Dástúrli kúıshilik óner
Sabaqtyń maqsaty: Dástúrli kúıshilik óner týraly oqýshylarǵa naqty maǵlumat berý.
Bilimdilik: Kúıshilik óner týraly baıandaý arqyly kúıdi tyńdatyp, mýzykany sezinýge, túsinýge baýlý.
Tárbıelik: Balalardy ásemdikti sezinýge, óz halqynyń mýzykalyq murasynan estetıkalyq lázzat ala bilýge baýlý. Óner ıelerin úlgi tutyp qasterleýge tárbıeleý.
Damytýshylyq: Án aıtý daǵdylaryn qalyptastyrý, mýzykalyq qabiletterin arttyrý, balalardyń shyǵarmashylyq belsendilikterin damytý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq.
Ádis – tásil: suraq – jaýap, áńgimeleý.
Pánaralyq baılanys: tarıh, ádebıet, mýzyka.
Kórnekilik: aspaptar, kompozıtor sýretteri, úntaspa, baıan.
Sabaqtyń barysy:
Oqýshylar klasqa ‘’Adaı’’kúıimen kiredi.
1. Uıymdastyrý.
Oqýshylarmen amandasý, oqý quraldaryn túgendeý.
Klasty 3 - topqa bólý: 1 - top dombyrashylar
2 - top qobyzshylar
3 - top sybyzǵyshylar
- Sálemet pe, balalar?
- Sálemetsiz be, apaı.
2. Úı tapsyrmasy: Qaıtalaý.
1 - bólim: ’’Qazaq halqynyń mýzykasy týraly ne bildik? ’’ suraqtarǵa ár top jaýap beredi.
1. Dástúrli án aıtý óneri degenimiz ne?
2. XIX ǵasyrlardaǵy ánshi - kompozıtorlar.
3. Dástúrli ánshilik óner aıtylý ereksheligine baılanysty qandaı mekteptepterge bólinedi.
4. Halyq ánderin jetkizýshi daryndy ánshiler.
5. Mýzyka zertteýshi ǵalymdar.
6. Aqan seriniń ánderin ata.
7. Abaı ánderi.
8. Birjan saldyń ánderi.
9. M. Meralyuly el arasynda qandaı ataq aldy?
10. Gamma degenimiz ne?
11. Arpedjıo degenimiz ne?
12. Álterasıa belgisi degenimiz ne? Qandaı túrleri bar?
2 - bólim.
Daýysqa jattyǵý jasaý.
‘’Án áýenin tap’’.
Bir shýmaǵyn oryndaý.
1. Qaratorǵaı 1 - top.
2. Aqbaqaı 2 - top.
3. Qarańǵy túnde taý qalqyp 3 - top.
3 - bólim.
Oılan tap! ‘’Aspaptardy ata’’. Áýenderi arqyly tabý.
1 - top: Dombyra qandaı aspap? (İshekti.)
2 - top: Qobyz qandaı aspap? (Ysqyshty.)
3 - top: Sybyzǵy qandaı aspap? (Úrmeli.)
1 - top: Sazsyrnaı qandaı aspap? (Úrmeli.)
2 - top: Jetigen qandaı aspap?(Kóp ishekti.)
3 - top: Shańqobyz qandaı aspap? (Tilshikti aspap.)
3. Jańa sabaq. ‘’Dástúrli kúıshilik óner’’
Oı – qozǵaý. Ereje shyǵarý.
- Aspaptyq mýzyka degenimiz ne?
- Kórgen sýretterden qarap, ereje shyǵaramyz
Aspaptyq mýzyka degenimiz – mýzyka aspaptarynda oryndalatyn shyǵarmalardy aıtamyz.
- Kúı degenimiz ne?
- Dombyra, qobyz, sybyzǵy, sherter t. b ulttyq mýzykalyq aspaptarynda oryndalatyn áýen kúı dep atalady.
M:- Eń kóne kúıler kúı atasy – Qorqyt atamyzdan bastaý alǵan.
Kúı degenimiz – baǵdarly mazmuny bar, kórkemdigi joǵary aspaptyq janr.
"Kúı" sózin toptastyrý
T. b túrli oqıǵalar men qubylystar sýretteledi. Kúıler taqyryby, mazmunyna qaraı jikteledi
Qazaqtyń aspaptyq mýzykasy XVIII ǵasyrdyń sońynda joǵary deńgeıge kóterildi.
