Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 5 saǵat buryn)
Nár bergen-án bulaqtan
Ádebı – mýzykalyq keshtiń maqsaty: Sh. Qaldaıaqovtyń ómiri men shyǵarmashylyq jolymen tanystyrý. Kompozıtordyń týǵan elimen jerine, aıaýly ana, móldir mahabbat, shynaıy sezimge degen súıispenshiligin oqýshylardyń boıyna sińirý.
Tárbıelik: Kompozıtordyń ánderine balalardyń súıispenshiligin oıatyp, ony qurmetteýge jáne jan – dúnıesi baı, estetıkalyq talǵamy joǵary bolashaq urpaq tárbıeleý.
Bilimdilik: Mýzykany tyńdatý jáne án aıtqyzý barysynda shákirtterdiń ónerge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
Kórnekilik: Portret, plakat

Muǵalim: Qurmetti ustazdar men oqýshylar qaýymy! Biz búgin sizdermen týǵan jer men el, aıaýly ana, móldir mahabbat, shynaıy sezim týraly ánder jazyp, «Qazaq válsiniń padıshasy» atanǵan biregeı talant ıesi, qazaq halqynyń uly maqtanyshy kompozıtor, QR - ń Halyq ártisi Shámshi Qaldaıaqovty eske alýǵa arnalǵan «Nár bergen - án bulaqtan» atty ádebı - mýzykalyq án keshine qosh keldińizder!

1 - júrgizýshi:
Keshimizdi Aqyn aǵamyz M. Maqataevtyń óleń joldarymen ashpaqpyz.
Sol kúnder ǵoı júrektiń ańsaǵany,
Saǵan shóldep, aıyzym tamsanady
Ókinish pe bilmeımin, qýanysh pa?
Óz - ózimnen júregim án salady
Ánsiz ómir - ómir me, qańsymaı ma!
Ózegińdi órtep dert, janshymaı ma,
Mahabbatqa arnap bir án shyǵarsyn
Shámil - aý, Shámshi qaıda? Shámshi qaıda?
Shámshige aıt, taǵy da bir tańdandyrsyn,
Jyndandyrsyn júrekti, jandandyrsyn.
Máńgi ólmes mahabbatym aıta júrer
Máńgilik ólmeıtuǵyn án qaldyrsyn!

2 - júrgizýshi:
Adam jylap týady,
Jatady ony jubatyp
Jáne jylap ótedi
Ózgeni de jylatyp
Jylaıtyny týa sap,
Jamandar bar qınaıtyn
Jylaıtyny ólgende
Jaqsylar bar qımaıtyn
Osylaı degen ýa, Qadyr aǵa, netken ersiń!
1 – júrgizýshi: Qazaq válsiniń birtýar perzenti, váls padıshasy atanǵan Shámshi Qaldaıaqov óz zamanynyń, ıaǵnı sosıalısik júıeniń eleýsiz qurbanyna aınalǵan.
2 – júrgizýshi: Degenmen, uly daryn ómirden ótkenimen, kóńilden ketpedi.
Halqymyzdyń ásem áýenimen áldılegen ulyn, ata mekeni áldılep júr. Oǵan dálel búgingi júrekti jylytatyn Shámshi áýenderi bolmaq.
1. Gımn oınalady.

