InfoHub Logo

Uly oıshyl ál-Farabı órkenıet fılosofy izimen

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetiniń «ál-Farabı ortalyǵy» QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń qoldaýymen uly oıshyldyń 1150 jyldyǵyna, onyń shyǵarmashylyq murasyn jáne zamandastary úshin mańyzyn zerdeleýge, sondaı-aq ǵylymdy damytýdyń zamanaýı problemalaryna arnalǵan «Science Talks» formatyndaǵy onlaın-is-sharalar serıasyn jalǵastyrýda. «Al-Farabi Science Talks» - qa belgili sheteldik jáne otandyq ǵalymdar men farabıtanýshylar qatysady.

Qazan aıynyń 15 kúni saǵat 16:00-18:00 aralyǵynda «Ál-Farabı – órkenıetter fılosofy» taqyryby aıasynda kezekti úshinshi Science Talks formatynda onlaın konferensıa ótti. Bul jolǵy kezdesý «Otyrar – san túrli mádenıetterdiń ózara toǵysyp jáne bite qaınasqan ortalyǵy» taqyryby aıasynda júrgizildi. Konferensıany moderator ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-nyń fılosofıa jáne saıasattaný fakúltetiniń dekany, fılosofıa ǵylymdarynyń doktory, profesor Masalımova A.R. júrgizip otyrdy. Taqyryp aıasynda, spıker retinde, Amerıkalyq ǵalym, Múnhendegi Lúdvıg Maksımılıan ýnıversıtetiniń (Germanıa) antıkalyq jáne ıslam fılosofıasynyń zertteýshisi, profesory, Londondaǵy Kıngs kolejiniń (Ulybrıtanıa) fılosofıa profesory Pıter Adamson ál-Farabı fılosofıasynyń, antıkalyq fılosoftarǵa qatysty logıkalyq oı-tolǵaýlarynyń óz zamanyndaǵy fılosofıa ǵylymyndaǵy jańa shýaq retindegi róline qatysty sóz qozǵady. Ásirese Arıstotel, Platon oılaryn Ál-Farabıdiń jetildirgeni jáne ózine tán ıdeıalardy qosqany, sonymen qatar ıslam fılosofıasyna da qatysty qundy tolǵaý jasaǵanyna erekshe toqtaldy. Tek, Ál-Farabıdiń fılosofıalyq pkirlerine sholý jasamaı uly ǵalymnyń metafızıkalyq, saıası fılosofıaǵa qatysty tujyrymdaryn, Ál-Farabıdiń zertteýlerindegi ataqty shyǵys oıshyly Ibn Sınanyń (Avısenna) izi de bar ekennin paıymdady. Jalpy Pıter Adamson Ál-Farabıdiń tarıhtaǵy, ǵylymdaǵy mańyzdylyǵyna, qunsyz murasy jaıynda obektıvti baıandama jasady.

Pıter Adamson baıandamasynan keıin belgili dintanýshy, ıslam fılosofıasy jáne sýfızm mamany, fılosofıa jáne teologıa ǵylymdarynyń doktory, Qoja Ahmet Iasaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetiniń gýmanıtarlyq ǵylymdar fakúltetiniń profesory, Iasaýı ǵylymı zertteý ortalyǵynyń dırektory (Qazaqstan) Dosaı Kenjetaı ál-Farabıdiń Islam fılosofıasyna sińirgen eńbegi týraly fılosofıa jáne teologıa ǵylymynyń nárin tatqan ǵalym retinde oı-pikir bildirdi, tek ál-Farabı zertteýlerine toqtalmaı Dosaı Kenjetaı uly ǵalymnyń shyqqan jeri jaıynda tujyrymdalardy taldap, Otyrar qalasynyń ortaǵasyrdaǵy mańyzdylyǵy jáne Farab ataýynyń tek bir qalaǵa emes, Aral teńizinen bastap Qarataýǵa deıingi óńirge qatysty qoldanýǵa bolatynyn aıtty. Sebebi Ál-Farabıdiń týǵan jeri týraly ǵylymı keńistikte áli de zertteýler, talqylar jalǵasýda. Ǵylymı kezdesýdiń nátıjesinde ál-Farabı tulǵasyna qatysty Sheteldik ǵalymdarmen Otandyq ǵalymdardyń pikir, tájirıbe almasýy, spıkerlerdiń baıandamalary tyńdarman retinde konferensıaǵa qatysqan ǵalymdar men doktoranttar, magıstranttar men stýdentterge jáne izdenýshilerge qundy tájirıbe beretin bilim boldy.

 Ál-Farabı rasymen de óz zamanynyndaǵy eń myqty oıshyly, shyǵys órkenıetiniń úlgi tutar ókili. Ǵalym retinde ál-Farabı antıkalyq fılosofıa men shyǵys fılosofıasy arasyndaǵy kópir boldy. Ǵalymnyń fılosofıa, logıka, saıası fılosofıa salalaryna qatysty zertteýleri álemdik tarıh úshin, ásirese otandyq tarıhymyz úshin qundy, baǵa jetpes mura bolyp tabylady.

«Al-Farabi Science Talks» konferensıasy 2020 jyly atalyp otyrǵan uly oıshyl ál-Farabıdiń 1150 jyldyǵyna qatysty júrgizilip jatqan is-sharalar arasyndaǵy orny bólek. Ál-Farabı tulǵasyn dáripteý bolashaq jas ǵalymdardyń shabytyn, ǵylymǵa degen qulshynysyn oıatady, sol arqyly Otandyq tarıh ǵylymynyń damýyna da úlesi zor bolmaq.

Atalǵan is-sharalar arqasynda sheteldik jáne otandyq zertteýshilerdiń ál-Farabı tulǵasy, murasyna qatysty qundy tájirıbe almasýǵa mańyzdy keńistik bolyp tabylady. Eger, osyndaı is-sharalar turaqty túrde júrgizilip otyratyn bolsa, tek qana tájirıbe, pikir almasý ǵana emes, oǵan qosa ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń álemdik deńgeıdegi bilim ortalyqtarynyń birine aınalýyna septigin tıgizbek.

 

Bolat SAILAN, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ profesory, t.ǵ.d.

Á.T. Qurbanbaı, 1-kýrs magıstranty.

---