18ǵasyr kúıshilerin toptastyrý
Ataǵy halyqqa keńinen málim boldy.
Ári qaraı dástúrli kúıshilik ónerdiń óristep damýyna İri tulǵalar úles qosty.
Dombyra kúıleri oryndalý mánerine, qurylymdyq erekshelikterine qaraı 2 úlken túrge bólinedi:
Eń kóne kúılerdiń kópshiligi – qobyz kúıleri. Qorqyt atamyzdan keıin jalǵastyrýshylar, úles qosqan
Sybyzǵy, sherterde kúıler saqtalǵan. Sybyzǵyshy – kúıshi Sarmalaı (1835 - 1885) esimi el esinde. Sherter aspabynda shertpe kúıler tamasha oryndalady.
Halyq aspaptarynda búgingi kúnge jetýine úles qosqan
Sińirgen eńbekteri ushan – teńiz.
4 – bólim. ’’Kúıdi tyńdaý, mazmunyn jetkizý. ’’
‘’Aqsaq qulan’’ halyq kúıin tyńdaý.
‘’Aqsaq qulan’’ kúıiniń shyǵý tarıhyn baıandaý.
- Kúı qandaı kóńil kúıde oryndalady?
- Qandaı aspapta oryndalady?
Ertede Joshy han ómir súripti. Jalǵyz balasy ákesiniń tilin almaı, nókerlerin ertip, ańǵa shyǵady. Qulan aýlap júrip, han balasy uzap ketkenin baıqamaı qalady. Jazyq dalada bir top qulannyń ishindegi atýǵa bolmaıtyn kıeli qulan bar edi. Han balasynyń atqan oǵy kıeli qulanǵa tıedi. Ol qarsy shaýyp kelip, balany teýip óltiredi. Han júregi sezgendeı kimde - kim balamdy óldi dese, kómeıine qorǵasyn balqytyp quıdyramyn – deıdi.
Han nókerleri sol eldegi ataqty Ketbuǵa degen kúıshige kelip, qazany estirtýin suraıdy. Kúıshi han saraıyna kelip, kúı tartady. Han bolǵan jaǵdaıdy túsinedi. Kúıshi qaıǵyly habardy kúı tilimen jetkizedi. Balasynyń qazasyn estigen han dombyranyń shanaǵyna qorǵasyn balqytyp quıdyrady.
5 – bólim. Án úıretý.
Eki ishektiń birin qatty
Birin sál - sál kem bura
Qazaq naǵyz qazaq emes,
Naǵyz qazaq – dombyra.
‘’Dombyrasyz án qaıda’’ - áni: I. Núsipbaev, óleńi: H. Talǵarov
- án qandaı kóńil - kúıde oryndalady?
án ne týraly?
qandaı álterasıalyq belgi bar?
- neni bildiredi?
Qandaı notalar jazylǵan?
Ólshemi qandaı?
Áe áýenin úıretý
6. Qorytyndy.
Shyǵarmashylyq tapsyrma.
1 – top: Kúı týraly tórt jol óleń shýmaǵyn shyǵarý.
2 – top: Aspaptardyń sýretin salý.
3 – top: Esse jazý. ’’búgingi sabaqtan alǵan áserim’’.
- Búgingi taqyryp ne týraly?
- Qandaı kúı tyńdaldy ‘’Aqsaq qulan’’ kimniń kúıi?
- Halyq kúıi.
Sózjumbaq: ‘’Aqsaq qulan’’ halyq kúıi.
1. İshekti aspap. (Dombyra)
2. Ysqyshty aspap. (Qobyz)
3. Úrmeli aspap. (Sybyzǵy)
4. Tilshikti aspap. (Shańqobyz)
5. Eń kóne kúıler atasy. (Qorqyt)
6. Qorqyttan keıingi qobyz aspabyn jalǵastyrǵan kúıshi. (Yqylas)
7. Kúı atasy. (Qurmanǵazy)
8. Sybyzǵyshy – kúshi.(Sarmalaı)
9. Qurmanǵazynyń shákirti. (Dına)
10. Kop ishekti aspap. (Jetigen)
7. Úıge tapsyrma. 88 - 89 bb. oqý
8. Baǵalaý.
Bilimdilik: Kúıshilik óner týraly baıandaý arqyly kúıdi tyńdatyp, mýzykany sezinýge, túsinýge baýlý.
