Bilim berý úderisindegi jańa turpatty muǵalimniń aldyndaǵy talap – jańadan jańany tabý
Jospary
1. Sergitý sátinde qatysýshylardyń kóńil - kúıin damytýǵa arnalǵan psıhologıalyq jattyǵý Maqsaty: qatysýshylardyń bir - birimen jaǵymdy qarym - qatynastyqty týǵyzý, este saqtaý qabiletin damytý.
«Tanysý» oıyny: Qazir biz sizdermen tanysamyz, ár qatysýshy óziniń esimin tanystyryp, esiminiń bas árpinen turatyn boıyńyzdaǵy qasıetin aıtady. Mysaly: Aıaýlym – aqyldy.
2. Topqa bólý tásili: fıshka túsi arqyly jáne de fıshka sany arqyly bólý
3. Teorıalyq bólim: baıandama, prezentasıa
4. Praktıkalyq bólim: «Mezgil oryndyǵy» tásili (jaz, qys, kúz, kóktem).
Berilgen tapsyrmaǵa 3 oı - tolǵaý jazý
1 – top: Bilim berý júıesindegi qýantatyn máseleler
2 – top: Bilim berý júıesindegi kúızeltetin máseleler
3 – top: Bilim berý júıesindegi ózgerister (sońǵy 5 jyl)
4 – top: Bilim berý júıesindegi jańa turpatty muǵalimniń modelin qurý
5. Refleksıa: L. Zaıverttiń «5 saýsaq» tásili.
Bas barmaq – bildim
Balań úırek – baqyladym, sezindim
Ortan terek – oılandym, qyzyqty sátter
Shyldyr shúmek – sheshtim, maqsat koıdym
Kishkentaı bóbek – kelisemin, qandaı jańa aqparat tanydym
Búgingi bizdiń aldymyzda turǵan keleli mindet – oqytýdyń jańa tehnologıalaryn qoldana otyryp, sanaly, salaýatty, jan – jaqty damyǵan, rýhanı baı, zaman talabyn oryndaı biletin tulǵany tárbıelep damytý. Muǵalimniń mártebesine laıyq bolý maqsatynda, ózimniń kásibı sheberligimdi shyńdap damytý maqsatynda «Órleý» BAUO» AQ - y fılıaly «Nazarbaev Zıatkerlik mektepteri» derbes bilim berý uıymynyń pedagogıkalyq sheberlik ortalyǵynda búginde álemge úzdik bolyp tanylǵan Kembrıdjdik joba úlgisindegi ustazdar biliktiligin arttyrý kýrsynyń úshinshi deńgeıinde bilimimdi jetildirdim. Osy kýrsqa qatysqanyma qýanyshtymyn. Sebebi, oqýshylarmen jumys isteýge bul baǵdarlamanyń bereri kóp.
Baǵdarlamanyń negizgi mindeti - muǵalimderge pedagogıkalyq tájirıbesin jetildirý men baǵalaýǵa baǵyttaý. Sondyqtan bilim berý men oqytýdyń qazirgi zamanǵy ádisteri muǵalimniń kúndelikti tájirıbesinde qarastyrylýy tıis.
Oqıtyn pán qanshalyqty baǵaly bolsa da, muǵalimniń sheberligi qandaı joǵary bolsa da, muǵalim oqýshynyń óz belsendiligin týǵyza almasa, bergen bilim, kútken nátıje bermeıdi. Oqýshynyń adam retinde qalyptasýy belsendilik arqyly júzege asady. Jańa tehnologıanyń basty maqsattarynyń biri - balany oqyta otyryp, onyń erkindigin, belsendiligin qalyptastyrý, óz betinshe sheshim qabyldaýǵa daǵdylandyrý.
Mine, sondyqtan Kembrıdj tásilderin sabaqta qoldanýdyń mańyzy zor.
