áskerı qolbasshy, strateg jáne taktık. Baýyrjan Momyshuly 1910 jyldyń 24 jeltoqsanynda Jambyl oblysynyń Jýaly aýdanyndaǵy Kólbastaý aýylynda týǵan. Dýlat taıpasynyń Shymyr rýynan shyqqan. Ákesi Momysh el arasynda aǵash ustasy jáne etikshi, zergerligimen tanymal bolatyn. Anasy Rázıa Baýyrjannyń 3 jasynda dúnıeden ótedi. Sol kezden ol ájesi Qyztýmastyń qolynda ósedi. Ájesi úlken jasqa kelgen kezde aǵaıyn-týysy «sary kempir» dep ataǵan. Baýyrjan Momyshuly 1924 jyly Shymkent qalasynda 7 jyldyq mektepti bitirip, áskerı mindetin óteýge shaqyrýdyn aldynda muǵalim bolyp jumys jasaǵan.

Árıne, árbir qazaq  Baýyrjan Momyshuly degen atamyzdyn atyn estigende, soǵys jyldary qan maıdanda qol bastaǵan dıvızıanyń batyl komandıri eske túsedi. 2010 jyly Respýblıka boıynsha Baýyrjan Momyshulynyń 100-jyldyǵyna arnalǵan merekelik is-sharalar uıymdastyryldy.

Mysalyǵa aıtatyn bolsaq, Ekinshi dúnıejúzilik soǵysta dańqy shyqqan qazaq batyry Baýyrjan Momyshuly týraly «Qazaqtyń Baýyrjany» atty derekti fılm túsirilip, qyrkúıek aıynyń 14-i kúni Almatyda fılm kópshilikke tanystyryldy. Fılmdi úkimet tapsyrysymen Baýyrjan Momyshulynyń 100 jyldyq mereıtoıyna arnap rejıser Qalıla Omarov túsirdi. Osy aıda Baýyrjan Momyshulynyń 30 tomdyq shyǵarmalar jınaǵy jaryqqa shyqty. Bul shyǵarmalar jınaǵyna Baýyrjan atamyzdyń zamandastary jazǵan estelikter men batyrǵa joldanǵan arnaý óleńderi de engen.

Jeltoqsannyń 10-y kúni Almatydaǵy 28 panfılovshylar saıabaǵynda keńes-german soǵysynyń qaharmany, jazýshy Baýyrjan Momyshulyna turǵyzylǵan eskertkish saltanatty jaǵdaıda ashyldy. Eskertkishtiń ashylýyna dańqty jaýynger-jazýshynyń urpaqtary, zamandastary, qoǵamdyq uıymdar ókilderi, qalalyq ákimshilik basqarmalary qatysty. Jalpy bıiktigi 6 metrlik eskertkishtiń tuǵyry granıtten, al batyrdyń músini qoladan quıylyp, keıingi urpaqqa úlgi ári ónege bolyp tur. Dala danyshpany Jırenshe sheshenniń «Jaqsynyń aty, ǵalymnyń haty ólmeıdi» - degen qanatty sózi naqty Baýyrjan atamyz sıaqty aty ańyzǵa aınalǵan tulǵalarǵa arnalǵan.

2010 jyly 4-5 qarashada ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde «Halyq qaharmany Baýyrjan Momyshuly jáne qazirgi zaman» taqyrybynda halyqaralyq ǵylymı-praktıkalyq konferensıa ótti. Konferensıada Keńes Odaǵynyń batyry B.Momyshulynyń ómiri men qyzmeti, ǵylymı jáne ádebı muralary aıtyldy. Konferensıa jumysyna qatysqan ǵalymdardyń, izdenýshilerdiń, magıstranttardyń ǵylymı maqalalary úlken jınaq bolyp jarıalandy.

Uly Otan soǵysy jeńisiniń 75 jyldyǵy atalyp ótken bıylǵy jyly Baýyrjan Momyshuly 110 jasqa tolǵaly otyr. Qazaq halqy batyr perzentiniń árbir kelgen jasyn janynan shyǵarmaıdy. Atamyzdyń óz otanyn súıgendigin, maqtan tutqanyn: «Otan úshin otqa tús kúımeısiń»,   «Óz ultyn syılamaý, ony maqtanysh etpeý – satqyndyqtyń belgisi» - degen naqyl sózderi naqty dáleldeıdi. Osy sózder batyr atamyzdyń soǵysta qansha qıyn, aýyr bolsada, óz Otany úshin bárine ázir bolǵanyn dáleldeıdi.

Soǵysta bolǵan árbir ata-babamyzdy júz jyl bolsyn, myń jyl bolsyn árdaıym óz júregimizde, oıymyzda, sanamyzda saqtap, qasıetteı qadirlep, óz alǵysymyzdy bildirýimiz qajet.

Jastardyń ulttyq patrıotızimin, otanyna degen súıyspenshiligin damytýǵa, arttyrýǵa Baýyrjan Momyshuly sıaqty batyr ata-balarymyzdyń qosqan úlesi óte zor. Batyr atamyzdyń mynadaı aıtqan keremet sózderi bar: «Patrıotızm degenimiz – áke-shesheńdi qurmetteı bilýiń, óz ultyńdy súıýiń, ana tilińdi ardaqtaýyń, óz halqyńnyń ótken joly men tarıhyn qurmettep, oǵan til tıgizbeýiń men óz Otanyńdy jaýdan qorǵaýyń».

Halyqymyzdyń, ultymyzdyń amandyǵy, Otanymyzdyń ary qaraıda damýy jas urpaq qolynda. Bul Baýyrjan Momyshulynyń aıtqany qazirgi jas urpaqa óz tilin jáne tarıhyn bilýi, qurmetteýi, ardaqtaýy jáne de eshqashan  umytpaýy kerektigin nusqaýlaıtyn sózder. Árdaıym osy kezdegi beıbit ómirge  ata-babamyzdyń qany men teri, janqıarlyq erlikteri men eren eńbekteriniń arqasynda jetip otyrǵanymyzdy qadirleýimiz jáne umytpaýymyz qajet.

---