Tárbıelik: Balalardy ásemdikti sezinýge, óz halqynyń mýzykalyq murasynan estetıkalyq lázzat ala bilýge baýlý. Óner ıelerin úlgi tutyp qasterleýge tárbıeleý.
Damytýshylyq: Án aıtý daǵdylaryn qalyptastyrý, mýzykalyq qabiletterin arttyrý, balalardyń shyǵarmashylyq belsendilikterin damytý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq.
Ádis – tásil: suraq – jaýap, áńgimeleý.
Pánaralyq baılanys: tarıh, ádebıet, mýzyka.
Kórnekilik: aspaptar, kompozıtor sýretteri, úntaspa, baıan.
Sabaqtyń barysy:
Oqýshylar klasqa ‘’Adaı’’kúıimen kiredi.
1. Uıymdastyrý.
Oqýshylarmen amandasý, oqý quraldaryn túgendeý.
Klasty 3 - topqa bólý: 1 - top dombyrashylar
2 - top qobyzshylar
3 - top sybyzǵyshylar
- Sálemet pe, balalar?
- Sálemetsiz be, apaı.
2. Úı tapsyrmasy: Qaıtalaý.
1 - bólim: ’’Qazaq halqynyń mýzykasy týraly ne bildik? ’’ suraqtarǵa ár top jaýap beredi.
1. Dástúrli án aıtý óneri degenimiz ne?
2. XIX ǵasyrlardaǵy ánshi - kompozıtorlar.
3. Dástúrli ánshilik óner aıtylý ereksheligine baılanysty qandaı mekteptepterge bólinedi.
4. Halyq ánderin jetkizýshi daryndy ánshiler.
5. Mýzyka zertteýshi ǵalymdar.
6. Aqan seriniń ánderin ata.
7. Abaı ánderi.
8. Birjan saldyń ánderi.
9. M. Meralyuly el arasynda qandaı ataq aldy?
10. Gamma degenimiz ne?
11. Arpedjıo degenimiz ne?
12. Álterasıa belgisi degenimiz ne? Qandaı túrleri bar?
2 - bólim.
Daýysqa jattyǵý jasaý.
‘’Án áýenin tap’’.
Bir shýmaǵyn oryndaý.
1. Qaratorǵaı 1 - top.
2. Aqbaqaı 2 - top.
3. Qarańǵy túnde taý qalqyp 3 - top.
3 - bólim.
Oılan tap! ‘’Aspaptardy ata’’. Áýenderi arqyly tabý.
1 - top: Dombyra qandaı aspap? (İshekti.)
2 - top: Qobyz qandaı aspap? (Ysqyshty.)
3 - top: Sybyzǵy qandaı aspap? (Úrmeli.)
1 - top: Sazsyrnaı qandaı aspap? (Úrmeli.)
2 - top: Jetigen qandaı aspap?(Kóp ishekti.)
3 - top: Shańqobyz qandaı aspap? (Tilshikti aspap.)
3. Jańa sabaq. ‘’Dástúrli kúıshilik óner’’
Oı – qozǵaý. Ereje shyǵarý.
- Aspaptyq mýzyka degenimiz ne?
- Kórgen sýretterden qarap, ereje shyǵaramyz
Aspaptyq mýzyka degenimiz – mýzyka aspaptarynda oryndalatyn shyǵarmalardy aıtamyz.
- Kúı degenimiz ne?
- Dombyra, qobyz, sybyzǵy, sherter t. b ulttyq mýzykalyq aspaptarynda oryndalatyn áýen kúı dep atalady.
M:- Eń kóne kúıler kúı atasy – Qorqyt atamyzdan bastaý alǵan.
Kúı degenimiz – baǵdarly mazmuny bar, kórkemdigi joǵary aspaptyq janr.
"Kúı" sózin toptastyrý
T. b túrli oqıǵalar men qubylystar sýretteledi. Kúıler taqyryby, mazmunyna qaraı jikteledi
Qazaqtyń aspaptyq mýzykasy XVIII ǵasyrdyń sońynda joǵary deńgeıge kóterildi.