Ol ózindik jeti modýlden turady:
1) Bilim berý men bilim alýdaǵy jańa tásilder;
2) Synı turǵydan oılaý;
3) Bilim berý úshin baǵalaý jáne oqýdy baǵalaý;
4) Bilim berýdegi AKT paıdalaný;
5) Talantty jáne daryndy balalardy oqytý;
6) Oqýshylardyń jas erekshelikterine sáıkes bilim berý jáne oqytý;
7) Bilim berýdegi basqarý jáne kóshbasshylyq;
Osy jeti modýldi bilim berýde tıimdi paıdalanýda, dástúrli sabaqta paıdalanatyn jumys túrlerine qaraǵanda toppen júrgiziletin jumys túri ońtaıly nátıje beredi. Uıymdastyrýda alǵashqy qadam oqýshylardy topqa beıimdeı otyryp, synypta psıhologıalyq ahýaldy qalyptastyrý baǵytynda bolýy kerek. Sondyqtan oqýshylardy topqa beıimdeý úshin túrli psıhologıalyq trenıńter ótkizip, sabaqqa qatysty toptastyrý júrgizýge bolady.
Mysaly: Hımıa páninen 8 «A» synybynda «Ottegi» taqyrybynda sabaqtyń uıymdastyrý kezeńinde oqýshylardy «atom, molekýla» tásili boıynsha topqa bólemin. Ekinshi qadamym baǵdarlamanyń jetekshi jeti modýlin sabaqtar toptamasyna engizý baǵytyn anyqtaý. Bar modýldi bir sabaqqa kiristirý múmkin emes, sondyqtan bir sabaqta keminde úsh - tórteýin kiristirýge tyrysamyn.
Men búgingi sózimde joǵaryda aıtylǵan jeti modýl jaıly aıtyp ketýdi jón kórdim: Bilim berý men bilim alýdaǵy jańa tásilderge toqtalǵym kelip otyr. Oqýshylar óziniń túsinigin ózindik zertteýleri men áleýmettik ózara baılanysqa sáıkes quratyn belsendi bilim alýshylar bolyp tabylady. Biz jańa ádister retinde «Dıalog arqyly oqytýdy» basty nazarǵa alamyz. Onyń negizinde oqýshylar men muǵalim arasynda ózindik oı - pikirdi júıeleý amaly qarastyrylady.
Syn turǵysynan oılaý strategıalaryn paıdalaný oqytýdyń ártúrli formalaryn qoldana otyryp, oqýshylardyń bir - birin tyńdaı bilýge, óz oılaryn anyq jetkizýge, óz betimen jumys isteý daǵdylaryn jetildirýdi, izdeniske baýlyp, estip, kórip, bilgenin túıindep, paıdalana bilýge úıretýdi kózdeıdi. Ár ýaqytta sabaqta oqýshylardyń synı oılaýyn damytý men syndarly kózqarasyn qalyptastyrýdy basshylyqqa alamyn. Synı oılaýdy damytý tehnologıasynyń dástúrli oqytýdan basty aıyrmashylyǵy - bilimniń daıyn kúıinde berilmeýi. Naqty jaǵdaıda «mynany bylaı jasaý kerek» dep kórsetpeı, oqýshynyń óziniń shyǵarmashylyq oılaýynyń oryn alýyna múmkindik berý, sheshim qabyldaýǵa úıretý, jaýapkershiligin arttyrý. Osy turǵyda oqýshylardyń arasynan daryndy oqýshylar anyqtala bastady. Daryndy oqýshylar topta ózindik pikirlerimen ǵana emes, kóshbasshylyq qasıetimen tanyla bastady. Olar toptyq jumysta belsendilik tanytyp, qasyndaǵy seriktesine baǵyt berip, keı jaǵdaıda «únsiz oqýshylardyń» ashylýyna da kóp kómegin tıgizdi.
