Daryndy balalarmen júrgiziletin jumystardyń ádisteri men túrleri
Aqtóbe oblysy, Shalqar qalasy,
İ. Úrgenishbaev atyndaǵy orta mektebiniń
bastaýysh synyp muǵalimi
Berdeshova Gúlsim Orynbasarqyzy
Daryndy balalarmen júrgiziletin jumystardyń ádisteri men túrleri
Nátıjege baǵdarlanǵan bilim berýdiń negizi oqýshynyń dara tulǵalyq, daryndylyq qabiletterin damytýmen anyqtalady. Búgingi tańda bilim berýde oqýshyǵa tek qana bilim, bilik daǵdylaryn ǵana qalyptastyryp qoımaı, alǵan bilimin ómirlik qajettiligine jarata alyp, ony shyǵarmashylyqpen iske asyrý joldaryn ıgerýdi úıretý, oqýǵa degen tanymdyq qyzyǵýshylyq qabiletin arttyryp, óz bilimin árqashan keńeıtý qajettiligin sezinýge jeteleý kózdeledi.
Búgingi bilim berý úrdisinde muǵalim óziniń teorıalyq bilimi arqyly oqýshy boıyna ózin qorshaǵan ortaǵa degen kózqarasyn qalyptastyrady. Maqsatqa jetý oqý baǵdarlamasyn tereńdetip oqytý jáne oqýshynyń tanymdyq belsendiligin damytý arqyly júzege asady.
Daryndy balalarǵa bilim berýdi ǵylymnyń búgingi damý dárejesine sáıkes júrgizý erekshe daryndy balalardyń ıntellektýaldyq damýyn qanaǵattandyrýdy qamtamasyz etedi. Daryndy oqýshymen jumys júıesinde muǵalim mańyzdy oryn alady. Oqýshynyń bolashaqtaǵy mamandyǵyna baılanysty, kásibı taǵdyry jaqsy muǵalimge baılanysty. Balanyń boıynda kúsh qýaty jetkilikti, shyn daryndy ekenine sendirý – ustaz boıyndaǵy qudiretti kúsh, óıtkeni senim úlken jeńiske jeteleıdi. Daryndy balanyń odan ári jetile túsýine ustaz tarapynan meıirim men kishipeıildilik, bala janyn jazbaı tanýshylyq qasıet qajet - aq.
Bala boıyndaǵy daryndylyq, ǵylymılyq qabiletin ashý, jaqsy tanymdyq qasıetterin zertteý, aıqyndaý – eń basty másele. Al oqytýdyń túpkilikti nátıjesi – óz oıyn dáleldeı alatyn, jan – jaqty bilimdi, bilimin júzege asyra alatyn, qalyptasqan ózindik azamattyq kózqarasy bar isker, aqyldy, adamgershiligi mol tulǵany tárbıelep qalyptastyrý. Ol úshin belgili bir joba bolýy shart. Iaǵnı, oqýshynyń daryndylyǵyn aıqyndaý, shyǵarmashylyq daryndylyǵyn zertteý, anyqtaý, belgili bir baǵyt – baǵdarlama boıynsha jumys júrgizý qajet. Oqý jylynyń basynda daryndy balalarǵa arnalǵan tıimdi jumys josparyn qurylady. Ol oqýshylar osy jospar boıynsha jumystaryn jasap, kúndelikterine toltyryp jazyp otyrady.
Oqýshynyń daryndylyǵyn anyqtap, damytý maqsatynda ár pán muǵaliminiń aldynda tómendegideı maqsattar men mindetter bolýy oryndy:
1. Daryndy oqýshynyń aqyl - oıynyń, emosıonaldyq jáne áleýmettik damýy men erekshelikteriniń ózindik ashylý deńgeıi men ólshemin eskerý;
2. Jan - jaqty aqparattandyrý;
3. Kommýnıkatıvti beıimdeý;
4. Daryndy oqýshynyń shyǵarmashylyq baǵytynyń ashylýyna, damýyna, qorshaǵan ortaǵa ózin - ózi jarnamalaýyna kómek kórsetý;
Osy maqsattar men mindetterdi oryndaýda mektep ustazdary mynandaı jumys túrlerin qoldanady:
1. Ikemdi jáne utqyr oqý josparyn qurady;
2. Jeke pánderdi oqytýda táýelsiz qozǵalys jasaıdy;
3. Daryndy oqýshynyń óziniń jumysyn ózi josparlap, sheshim qabyldaýyna yqpal etedi;
4. Daryndy oqýshynyń qyzyǵýshylyǵyna baılanysty oqý josparyn qurady;
Osyndaı jumys túrlerin uıymdastyrýda ustazdar mynandaı máselelerge basa nazar aýdarady:
1. Pán sabaqtarynda shyǵarmashylyq sıpattaǵy tapsyrmalardy irikteý, oryndaý, taldaý jumystaryn júıeli júrgizýge;
2. Daryndy oqýshylardyń bilim deńgeıi men olardyń óz múmkindikterin paıdalaný kórsetkishin arnaıy ádistemeler boıynsha júıeli túrde tekserip otyrýǵa;
3. Sabaqtan tys mezgilde júrgiziletin jumystarǵa - pándik olımpıada, ǵylymı konferensıaǵa, ıntellektýaldyq týrnırler men shyǵarmashylyq baıqaýlarǵa daıyndyq jumystaryn jyl boıy josparly júrgizýge;
4. Bilim berý mekemelerinde daryndy oqýshylar úshin arnaıy synyptar men toptar quryp, oqý baǵdarlamalaryn jedeltetip oqytýdy uıymdastyrýǵa;
Jedeldetip oqytý baǵdarlamasyn muǵalim oqýshymen jáne ata - anasymen birigip qurady.