18ǵasyr kúıshilerin toptastyrý
Ataǵy halyqqa keńinen málim boldy.
Ári qaraı dástúrli kúıshilik ónerdiń óristep damýyna İri tulǵalar úles qosty.
Dombyra kúıleri oryndalý mánerine, qurylymdyq erekshelikterine qaraı 2 úlken túrge bólinedi:
Eń kóne kúılerdiń kópshiligi – qobyz kúıleri. Qorqyt atamyzdan keıin jalǵastyrýshylar, úles qosqan
Sybyzǵy, sherterde kúıler saqtalǵan. Sybyzǵyshy – kúıshi Sarmalaı (1835 - 1885) esimi el esinde. Sherter aspabynda shertpe kúıler tamasha oryndalady.
Halyq aspaptarynda búgingi kúnge jetýine úles qosqan
Sińirgen eńbekteri ushan – teńiz.
4 – bólim. ’’Kúıdi tyńdaý, mazmunyn jetkizý. ’’
‘’Aqsaq qulan’’ halyq kúıin tyńdaý.
‘’Aqsaq qulan’’ kúıiniń shyǵý tarıhyn baıandaý.
- Kúı qandaı kóńil kúıde oryndalady?
- Qandaı aspapta oryndalady?
Ertede Joshy han ómir súripti. Jalǵyz balasy ákesiniń tilin almaı, nókerlerin ertip, ańǵa shyǵady. Qulan aýlap júrip, han balasy uzap ketkenin baıqamaı qalady. Jazyq dalada bir top qulannyń ishindegi atýǵa bolmaıtyn kıeli qulan bar edi. Han balasynyń atqan oǵy kıeli qulanǵa tıedi. Ol qarsy shaýyp kelip, balany teýip óltiredi. Han júregi sezgendeı kimde - kim balamdy óldi dese, kómeıine qorǵasyn balqytyp quıdyramyn – deıdi.
Han nókerleri sol eldegi ataqty Ketbuǵa degen kúıshige kelip, qazany estirtýin suraıdy. Kúıshi han saraıyna kelip, kúı tartady. Han bolǵan jaǵdaıdy túsinedi. Kúıshi qaıǵyly habardy kúı tilimen jetkizedi. Balasynyń qazasyn estigen han dombyranyń shanaǵyna qorǵasyn balqytyp quıdyrady.
5 – bólim. Án úıretý.
Eki ishektiń birin qatty
Birin sál - sál kem bura
Qazaq naǵyz qazaq emes,
Naǵyz qazaq – dombyra.
‘’Dombyrasyz án qaıda’’ - áni: I. Núsipbaev, óleńi: H. Talǵarov
- án qandaı kóńil - kúıde oryndalady?
án ne týraly?
qandaı álterasıalyq belgi bar?
- neni bildiredi?
Qandaı notalar jazylǵan?
Ólshemi qandaı?
Áe áýenin úıretý
6. Qorytyndy.
Shyǵarmashylyq tapsyrma.
1 – top: Kúı týraly tórt jol óleń shýmaǵyn shyǵarý.
2 – top: Aspaptardyń sýretin salý.
3 – top: Esse jazý. ’’búgingi sabaqtan alǵan áserim’’.
- Búgingi taqyryp ne týraly?
- Qandaı kúı tyńdaldy ‘’Aqsaq qulan’’ kimniń kúıi?
- Halyq kúıi.
Sózjumbaq: ‘’Aqsaq qulan’’ halyq kúıi.
1. İshekti aspap. (Dombyra)
2. Ysqyshty aspap. (Qobyz)
3. Úrmeli aspap. (Sybyzǵy)
4. Tilshikti aspap. (Shańqobyz)
5. Eń kóne kúıler atasy. (Qorqyt)
6. Qorqyttan keıingi qobyz aspabyn jalǵastyrǵan kúıshi. (Yqylas)
7. Kúı atasy. (Qurmanǵazy)
8. Sybyzǵyshy – kúshi.(Sarmalaı)
9. Qurmanǵazynyń shákirti. (Dına)
10. Kop ishekti aspap. (Jetigen)
7. Úıge tapsyrma. 88 - 89 bb. oqý
8. Baǵalaý.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa tynys belgilerin qoıý bilýge, sóılemderdiń maǵynasyn uǵyna bilýge úıretý.