Oqytý úshin baǵalaý jáne oqýdy baǵalaý – bilim sapasynyń nátıjesi, ıaǵnı kórsetkishi. Muǵalimder men balalar úshin ózderiniń qandaı maqsatqa jetýdi kózdeıtinin, maqsatqa jetý ólshemderin túsiný ne úshin kerek ekenin bilý mańyzdy. Osyǵan baılanysty baǵdarlama krıterııli baǵalaý tásilderin de qarastyrady. Men óz tájirıbemde qalyptastyrýshy baǵalaýdyń birneshe túrin qoldanamyn. Árıne qalyptastyrýshy baǵalaýdyń naqty túrleri joq, sondyqtan qalaı túrlendiremin dese de, ol – muǵalimniń óz sheberligi. Alǵashqy sabaqtar toptamasynan - aq men oqýshylardy bir - birin «Eki juldyz, bir tilek» arqyly baǵalaýyn usyndym. Bul baǵalaýdy qoldanǵandaǵy meniń eń negizgi maqsatym - ózgeni baǵalaý arqyly ózinde joqty tabý nemese ózgeniń jetistigi arqyly óz kemshiligin taýyp, ony túzetýge baǵyttaý. Bul - oqýshylardyń alǵa jyljýy úshin jasalatyn alǵashqy qadam. Sabaq barysynda oqýshylardyń aıtqan pikiri men úshin qundy. Al onyń sondaı qundy ekendigin uǵyndyrý jáne qoldaý kórsetý maqsatynda men úsh shapalaq tásilin de tıimdi qoldandym. Bul – oqýshylardy yntalandyratyn birden - bir tásil ekendigine kóz jetkizdim. Oqýshynyń jetistigin qoldaý onyń ózińe degen senimdiligin arttyra túsedi. Keri baılanys jasaý – oqýshynyń oqýyn jaqsartý úshin qajet nárse. Sondyqtan ár sabaǵymda ótilgen sabaq boıynsha oqýshylardyń ne úırengenin, oǵan qalaı qol jetkizgenin, neni damytý qajet ekendigin, qandaı suraǵy bar ekenin stıkerge jazýyn daǵdyǵa aınaldyrýǵa tyrystym. BBÚ (Bilemin Bilgim keledi Úırendim) syzbasyn oqýshylardyń toltyrýyn usyndym. Osy arqyly olardyń avtor jóninde ne biletinderin anyqtaı kele, bilgisi kelgen nársesin búgingi sabaqtan ala aldy ma sekildi nárselerge basa nazar aýdardym.
Oqytýda AQT- ny paıdalaný. Ol arqyly sabaqty tıimdi ótkizýge bolady. AQT týraly bilim, olardy aqparatty alý, baǵalaý, saqtaý, óndirý, usyný, almasý úshin qoldaný jáne ınternet jelisinde birlesken jumysqa paıdalanýǵa tıimdi.
Talantty jáne daryndy balalardy oqytý qazirgi bilim talabyna saı erekshe mánmen qaralady. Olardyń ózderi de sabaqqa yntaly keledi. Oqýshylardyń árqaısysynyń ózindik erekshe qasıetteri arqyly daralanyp otyrady. Bireýleri oıyn ashyq túrde jetkize alsa, ekinshileri óleń arqyly, sýretteý arqyly bildirip otyrady.
Bilim berý men basqarý jáne kóshbasshylyq. Bul muǵalim engizetin ózgerister tarapynan qarastyrylady.
Oqýshylardyń jas erekshelikterine sáıkes bilim berý jáne oqytýdy kóbine deńgeılik tapsyrmalar arqyly júzege asyryp otyramyn. Bul ádistiń ereksheligi - muǵalim baǵyt berýshi, ol oqýshylardyń óz betimen taqyrypty meńgerýine jaǵdaı jasaıdy. Al oqýshylar izdenýshi, zertteýshi retinde aqparat maǵynasyn óz betinshe jete túsine alady, ótken taqyryppen salystyra otyryp, qorytyndy jasaı alady. Barlyq jastaǵy oqýshylarǵa kez - kelgen mazmunǵa synı turǵydan qarap, ózindik pikir aıtýǵa, sanaly sheshim qabyldaýǵa baǵyttalady.
Jalpy qoryta aıtqanda, atalǵan tásilderdi sabaqta tıimdi qoldanysqa engizý arqyly balanyń tanymdyq belsendiligin arttyrýǵa, óz betinshe bilim alýǵa, shyǵarmashylyǵyn qalyptastyrýǵa yqpal etedi, oqýshylar oqýdyń qyzyqty jeńil ótetindigin, ujymda birlesip jumys jasaýǵa úıretetindigin, bilimniń tereńdigi, ári tıanaqtylyǵy artatyndyǵyn baıandaıdy. Iaǵnı, oqýshy óz oı – pikirin ashyq erkin aıtady, bir - birin tyńdaýǵa úırenedi. Sondyqtan olar basqa pánderdiń de osyndaı oqytý formasymen oqytylsa, tıimdi bolatyndyǵyn aıtýǵa bolady.