1 – júrgizýshi:- Balalar, gımnniń avtorlary kim?
Sózi: J. Nájimedenov, N. Nazarbaev.
Áni: Sh. Qaldaıaqov
2 – júrgizýshi:- Sh. Qaldaıaqov kim? Shámshi qalaı Shámshi atandy?
Qazir sizderge, Shámshiniń ómiri týraly qysqasha baıandaımyz.
Baıandama
1 – júrgizýshi: Arys ózeniniń Syrdarıaǵa quıatyn jerdegi qoınaýynda Sarykól degen shaǵyn kól bar. Mine, osy kóldiń jaǵasyna 1927jyly Qaldaıaq degen kedeı kóship kelip, qamystan kúrke salyp, osynda mekendep qalady. Qaldaıaqtyń shyn aty - Ánapıa eken. Onyń oń aıaq baltyryndaǵy úlken qalyn kórgen jeńgeleri ony Qaldaıaq dep atap ketipti. Tatar garmonyn, Qazaqtyń qobyzy men dombyrasyn quıqyljyta tartatyn seri Qaldaıaqtyń sol qamys kúrkesinde 1930 jyly bir bala dúnıege keledi.
2 – júrgizýshi: Kórinis: 9’’ Á’’klasy oqýshylary.
- Oý, Qaldaıaq; uldy boldyń!- degen habardy esitip, uıine asyǵa kelgen ákege jyrtyq shúberekke oralǵan balany ustata qoıypty. Náreste bolsa da eresek adamnyń qarýly qolyn seze qoıǵan bala shar etedi.
1 – júrgizýshi: Basqa balalardaı shyńǵyryp jylamaı, bir túrli áýezdi yrǵaqqa uqsaıtyn ún shyǵarǵan ulyna qarap:
- Men seni qıssadaǵy Jámshıd patshanyń atymen ataǵaly júrsem. Biraq myna daýsyń patshaniki emes, ánshinikine kóbirek uqsaıdy eken,- depti Qaldaıaq.
- Oý, Qaldaıaq, balań adamdardyń emes, ánniń patshasy bolsa da taqıańa tar kelmes,- depti oǵan Qudaıbergen degen qurdasy.
- Aıtqanyń kelsin, bolsyn,- depti baladan basqa baılyǵy joq ári kedeı, ári ónerpaz áke.
2 – júrgizýshi: Jámshıd degen at alyp, attaı 30 jyl ótken soń Shámshi Qaldaıaqov bolyp ósip jetilip, válstyń patshasy atanatynyn ol turǵandar bilgen joq.»Padısha» degen aty dardaı bolǵanmen, bul ómirdegi basqa baqyttan jurdaı bolyp ótetinin de bilgen joq olar.
1 – júrgizýshi: Ia, oǵan tabıǵat ánnen qanat bitiredi. Áni sharyqtap, búkil qazaq dalasyn samǵady. Ol ándi ómirine serik etti, áni halyqqa rýhanı azyq boldy. Ánderiniń ǵumyry uzaq bolyp, jas urpaqtarǵa da jetti.
Shámshiniń syrly da syrshyl ánderi talaı urpaqtardyń jan - júregin terbep, rýhanı dúnıesin baıytty, sulýlyqqa, izgilikke ińkár etti.
Án:
Oryndaıtyn:
2 – júrgizýshi: Ár adamǵa álemniń jaryǵyn syılaǵan kim?
- Ana.
- Jer betindegi tirshiliktiń qaınar bulaǵy, nár berýshi sol Ana! Ana - teńdesi joq taýsylmaıtyn jyr. Óner qaıratkeriniń qaı - qaısysy bolmasyn óz shyǵarmalarynda arnaıy sóz etpeı ketpeıtin bolǵan. ‘’Ana týraly jyrdyń’’ shyǵýy ánniń shyǵýyna sebep bolǵan Shámshini án dúnıesine jetelegen aıaýly anasy Saqypjamal Buqarbaıqyzynyń mezgilsiz dúnıe salýy. Ananyń armanda ketýi Shámshini qatty tebirentti. Jazylmaıtyn dertke shaldyqqan anasy Almatydaǵy balasyn shaqyrtady.

1 – júrgizýshi: Kórinis: 6’’Á’’ kl. oqýshylary.
- Balam,- dedi kózine jas alyp,- jalǵyz tilegim: sen aman bol. Bul ómirde salǵan ániń aıtylmaı jatyp úzilmesin. Ol ániń uzaqqa jetsin. Baqytty bol, balam!
- Apa, qaryzdarmyn saǵan... Qaryzdarmyn, apa! Seniń basyńa keseneden eskertkish ornatý meniń qolymnan kele qoımas. Biraq saǵan ásem ánniń eń asylynan eshqashan umyt bolmaıtyn eskertkish qaldyramyn,- dedi Shámshi.
2 – júrgizýshi: Bul 1959 jyldyń 4 qyrkúıegi bolatyn. Shámshi anasyna bergen ýádesin 2 jyldan soń 1961 jyly oryndady. Bul án ana aldyndaǵy eshqashan ótelmeıtin boryshyn sezgen balanyń egile tógilgen kóz jasy edi. Bul án analar týraly ánuran bolatyn.
Án: Ana týraly jyr. Sózi: Ǵafý Qaıyrbekovtiki
Oryndaıtyn:
1 – júrgizýshi: Sh. Qaldaıaqovtyń ánderin aq ıyqty ánshilerimiz Bıbigúl Tólegenova, Rıshat Abdýllın, Jamal Omarova, Altynaı Jorabaeva syndy ánshiler shyrqap júr. Bul ánshilerimizdiń arqasynda Shámshiniń ánderi áli kúnge deıin jalǵasyn tabýda.
Balǵyn jasta, kári de,
Taýda, tasta – bári de
Qosylyp tur terbelip
Shámshi aǵanyń ánine.
Án: ’’Ómir - ózen’’ sózi: M. Shahanovtiki.
Oryndaıtyn 10 «a» kl. oqýshysy Erǵazına Qarakóz
2 – júrgizýshi: Qudiretti jalyndaǵan jastyq ómir, ystyq sezim, asaý júrek, alǵyr qıal – osynyń bári mahabbat jazırasynan oryn taýyp, kompozıtor tvorchestvosynda názik te, órleý erekshelikterimen sýrettelinedi. Osyndaı ánniń biri «Qaıdasyń»
Oryndaıtyn 9 A kl. oqýshysy Ýtegenova Quralaı
1 – júrgizýshi: 40 jyldan astam shyǵarmashylyq qyzmetinde Sh. Qaldaıaquly 300 – ge jýyq án jazǵan. Ánderi tunyp turǵan lırıka, mahabbat taqyrybynda bolǵan. Bul ánderdi jurtshylyq barlyq jerde: stýdenttik, otbasylyq keshterde, jumys ornynda, demalys kezinde shyrqaıtyn.
Án: ’’Keshikpeı kelem dep eń ’’ Sózi: M. Shahanovtiki
Oryndaıtyn 10’’Á’’ kl. oqýshylary Tańatarova Janerke, Ǵabdýllına Aqnur

