InfoHub Logo

Muǵalimniń kásibı quzirettiligi – nátıjege baǵyttalǵan bilim berý negizi

Bilim - teńiz, túbi de, shegi de joq.
Bilim - adam balasynyń ortaq qazynasy.
(J. Balasaǵun)

N. Á. Nazarbaev joldaýynda «Biz búkil elimizde standarttar deńgeıine sapaly bilim berý qyzmetine qol jetkizýge tıispiz» degen bolatyn
Sondyqtan da búgingi óskeleń urpaq ýaqyt talabyna saı bilim berýdi odan ári jetildirý máselesi, tolassyz kún saıyn ózgerip turǵan álemmen birge qatar júreri anyq. Balabaqshada berilgen tárbıe - barlyq tárbıeniń bastamasy ári jan - jaqty tárbıemen damytý isiniń túpki negizin qalaıtyn oryn.
Jeke tulǵanyń qalyptasýynda eń tıimdi jol jańa tulǵany qamtıtyn, qabilet bilim, ıkem, daǵdy, tájirıbe, kózqaras bolyp tabylady.
Balalardy jeke tulǵa retinde qalyptastyrý, olardyń aqyl - oıyn júıeleý, oılaý qabiletin jetildirý, dáldikke úıretý, shyndyqqa tárbıeleý maqsatynda saýattylyqqa baýlý – búgingi kún talaby.
Osyǵan oraı mektepke deıingi tárbıe men oqytýdyń negizgi mazmuny bilim berý qyzmetiniń nátıjesi retinde balanyń quzirettiligin qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. Ol úshin quzirettilikke bes bilim salasyn meńgerilýi qajet.
Densaýlyq quzirettiligi:
Balanyń fızıkalyq densaýlyǵyn oılaý, qozǵalys daǵdylaryn meńgerý.
Densaýlyq saqtaý negizderi men jeke bas gıgıenasynyń daǵdylaryn meńgerý.
Tildik qatynas quzirettiligi:
Tildiń dybystyq mádenıeti.
Sózderdi oryndy qoldaný, dybystardy durys aıtý, ajyrata bilý.
Baılanystyra sóıleý, shyǵarmashylyq tildi meńgerý, qatynas mádenıetin saqtaý.
Tanymdyq quzirettiligi:
Zattardyń qasıetterin baǵdarlaý, qorshaǵan ortany taný, qurastyrylymdyq daǵdylar, qarapaıyp matematıkalyq uǵymdar, izdeý jáne eksperımentaldy is - áreket.
Áleýmettik quzirettiligi:
minez - qulyq daǵdylary
Eresekter men qurdastarynyń ózara is - áreketi
Adamgershilik sharalary týraly qazaq jáne Qazaqstan Respýblıkasynda turatyn mádenı qundylyqtaryn túsinýge múmkindik berý.
Shyǵarmashylyq quzirettiligi:
Mýzyka, óner týraly bilimder negizine qyzyǵýshylyq tanytý
Nátıjeli, kórkemdik is - áreket, (tús, pishin, kompozısıa, beıneleý quraldar t. b.)
Qorshaǵan ortany estetıkalyq qabyldaý. (emosıonaldyq sezimmen)
Jańa bilim mazmunyn júzege asyrý úshin oqytýdyń jańa tehnologıalaryn paıdalanady.
Tehnologıa – bilim mazmunyn júzege asyratyn keń uǵymdy ádis - tásilder jıyntyǵy.
Oqý is - áreketti josparlaǵanda tárbıeshiniń bilimdiligi, izdenimpazdyǵy, meńgertýi, pedagogıkalyq sheberligi asa mańyzdy. Balalardyń oqý is - áreket ústinde kóńil - kúıin, zeıinin, áreketterin baqylaý, qyzyǵýshylyǵyn oıatý, belsendiligin arttyrý, tapqyrlyqqa baýlý, oılaýǵa, tanymdylyǵyn damytý úshin pikir alysý, shyǵarmashylyq qabiletterin shyńdaý tárbıeshige baılanysty bolmaq. Tárbıeshi balany jigerlendirýshi, qýat berýshi.
Orystyń uly jazýshysy L. N. Tolstoıdyń «balany óz áke - sheshesiniń sezimindeı jaqsy kórgen ustaz ǵana naǵyz ustaz» degen danalyq sóziniń úlken máni bar.
Tárbıeshiniń atqaratyn eń basty alǵy sharty sábılerdi jaqsy kóre bilý.
Sondyqtan tárbıeshige zor talaptar júkteledi.
Balabaqsha júrgizilip jatqan jumys baǵyty ata - babadan qalǵan salt - dástúrlerge, adamgershilikke balalardy baýlı otyryp, jańa dáýir tehnologıasyn tabysty ıgerý.
Osyǵan oraı bala tárbıesine júrgizip otyrǵan is - tájirıbeniń negizgi mindetterine toqtala ketsek.
Osy mindetterdi oryndaý barysynda balabaqshada kóptegen jumystar atqarylýda ártúrli taqyrypty qamtıtyn ár bilim salasyndaǵy oqý is - áreketterdi is - tájirıbede almasý maqsatynda kórsetilip, qamtylady.

Tıimdi oqytý ádisteriniń biri – oqytýdyń ınteraktıvti ádisterin oqý is - áreketterde paıdalaný.
Interaktıvti ádis dep otyrǵanymyz birlese joǵary deńgeıde áreket etý, ıaǵnı, oǵan iskerlik oıyndar, rolderdi oryndaý, isker teatr, damytýshylyq, logıkalyq oıyndar t. b. jatady. Osy ádisterdi árbir salasynyń densaýlyq, qatynas, tanym, áleýmettik, shyǵarmashylyq quzirettilikterinde paıdalana otyryp, qoǵamnyń talabyna saı órkenıetti, damyǵan elderdiń bilim deńgeıine jetkizýge, jeke tulǵany joǵary deńgeıde qalyptastyrý maqsatyna baǵyttap, jumystar júrgizilýde.

Osyǵan oraı oıyndy alatyn bolsaq, oıyn – bala tabıǵatymen egiz, óıtkeni bala oıynsyz óspeıdi, jan - jaqty damymaq emes. Oıyn – bala mıyn jattyqtyratyn ári tynyqtyratyn negizgi jattyǵý.
V. A. Sýhomlınskıı «Oıynsyz aqyl - oıdyń qalypty damýy joq jáne olaı bolýy múmkin de emes. Oıyn - dúnıege ashylǵan úlken jaryq tereze ispettes, ol arqyly balanyń rýhanı baılyǵy jasampaz dúnıe týraly túsinik alady. Oıyn degenimiz – ushqyn, bilýge qumarlyq pen elikteýdiń mazdap janar oty» - degen.

Rasynda, oıyn balalardyń shynaıy jáne oılap tapqan shyndyǵyna tez, erkin enýine, shyǵarmashylyqqa, myqty belsendilikke, óz - ózin damytýǵa múmkindik beredi.
Respýblıkamyzǵa belgili pedagog Q. Qaıym oqý tárbıe salasynda qoldanylatyn oıyndardy 3 topqa bólgen.
Bilim salasynyń uıymdastyrylǵan oqý is - áreketterine ústel - ústi, qımyldy, roldi, keıipkerlendirý, tanymdyq oıyndardy kóbirek qoldanamyn. Mysaly, ıntellektýaldy oıyn «Oına da oılap, balaqaı!»