1. Sergitý sátinde qatysýshylardyń kóńil - kúıin damytýǵa arnalǵan psıhologıalyq jattyǵý Maqsaty: qatysýshylardyń bir - birimen jaǵymdy qarym - qatynastyqty týǵyzý, este saqtaý qabiletin damytý.
«Tanysý» oıyny: Qazir biz sizdermen tanysamyz, ár qatysýshy óziniń esimin tanystyryp, esiminiń bas árpinen turatyn boıyńyzdaǵy qasıetin aıtady. Mysaly: Aıaýlym – aqyldy.
2. Topqa bólý tásili: fıshka túsi arqyly jáne de fıshka sany arqyly bólý
3. Teorıalyq bólim: baıandama, prezentasıa
4. Praktıkalyq bólim: «Mezgil oryndyǵy» tásili (jaz, qys, kúz, kóktem).
Berilgen tapsyrmaǵa 3 oı - tolǵaý jazý
1 – top: Bilim berý júıesindegi qýantatyn máseleler
2 – top: Bilim berý júıesindegi kúızeltetin máseleler
3 – top: Bilim berý júıesindegi ózgerister (sońǵy 5 jyl)
4 – top: Bilim berý júıesindegi jańa turpatty muǵalimniń modelin qurý
5. Refleksıa: L. Zaıverttiń «5 saýsaq» tásili.
Bas barmaq – bildim
Balań úırek – baqyladym, sezindim
Ortan terek – oılandym, qyzyqty sátter
Shyldyr shúmek – sheshtim, maqsat koıdym
Kishkentaı bóbek – kelisemin, qandaı jańa aqparat tanydym
Bilim berý úderisindegi jańa turpatty muǵalimniń aldyndaǵy
talap – jańadan jańany tabý
talap – jańadan jańany tabý
"Ǵylym men eńbek, qıal men shyǵarmashylyq toǵysqanda talanttyń damýyna múmkindik ólsheýsiz mol bolady” (A. Petrovskıı)
Búgingi bizdiń aldymyzda turǵan keleli mindet – oqytýdyń jańa tehnologıalaryn qoldana otyryp, sanaly, salaýatty, jan – jaqty damyǵan, rýhanı baı, zaman talabyn oryndaı biletin tulǵany tárbıelep damytý. Muǵalimniń mártebesine laıyq bolý maqsatynda, ózimniń kásibı sheberligimdi shyńdap damytý maqsatynda «Órleý» BAUO» AQ - y fılıaly «Nazarbaev Zıatkerlik mektepteri» derbes bilim berý uıymynyń pedagogıkalyq sheberlik ortalyǵynda búginde álemge úzdik bolyp tanylǵan Kembrıdjdik joba úlgisindegi ustazdar biliktiligin arttyrý kýrsynyń úshinshi deńgeıinde bilimimdi jetildirdim. Osy kýrsqa qatysqanyma qýanyshtymyn. Sebebi, oqýshylarmen jumys isteýge bul baǵdarlamanyń bereri kóp.
Baǵdarlamanyń negizgi mindeti - muǵalimderge pedagogıkalyq tájirıbesin jetildirý men baǵalaýǵa baǵyttaý. Sondyqtan bilim berý men oqytýdyń qazirgi zamanǵy ádisteri muǵalimniń kúndelikti tájirıbesinde qarastyrylýy tıis.
Oqıtyn pán qanshalyqty baǵaly bolsa da, muǵalimniń sheberligi qandaı joǵary bolsa da, muǵalim oqýshynyń óz belsendiligin týǵyza almasa, bergen bilim, kútken nátıje bermeıdi. Oqýshynyń adam retinde qalyptasýy belsendilik arqyly júzege asady. Jańa tehnologıanyń basty maqsattarynyń biri - balany oqyta otyryp, onyń erkindigin, belsendiligin qalyptastyrý, óz betinshe sheshim qabyldaýǵa daǵdylandyrý.
Mine, sondyqtan Kembrıdj tásilderin sabaqta qoldanýdyń mańyzy zor.
Ol ózindik jeti modýlden turady:
1) Bilim berý men bilim alýdaǵy jańa tásilder;
2) Synı turǵydan oılaý;
3) Bilim berý úshin baǵalaý jáne oqýdy baǵalaý;
4) Bilim berýdegi AKT paıdalaný;
5) Talantty jáne daryndy balalardy oqytý;
6) Oqýshylardyń jas erekshelikterine sáıkes bilim berý jáne oqytý;
7) Bilim berýdegi basqarý jáne kóshbasshylyq;
Osy jeti modýldi bilim berýde tıimdi paıdalanýda, dástúrli sabaqta paıdalanatyn jumys túrlerine qaraǵanda toppen júrgiziletin jumys túri ońtaıly nátıje beredi. Uıymdastyrýda alǵashqy qadam oqýshylardy topqa beıimdeı otyryp, synypta psıhologıalyq ahýaldy qalyptastyrý baǵytynda bolýy kerek. Sondyqtan oqýshylardy topqa beıimdeý úshin túrli psıhologıalyq trenıńter ótkizip, sabaqqa qatysty toptastyrý júrgizýge bolady.
Mysaly: Hımıa páninen 8 «A» synybynda «Ottegi» taqyrybynda sabaqtyń uıymdastyrý kezeńinde oqýshylardy «atom, molekýla» tásili boıynsha topqa bólemin. Ekinshi qadamym baǵdarlamanyń jetekshi jeti modýlin sabaqtar toptamasyna engizý baǵytyn anyqtaý. Bar modýldi bir sabaqqa kiristirý múmkin emes, sondyqtan bir sabaqta keminde úsh - tórteýin kiristirýge tyrysamyn.
Men búgingi sózimde joǵaryda aıtylǵan jeti modýl jaıly aıtyp ketýdi jón kórdim: Bilim berý men bilim alýdaǵy jańa tásilderge toqtalǵym kelip otyr. Oqýshylar óziniń túsinigin ózindik zertteýleri men áleýmettik ózara baılanysqa sáıkes quratyn belsendi bilim alýshylar bolyp tabylady. Biz jańa ádister retinde «Dıalog arqyly oqytýdy» basty nazarǵa alamyz. Onyń negizinde oqýshylar men muǵalim arasynda ózindik oı - pikirdi júıeleý amaly qarastyrylady.
Syn turǵysynan oılaý strategıalaryn paıdalaný oqytýdyń ártúrli formalaryn qoldana otyryp, oqýshylardyń bir - birin tyńdaı bilýge, óz oılaryn anyq jetkizýge, óz betimen jumys isteý daǵdylaryn jetildirýdi, izdeniske baýlyp, estip, kórip, bilgenin túıindep, paıdalana bilýge úıretýdi kózdeıdi. Ár ýaqytta sabaqta oqýshylardyń synı oılaýyn damytý men syndarly kózqarasyn qalyptastyrýdy basshylyqqa alamyn. Synı oılaýdy damytý tehnologıasynyń dástúrli oqytýdan basty aıyrmashylyǵy - bilimniń daıyn kúıinde berilmeýi. Naqty jaǵdaıda «mynany bylaı jasaý kerek» dep kórsetpeı, oqýshynyń óziniń shyǵarmashylyq oılaýynyń oryn alýyna múmkindik berý, sheshim qabyldaýǵa úıretý, jaýapkershiligin arttyrý. Osy turǵyda oqýshylardyń arasynan daryndy oqýshylar anyqtala bastady. Daryndy oqýshylar topta ózindik pikirlerimen ǵana emes, kóshbasshylyq qasıetimen tanyla bastady. Olar toptyq jumysta belsendilik tanytyp, qasyndaǵy seriktesine baǵyt berip, keı jaǵdaıda «únsiz oqýshylardyń» ashylýyna da kóp kómegin tıgizdi.
