InfoHub Logo

Beıneleý ónerin oqytýdaǵy nobaı ónerin ıgerýdiń ádistemelik jáne tvorchestvolyq joldary.
Nobaılama ilimine pedagogıkalyq sıpattama. Nobaılama, ıaǵnı jattyǵý sýreti - beıneleý óneri muǵaliminiń eń negizgi sabaǵynyń biri. Osy saladaǵy sýretshi - muǵalimniń daıyndyǵy, erkin praktıkalyq, sýrettiń barlyq oryndalý joldaryn oqytýǵa ákep qıylystyrady.

Oqytý prosesindegi alynǵan bilimderi men úırengenderi muǵalimge pedagogıkalyq kásiptikpen qatar beıneleý ónerinde tvorchestvolyq jumystar júrgizýge múmkindik týǵyzady. Oqytýdyń negizi natýradan qarap salynǵan, uzartylǵan kóp seansty sýretterdi quraıdy. Degenmen eń negizgi bólimi: qysqa merzimdi sýretpen jumys bolyp tabylatyn natýradan salynǵan nobaı, este túsirip salynǵan nobaı jáne elestetý arqyly salynǵan nobaı.

Nobaılama - sýretshi pedagogtyq sýretshilik oı - órisin jan - jaqty baıyta túsiredi. Nobaımen jumys – kózdiń ótkirligin, zerektilikti damytady. Natýrany jalpy túrde qabyldaýdy, qabilettilikti tárbıeleıdi, tehnıkalyq qabilettilikti paıdalanýǵa kómektesedi, jeke daralyq grafıktik tildi jetildiredi.

Nobaılama jumysynyń prosesi natýraǵa qarap jumys isteýge negizdelgenimen, onyń negizine modeldi mehanıkalyq kóshirý degen sóz emes. Bul proses zattardyń jáne tabıǵat qubylystarynyń ishinen eń mańyzdylyǵyn tabatyn obrazdyq jalpylaýdy kiristiredi.
Jyldam salynǵan sýretke degen tvorchestvolyq qatynasty damytady, sonymen qatar qorshaǵan ortanyń shynaıylyǵyn sýretteýdi damytady.

Nobaılama jáne sýretteme ár túrli jumys atqarady. Olar uzaq salynatyn sýret úshin kómekshi jattyǵý bolyp tabylady. Uzaq merzimdi oqý jumysynyń aldyn alady, sonymen qatar, egerde olar oqyp úırengen materıaldy tekserý jáne bekitý jumysyn atqarsa, onda oqý jumysyn tolyqtyrý bolyp tabylady.

Ýaqytyly nobaımen jumys isteý sýret salyp úırený prosesinde úlken oryn alady. Nobaı men sýretteme arqyly jumys kezinde oryndalý tártibin anyqtaıtyn, belgili bir tapsyrmany belgilep alý kerek. Eger sýretshi bir is - qımyldy sýrettemekshi bolsa, onda osy beıneni tek birneshe ǵana syzyqtar arqyly jobalap kórsete alady. Eger beıneniń kóleńke jerlerin, ıaǵnı negizgi tondyq qatynasyn kórsetý kerek bolsa, onda jumsaq qaryndashpen sol jerlerdi qoıýyraq basý kerek. Kóbine nobaıdy kishi kólemde salady. Birneshe kómekshi sýrettemelerdi bir qaǵaz betine ornalastyrýǵa bolady.

Óte qarapaıym, birneshe ǵana syzyqshalarmen salynǵan nobaı, kompozısıa jumysynda taptyrmaıtyn kómekshi materıal bolyp tabylady
Únemi nobaımen jumys, sýretshiniń qorshaǵan ortamen tildesip, jalpy sýret ónerine degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady.

Nobaıdyń oryndalý ádisteri. Nobaılama ártúrli ádis, tásildermen oryndalady. Bul ádis, tásilder sýret salýshynyń aldyna qoıǵan maqsaty men tapsyrmasyn anyqtaýǵa, beınedegi formanyń ındıvıdýaldyq ereksheligin, sýret salý kezindegi sýretshiniń psıhıkalyq prosesterin, beıneleý quraldaryn paıdalaný dárejesin, kórkemdik qabilettiliginiń erekshelikterin anyqtaýǵa zor mańyzy bar, mysalǵa: qumyra, sháınek, jemis - jıdekter t. b - dy beıneleý kerek,- qaryndashtyń kómegimen formanyń beınesin birneshe ǵana syzyqshalar arqyly kórsetýge bolady; qurylys kezindegi transporttyq krannyń jyldam salynǵan sýretin kórsetý kerek bolsa, nemese aýyldyq jerdegi saraıdyń beınesine,- týsh pen qalamushty qoldanýǵa bolady; janýarlardyń qımylyn ustaýǵa - qaryndash, týsh, kúıeni paıdalanýǵa bolady.
Mindetti túrde eń aldymen jyldam salynǵan nobaıdyń ádis - tásilderine zer salý kerek. Nobaıdyń sátti shyǵýyna sýretshiniń maqsaty men tapsyrmasyn anyq túsirip bilýi yqpal jasaıdy. Nobaımen jumys kóbinese mynadaı tapsyrmalar men maqsat talaptardy kerek etedi:
- Úı jabdyqtarynyń, peızajdyń, ıntererdiń, arhıtektýranyń (realısik) shynaıy beınesin oqytý.
- Janýarlar áleminiń shynaıy beınesin oqytý;
- Adamnyń fıgýrasyn jáne onyń proporsıasyn oqý;
- Perspektıvadaǵy denelerdiń qurylysyn, jaryq kóleńkesin oqytý;
Sýretshiler úshin nemese asa daıyndalǵan oqýshylar úshin mynadaı da tapsyrmalar qajet:
- Psıhıkalyq minezdemege izdenis - emosıanaldyq mánerleý;
- Sýret salýshynyń oıyndaǵy izdenister, ıaǵnı túrdiń kelbeti, prozasy, mımıkasymen qozǵalystarynyń sáıkestigi;

Tvorchestvodaǵy elestetýdiń ındıvıdýaldyq erekshelikteri úsh túrge bólinedi:
1) Elestetý men natýrany qabyldaýdyń janama prosesteri Natýrany beıneleý kezindegi sýretshiniń áseri, ıaǵnı nobaıdy salý kezinde natýrany naqty túsiný qushtarlyǵy kórinedi, sýretshige keregi - bastyń ıilýi, fıgýrasy, qoldyń yrǵaǵy, túrdiń psıhologıalyq minezdemesi.
2) Kózdiń qabyldaý nátıjesinen, - kórý dárejesi damıdy. Bul jaǵdaıda sýretshi kompozısıalyq jumys ústinde natýraǵa jıi - jıi nazar aýdaryp, onyń negizi harakterli máselelerine kóńil bóledi.

Sýretshi oıdyń elestetý prosesine júgine otyryp, kórý obrazyndaǵy natýranyń minez - qulqyn tańdap alý kerek.
Sýret sheberleri nobaılaryna analız jasaý kezinde mynadaı tujyrymǵa keledi: árbir sýretshi nobaıdy ornalastyrýda ár túrli tásilderi qoldana alady jáne sonymen qatar natýranyń kóriný prosesin ózinshe uıymdastyrady. Osy tujyrymnyń sebebinen tvorchestvodaǵy elestetýdiń ındıvıdýaldyq erekshelikteri paıda boldy.