İ. Úrgenishbaev atyndaǵy orta mektebiniń
bastaýysh synyp muǵalimi
Berdeshova Gúlsim Orynbasarqyzy
Daryndy balalarmen júrgiziletin jumystardyń ádisteri men túrleri
Nátıjege baǵdarlanǵan bilim berýdiń negizi oqýshynyń dara tulǵalyq, daryndylyq qabiletterin damytýmen anyqtalady. Búgingi tańda bilim berýde oqýshyǵa tek qana bilim, bilik daǵdylaryn ǵana qalyptastyryp qoımaı, alǵan bilimin ómirlik qajettiligine jarata alyp, ony shyǵarmashylyqpen iske asyrý joldaryn ıgerýdi úıretý, oqýǵa degen tanymdyq qyzyǵýshylyq qabiletin arttyryp, óz bilimin árqashan keńeıtý qajettiligin sezinýge jeteleý kózdeledi.
Búgingi bilim berý úrdisinde muǵalim óziniń teorıalyq bilimi arqyly oqýshy boıyna ózin qorshaǵan ortaǵa degen kózqarasyn qalyptastyrady. Maqsatqa jetý oqý baǵdarlamasyn tereńdetip oqytý jáne oqýshynyń tanymdyq belsendiligin damytý arqyly júzege asady.
Daryndy balalarǵa bilim berýdi ǵylymnyń búgingi damý dárejesine sáıkes júrgizý erekshe daryndy balalardyń ıntellektýaldyq damýyn qanaǵattandyrýdy qamtamasyz etedi. Daryndy oqýshymen jumys júıesinde muǵalim mańyzdy oryn alady. Oqýshynyń bolashaqtaǵy mamandyǵyna baılanysty, kásibı taǵdyry jaqsy muǵalimge baılanysty. Balanyń boıynda kúsh qýaty jetkilikti, shyn daryndy ekenine sendirý – ustaz boıyndaǵy qudiretti kúsh, óıtkeni senim úlken jeńiske jeteleıdi. Daryndy balanyń odan ári jetile túsýine ustaz tarapynan meıirim men kishipeıildilik, bala janyn jazbaı tanýshylyq qasıet qajet - aq.
Bala boıyndaǵy daryndylyq, ǵylymılyq qabiletin ashý, jaqsy tanymdyq qasıetterin zertteý, aıqyndaý – eń basty másele. Al oqytýdyń túpkilikti nátıjesi – óz oıyn dáleldeı alatyn, jan – jaqty bilimdi, bilimin júzege asyra alatyn, qalyptasqan ózindik azamattyq kózqarasy bar isker, aqyldy, adamgershiligi mol tulǵany tárbıelep qalyptastyrý. Ol úshin belgili bir joba bolýy shart. Iaǵnı, oqýshynyń daryndylyǵyn aıqyndaý, shyǵarmashylyq daryndylyǵyn zertteý, anyqtaý, belgili bir baǵyt – baǵdarlama boıynsha jumys júrgizý qajet. Oqý jylynyń basynda daryndy balalarǵa arnalǵan tıimdi jumys josparyn qurylady. Ol oqýshylar osy jospar boıynsha jumystaryn jasap, kúndelikterine toltyryp jazyp otyrady.
Oqýshynyń daryndylyǵyn anyqtap, damytý maqsatynda ár pán muǵaliminiń aldynda tómendegideı maqsattar men mindetter bolýy oryndy:
1. Daryndy oqýshynyń aqyl - oıynyń, emosıonaldyq jáne áleýmettik damýy men erekshelikteriniń ózindik ashylý deńgeıi men ólshemin eskerý;
2. Jan - jaqty aqparattandyrý;
3. Kommýnıkatıvti beıimdeý;
4. Daryndy oqýshynyń shyǵarmashylyq baǵytynyń ashylýyna, damýyna, qorshaǵan ortaǵa ózin - ózi jarnamalaýyna kómek kórsetý;
Osy maqsattar men mindetterdi oryndaýda mektep ustazdary mynandaı jumys túrlerin qoldanady:
1. Ikemdi jáne utqyr oqý josparyn qurady;
2. Jeke pánderdi oqytýda táýelsiz qozǵalys jasaıdy;
3. Daryndy oqýshynyń óziniń jumysyn ózi josparlap, sheshim qabyldaýyna yqpal etedi;
4. Daryndy oqýshynyń qyzyǵýshylyǵyna baılanysty oqý josparyn qurady;
Osyndaı jumys túrlerin uıymdastyrýda ustazdar mynandaı máselelerge basa nazar aýdarady:
1. Pán sabaqtarynda shyǵarmashylyq sıpattaǵy tapsyrmalardy irikteý, oryndaý, taldaý jumystaryn júıeli júrgizýge;
2. Daryndy oqýshylardyń bilim deńgeıi men olardyń óz múmkindikterin paıdalaný kórsetkishin arnaıy ádistemeler boıynsha júıeli túrde tekserip otyrýǵa;
3. Sabaqtan tys mezgilde júrgiziletin jumystarǵa - pándik olımpıada, ǵylymı konferensıaǵa, ıntellektýaldyq týrnırler men shyǵarmashylyq baıqaýlarǵa daıyndyq jumystaryn jyl boıy josparly júrgizýge;
4. Bilim berý mekemelerinde daryndy oqýshylar úshin arnaıy synyptar men toptar quryp, oqý baǵdarlamalaryn jedeltetip oqytýdy uıymdastyrýǵa;
Jedeldetip oqytý baǵdarlamasyn muǵalim oqýshymen jáne ata - anasymen birigip qurady.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.