InfoHub Logo

Kúnderdiń bir kúni Jylan jer júzindegi jandy men jansyzdarǵa mynadaı aryz aıtady:

— Meni Táńirim senderdiń bárińnen kem jaratypty. Aıaq-qolym joq. Basymdy kótere almaı, jer baýyrlap qaldym. Ne jep, ne qoıarymdy da bilmeımin. Senderdiń báriń bir bútin tildisińder, al men aıyr tildimin. Oılap otyrsam, jandy men jansyzdyń ishindegi sorlysy men ekenmin. Maǵan eshqaısyńnyń járdem etkileriń kelmeıdi. «Sen qasiretti kóp tarttyń, ondaılar árdaıym ádil keledi, sen barlyǵymyzǵa patsha da bola alasyń» dep, sózben bolsa da jubatyp ketpeısińder, – dep, ol eki kózinen qandy jasyn sorǵalatyp, aǵyl-tegil jylaıdy.

Jandy-jansyzdyń barlyǵy jylanǵa aıanysh bildirip, ókpesin oryndy kóredi, «qarasyń dep shyqpaıtyn, qara qyldy qaq jarǵan, aq júrek aqylshymyz bolar» desip, ózderine patsha etip saılaıdy.

Jyl artynan jyl, kún artynan kún ótip jatady.

Kúnderdiń kúninde Jylanekeń: «Búkil álemge patsha bolyp, barlyq bılikti óz qolyma alsam, budan da jaqsy turar edim. Kózime kóringen tamaqty ishpeı, dúnıedegi jandylardyń eń tátti qandysyn jer edim», – dep qıaldaıdy. Qan dámin aıyra alatyndardy shaqyrtady. Qos qanatyn deldıtip, aıaqtaryn shiltıtip, qýaryp Shirkeı, tumsyǵyn edireıtip Masa, patshanyń kóńilin tabam deýshilerdiń bári keledi.

Patsha osylardyń ishinen Shirkeı men Masaǵa:

— Jer júzin aralap, ósimdikterdiń dámin tatyp, jandy-jansyzdyń qanyn soryp qaıtyńdar, tek bular ǵana emes, qattydan tastyń, jumsaqtan topyraqtyń da dámin alyńdar. Dúnıedegi eń tátti zat budan bylaı meniń tamaǵym bolatyndaı etińder, – dep, ýaqyt kesip, búkil álemdi sharlatyp jiberedi.

Kún artynan kún ótip, patshanyń kesip bergen mezgili de jetedi.

Shirkeı álsizdiginen jel bolsa, shóptiń túbine qashyp tyǵylyp, tymyqta yńyldap án salǵansyp júrip, keshigip qalady. Al Masa ósimdik pen jandylardyń eń táttisin bilip alyp, patshasyna qaraı áýeleı ushyp, ándetip kele jatqanda, Qarlyǵash kez bolady.

— Iá, Masa dosym, patshamyzǵa eń tátti tamaq izdep ketti dep estip edik, taptyń ba?

Masa Qarlyǵashty mensinbeı, suraǵyna jaýap qatpaı, zýlaı jóneledi.

— Á, á, túsindim, túsindim! Jolyń bolyp, izdegenińdi tapqan ekensiń, dostym... Azamatsyń óziń! Seniń eptiligińdi, esh nárseden taıynbaıtyn bir bettiligińdi bilgemin. Osy qasıetińdi endi barlyq qanattylarǵa aıta júretin bolamyz, – dep, Qarlyǵash Masadan syr tarta, madaqtaı sóıleıdi.

Bul maqtaýǵa Masanyń esi shyǵa mastanyp:

— Patshamyzdyń tamaǵyna kimdi tapqanymdy bilesiń be?

— E, Masa dosym, men ne bilýshi edim? Sizden denemniń úlkendigi bolmasa, aqylym az emes pe?! Siz patshanyń aqylshysysyz. Káne, tórem, aıtyńyzshy, ardaqty patshamyzdyń tamaǵyna kimdi taptyńyz?

Masa elire túsip:

— Dúnıede patshamyzǵa laıyqty eń tátti tamaq adam qany eken.

«Hm... Adam sıaqty aqyldy da aılaly jan domalanǵan silimtik jarymjanǵa jem bolyp qala ma» dep, qarlyǵash bir amal oılaıdy.

 — Meniń aqylymnyń qysqalyǵy osy emes pe, Masa tórem! Adamnyń qany tátti degenińizge sener-senbesimdi bilmeı kelem. «Dúnıede tátti qandy taýyp, dámin tatqannyń tiline altyn mór túsip qalady» dep, sheshem kóp aıtýshy edi. Káne, tilińizdi shyǵaryp, mórińizdi kórsetińizshi! Altyn mórge kóz salǵannyń ózi biz úshin úlken bir medeý ǵoı.

Bul maqtaýǵa elirgen essiz Masa:

— Kórseń, kóre ǵoı, baıǵus! – dep, tilin usynady. Qarlyǵash shap berip, Masanyń tilin julyp alǵanda, ol sóıleı almaı, yz-yz etip, patshasy Jylanǵa qaraı usha jóneledi.

«Qosh, tiliń julyndy. Aýzyńa qum quıyldy. Adamnyń qanynyń táttiligin endi qalaı túsindirer ekensiń?» degen oımen Qarlyǵash artynan ushady.

Masa birdemelerdi aıtqysy kelip, yz-yz etip zar qaǵady. Biraq esh nárseni túsindire almaıdy Jylanǵa.

— Munyń tili aýzynan túsip qalǵan ba, nemese jyndanǵan ba? Mynanyń ne dep turǵanyn túsingenderiń bar ma? – dep, Jylan turǵandarǵa qaraıdy.

— Óte túsinikti, patsham! – deıdi Qarlyǵash sonda.

— Tún kórmeı keteıin, birdeńe uqsam, káne, túsinseń aıtshy, ne dep tur?

— Yzyńdap ushyp júrip, búkil álemdi araladym. Biraq neshe túrli ósimdikti ózi ósirip shyǵarǵan topyraqtan basqa esh nárseni tappadym, - deıdi patsham!

Tili sóıleýge jaramasa da qulaǵy saý Masa muny estigende, jany shyǵyp kete jazdaıdy.

Ol yzyńdap kep, Qarlyǵashqa eki-úsh ret tıisedi de Jylannyń aldyna baryp jylap jiberedi.

— Á, á, munyń tiline bir pále qylǵan sen ekensiń ǵoı, – dep, Jylan Qarlyǵashqa atylyp kep ketedi. Qarlyǵash usha jóneledi.

Jylan usha jónelgen Qarlyǵashtyń quıryǵyn ǵana tistep qalady. Jylan sodan bylaı topyraq jalap, al Masa yzyldap qalady. Adam jylandy kórse óltirip, basyn ezetin bolady. Qarlyǵash jylannan qorqyp, adamdy dos tutyp, úıdiń tóbesine uıa salady, biraq onyń quıryǵy kem, eki aıyryq, bolyp qalady.

---