Oqytý úshin baǵalaý jáne oqýdy baǵalaý – bilim sapasynyń nátıjesi, ıaǵnı kórsetkishi. Muǵalimder men balalar úshin ózderiniń qandaı maqsatqa jetýdi kózdeıtinin, maqsatqa jetý ólshemderin túsiný ne úshin kerek ekenin bilý mańyzdy. Osyǵan baılanysty baǵdarlama krıterııli baǵalaý tásilderin de qarastyrady. Men óz tájirıbemde qalyptastyrýshy baǵalaýdyń birneshe túrin qoldanamyn. Árıne qalyptastyrýshy baǵalaýdyń naqty túrleri joq, sondyqtan qalaı túrlendiremin dese de, ol – muǵalimniń óz sheberligi. Alǵashqy sabaqtar toptamasynan - aq men oqýshylardy bir - birin «Eki juldyz, bir tilek» arqyly baǵalaýyn usyndym. Bul baǵalaýdy qoldanǵandaǵy meniń eń negizgi maqsatym - ózgeni baǵalaý arqyly ózinde joqty tabý nemese ózgeniń jetistigi arqyly óz kemshiligin taýyp, ony túzetýge baǵyttaý. Bul - oqýshylardyń alǵa jyljýy úshin jasalatyn alǵashqy qadam. Sabaq barysynda oqýshylardyń aıtqan pikiri men úshin qundy. Al onyń sondaı qundy ekendigin uǵyndyrý jáne qoldaý kórsetý maqsatynda men úsh shapalaq tásilin de tıimdi qoldandym. Bul – oqýshylardy yntalandyratyn birden - bir tásil ekendigine kóz jetkizdim. Oqýshynyń jetistigin qoldaý onyń ózińe degen senimdiligin arttyra túsedi. Keri baılanys jasaý – oqýshynyń oqýyn jaqsartý úshin qajet nárse. Sondyqtan ár sabaǵymda ótilgen sabaq boıynsha oqýshylardyń ne úırengenin, oǵan qalaı qol jetkizgenin, neni damytý qajet ekendigin, qandaı suraǵy bar ekenin stıkerge jazýyn daǵdyǵa aınaldyrýǵa tyrystym. BBÚ (Bilemin Bilgim keledi Úırendim) syzbasyn oqýshylardyń toltyrýyn usyndym. Osy arqyly olardyń avtor jóninde ne biletinderin anyqtaı kele, bilgisi kelgen nársesin búgingi sabaqtan ala aldy ma sekildi nárselerge basa nazar aýdardym.
Oqytýda AQT- ny paıdalaný. Ol arqyly sabaqty tıimdi ótkizýge bolady. AQT týraly bilim, olardy aqparatty alý, baǵalaý, saqtaý, óndirý, usyný, almasý úshin qoldaný jáne ınternet jelisinde birlesken jumysqa paıdalanýǵa tıimdi.
Talantty jáne daryndy balalardy oqytý qazirgi bilim talabyna saı erekshe mánmen qaralady. Olardyń ózderi de sabaqqa yntaly keledi. Oqýshylardyń árqaısysynyń ózindik erekshe qasıetteri arqyly daralanyp otyrady. Bireýleri oıyn ashyq túrde jetkize alsa, ekinshileri óleń arqyly, sýretteý arqyly bildirip otyrady.
Bilim berý men basqarý jáne kóshbasshylyq. Bul muǵalim engizetin ózgerister tarapynan qarastyrylady.
Oqýshylardyń jas erekshelikterine sáıkes bilim berý jáne oqytýdy kóbine deńgeılik tapsyrmalar arqyly júzege asyryp otyramyn. Bul ádistiń ereksheligi - muǵalim baǵyt berýshi, ol oqýshylardyń óz betimen taqyrypty meńgerýine jaǵdaı jasaıdy. Al oqýshylar izdenýshi, zertteýshi retinde aqparat maǵynasyn óz betinshe jete túsine alady, ótken taqyryppen salystyra otyryp, qorytyndy jasaı alady. Barlyq jastaǵy oqýshylarǵa kez - kelgen mazmunǵa synı turǵydan qarap, ózindik pikir aıtýǵa, sanaly sheshim qabyldaýǵa baǵyttalady.
Jalpy qoryta aıtqanda, atalǵan tásilderdi sabaqta tıimdi qoldanysqa engizý arqyly balanyń tanymdyq belsendiligin arttyrýǵa, óz betinshe bilim alýǵa, shyǵarmashylyǵyn qalyptastyrýǵa yqpal etedi, oqýshylar oqýdyń qyzyqty jeńil ótetindigin, ujymda birlesip jumys jasaýǵa úıretetindigin, bilimniń tereńdigi, ári tıanaqtylyǵy artatyndyǵyn baıandaıdy. Iaǵnı, oqýshy óz oı – pikirin ashyq erkin aıtady, bir - birin tyńdaýǵa úırenedi. Sondyqtan olar basqa pánderdiń de osyndaı oqytý formasymen oqytylsa, tıimdi bolatyndyǵyn aıtýǵa bolady.