2 – júrgizýshi: ’’Oryndy mysqyl – oqtan da ótkir’’ dep Muhtar Áýezov aıtpaqshy. Shámshi aǵanyń ánderi bir tóbe, ázilderi bir tóbe. Al, aqyndyǵy she? Aýyz eki ázil – qaljyńdary she? Olar qaıtalanbas bir qubylys. Endi Shámshiniń ‘’Qara kostúm’’ týraly qaljyńyn eske alaıyq: Shámshige birde el – jurty kostúm – shalbar kıgizedi. Almatyǵa kelgesin sý jańa kıimmen dostaryn aralap, túndeletip kele jatsa, qala buzyqtary ustap alyp:
Kórinis: 6’’Á’’ kl. oqýshylary:
- Sheshin. – deıdi.
- Áı, jigitter, men Qaldaıaqpyn ǵoı! – deıdi.
- Bizge Qaldaıaqov emes, qara kostúm kerek,- deıdi.
Sonda jaryqtyq Shákeń:
- Aınalaıyn, halqym, ózi kıindiredi, ózi sheshindiredi. Halqym aman bolsyn! - depti.
1 – júrgizýshi: Shámshi Qaldaıaqov - «Aq bantık», «Aq mańdaılym», «Aq suńqarym», «Aq erke - Aq Jaıyq», «Sen ǵana», «Syr sulýy», «Syǵan serenadasy», «Baqyt qushaǵynda»t. b. kóptegen ánderdiń avtory. Shámshi án áleminde ózindik ereksheligimen, sulý da syrly sazymen «váls koroli»bolyp qala bermek. Shámshi – halqynyń aıtar oıyn án arqyly jetkize bilgen daraboz tulǵa.

2 – júrgizýshi: Ultymyzdyń sımvolyna aınalǵan bir ǵana «Meniń Qazaqstanym»áni – bir eldiń patrıottyq sezimin oıatqan týyndy. Qazirgi tańda Shámshiniń áni shyrqalmaıtyn toı bolmaıdy desek, qatelespeıtin shyǵarmyz. Shámshiniń qaı ánin alyp qarasaq ta ulttyq naqyshqa toly, boıaý - bederin joǵaltpaǵan shynaıy shyǵarma ekeni aqıqat. Qansha ýaqyt ótse de qadir - qasıetinen aınymaǵan qazaqı ánderi án - óneriniń altyn úlgisi bolyp qala bermek. Shámshi - án aspanynda erekshe oryn alatyn jaryq juldyz. Ol 1992 jyly 29 aqpanda qaıtys boldy. Qazaq halqynyń uly perzentine aınalǵan azamatymyzdy dáripteý - keler urpaq aldyndaǵy boryshymyz ekenin umytpaıyq.
Án:
1 – júrgizýshi:
- Qurmetti ustazdar, oqýshylar, Sh. Qaldaıaqovtyń ánderi men shyǵarmashylyǵyn bir saǵatqa syıǵyzý múmkin emes. ‘’Ánge áýes, kúıge qumar bala jany sulý, ómirge ǵashyq bolyp ósedi’’, - dep zańǵar jazýshymyz M. Áýezov aıtqandaı, búgingi Sh. Qaldaıaqov ánderi daryndy, talantty, ónerli jetkinshekterge rýhanı mol qazyna bolyp, olar án álemine, óner bıigine qulshynyspen órlep, sýsyndaı bersin.
2 – júrgizýshi: Keshimizdi I. Isaevtyń óleńine jazylǵan Q. Qurmanǵalıevtiń ‘’Án aǵa nemese Shámshimen syrlasý’’ ánimen aıaqtaımyz.
Muǵalim: Qurmetti ustazdar, oqýshylar! Ýaqyt bólip tyńdaǵandaryńyzǵa rahmet! Búgingi Sh. Qaldaıaqovtyń ‘’Nár bergen án – bulaqtan ’’ atty ádebı – mýzykalyq keshine qatysqan oqýshylarǵa kóp rahmet.

You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama