InfoHub Logo

Ertede bir kedeı bolypty. Onyń bes eshki, bir qara toqtysy jáne bir qula aty bolypty. Kedeı eshkileri men toqtysyn baıdyń qoıyna, atyn baıdyń jylqysyna qosady eken.

Bir kúni azynap turǵan boranda baı bes eshki men qara toqtyny, qula atty óz malynan bólip, elsiz-kúnsiz aıdalaǵa aıdap jiberedi.

Ulı soqqan boran, úskirik aıazdan búrseń qaqqan bes eshki bir tasqa kelip yqtaıdy da tasjarǵannyń búrshigin kúrt-kúrt shaınap tura beredi. Qara toqty bıshara olarǵa ere almaı, «Endi óldim-aý» dep, mańyrap turǵanda, tap qasynan bir túp kókpek kórinipti. Kókpektiń túbine kelip, teýip-teýip keńeıtip, búrlerin byrt-byrt shaınap, jata beripti.

         Jal-quıryǵyna qar qatqan,

         Qabaǵyn qalyń muz japqan,

         Árli-berli kóp shapqan

         qula at qamystyń arasyndaǵy betin kóbik qar jaýyp qalǵan bir qudyqqa kúmp etip, túsip ketipti.

         Oqyranyp, osqyrynyp,

         Qaıshylap tigip qulaǵyn,

         Julyp jep erneý quraǵyn, kúrt-kúrt shaınap, o da tura beripti.

Sóıtip, kedeıdiń bar maly aq borannyń astynda, qarańǵy túnde aıdalada qalypty.

Boranmen birge qutyryp, arany ashylǵan ash qasqyr jem izdep kele jatyp, qara toqtynyń dál ústinen túsipti:

— Qara toqty, qara toqty, seni jeımin! – depti qasqyr.

 — Aǵataı, aǵataı, meni jeme, ana jerde bes eshki tur, sony je, – depti toqty.

— Jaraıdy, – depti de qasqyr aýzyn aqsıta túsip, bes eshkige jetip kelipti.

— Bes eshki, bes eshki, men senderdi jeımin!

— Qaseke, qaseke, bizdi jeme, ana jerde jaly qulaǵynan asqan qula at qudyqqa túsip jatyr, sony je, – depti bes eshki.

— Jaraıdy, – depti de qasqyr qulaǵyn tikireıtip, arqa júnin syrtqa teýip, qula atqa kelipti.

— Qula at, qula at, men seni jeımin! – depti qasqyr.

— Sen qasqyr ediń, men at edim. Eń bolmasa, meni myna qudyqtan shyǵaryp alyp, batpaǵymdy tazart, artyma shyǵyp otyr da bir aıat oqy, sonan soń je. Onsyz da ólgeli jatyrmyn ǵoı, – depti qula at.

— Jaraıdy, – dep, qasqyr qula attyń quıryǵynan myqtap tisteıdi de qudyqtan shyǵaryp alady. Aıaǵymen tyrnalap, batpaǵyn tazalaıdy.

— Endi ári qarap tur da ımanyńdy aıta ber. Men Qurandy kelistirip oqımyn da kelistirip turyp seni jeımin, – depti qasqyr.

Qula at qulaǵyn jymyryp, artqy aıaǵyn baýyryna alyńqyrap, tura beripti.

Ien dala, aısyz tún, azynaǵan boranda ózimnen basqa batyr joq dep dańǵoısyǵan bóri qula attyń artyna shyǵyp, shoqıyp otyrady da moldalarǵa uqsap, eki kózin shart jumyp, ózinshe ándetip, ulı bastaıdy.

Ańdyp turǵan qula at qyryndaı túsip, kóz tastap, artqy aıaǵymen dáldep turyp qasqyrdyń shyqshytynan perip kep qalady.

Shyqshyty synyp, eki kózi aldyna aǵyp túsken qasqyr qyljıyp jatyp ulıdy:

         Qara toqtyny jemegen

         Qobylan basym-aý, ý... ý...

         Bes eshkini jemegen

         Baǵylan basym-aý, ý... ý...

         Qula atty qudyqtan sýyryp alǵan

         Palýan basym-aý, ý... ý...

         Artyna shyǵyp, Quran oqyp,

         Kóz jumar molda ma edim? Aý... ý...–

Osyny aıtady da, qyljıyp jatyp óledi.

*   *   *

Erteńine tań atyp, boran basylǵan soń, kedeı bir tóbeniń basyna kelip, bylaı dep, maldaryn shaqyrypty:

         Qoı balasy qońyrym,

         Uıa buzbas momynym,

         Shopan ata túligi —

         Qoshaqanym, qaıdasyń?

         Pushaıt!

         Pushaıt!

 

         Júnin julsa baqyrǵan,

         Eshki atasyn shaqyrǵan.

         Óriste ósken janýar –

         Shóketaıym, qaıdasyń?

         Shóre!

         Shóre!

 

         Jolǵa shyqsam – kóligim,

         Japanda júrsem – serigim,

         Qambar ata ósirgen,

         Qula atym meniń, qaıdasyń?

         Quraý!

         Quraý!

Bul daýysty estigen soń, qula aty qar buzyp, bes eshki shubap jol salyp, qara toqtyny sońdarynan ertip, aman-esen ıelerin taýypty. Kedeı maldaryn ákeledi de jyly qoraǵa kirgizip, astaryna jaılap kóń tóseıdi, pishen men jemge toıǵyzady. Olardyń kórgen-bilgenderin suraıdy da áńgimege ábden qanyp alǵan soń:

— Sen nege basyńdy saýǵalap, bes eshkini saýdaǵa saldyń? – dep, qara toqtyǵa kiná qoıypty.

— Múıizim bolsa ósken joq, býynym bolsa qatqan joq, ózim jalǵyz ári álim kelmeıtin bolǵan soń, solardan bir zaýal bolar dep, bes eshkige jiberip edim – dep, jaýap beripti qara toqty.

— Sender nege óz bastaryńdy saýǵalap, qula attyń basyn saýdaladyńdar? – depti bes eshkige.

— Sizdiń qula atpen talaı ret qasqyr soqqanyńyzdy bilemiz. Sondyqtan “er qanaty - at” edi ǵoı, bir zaýal sodan bolar dep edik. Onymyz dál keldi, áıtpegende, ash qasqyr bárimizdi de jep qoıatyn edi, – depti eshkiler.

---