InfoHub Logo

Taqyryp: Elektr órisi. Elektr órisiniń kerneýligi.
Maqsaty:
Bilimdilik: Alǵashqy túsinikter men uǵymdar qalyptastyrý jáne bekitý: óris, elektr órisi, kerneýlik – elektr órisiniń kúshtik sıpattamalary, fızıkalyq maǵynasy, esepteý formýlasy, ólshem birligi.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń monologtyq jáne dıalogtyq sóıleý mádenıetin damytýǵa kúsh salý
Tárbıelik: Jaýapkershilikke, uqyptylyqqa, óz oıyn dáıekti baıandaı bilýge baýlý
Kórneki quraldar: Slaıdtar, beınefılmder, jeke kartochkalar
Sabaq jospary:
I. Uıymdastyrý kezeńi, úı jumysyn tekserý «Test - sýret».
İİ. Jańa taqyrypty túsindirý, prezentasıa, beınefılmder.
İİİ. Esep shyǵarý, jeke kartochka boıynsha ózdik jumys.
IV. Qorytyndylaý

Sabaq barysy.
İ. Uıymdastyrý kezeńi, úı jumysyn tekserý.
«Test - sýret»
Metal taıaqshany túsirgende elektroskoptardyń japyraqshalary qalaı ornalasady?

Ekinshi shardyń zarádyn anyqtańyz

İİ. Jańa taqyrypty túsindirý ( prezentasıa, beınefılmder)
Zarádtalǵan denelerdiń ózara árekettesýi qalaı júzege asady?
Eksperıment júzinde taǵaıyndalǵan Kýlon zańy zarádtardyń ózara árekettesýin sandyq turǵydan bildiredi, biraq "Bir zarádtiń basqasyna áreketi qandaı jolmen beriledi, búl ózara árekettesýdiń tabıǵaty qandaı?" degen suraqtarǵa jaýap bermeıdi.
Tájirıbeler kez kelgen zarádtalǵan deneniń aınalasynda zattan erekshelenetin, elektr órisi dep atalatyn keńistik bar ekenin kórsetedi. Osy óristiń járdemimen elektrlik ózara árekettesý júzege asady. Elektr órisi uǵymyn aǵylshyn ǵalymdary M. Faradeı jóne Dj. Maksvell engizdi.
Elektr órisi materıanyń aıryqsha bir túri bolyp tabylady. Biz zatty kórip, sezetin bolsaq, al elektr órisin sezim múshelerimizdiń kómegimen qabyldaı almaımyz. Ol tek zarádtalǵan deneler áreketinen ǵana baıqalady.

Zarádtalǵan denelerdiń aınalasynda elektr órisiniń áreketi kúshtirek, al olardan alystaǵan saıyn óris álsireıdi. Synaq zarád dep atalatyn oń birlik zarád qoldanylady jáne onyń óz órisi elenbeıdi.
Zarád birligine áreket etetin kúshke teń qatynasy elektr erisiniń kúshtik sıpattamasy bolyp tabylady jáne osy núktedegi elektr órisiniń
kerneýligi dep atalady.
Núktelik zarádtiń elektr órisiniń kerneýligi óris kóziniń q0 zarádynyń modýline týra proporsıonal jáne q0kózden óristiń osy núktesine deıingi araqashyqtyqtyń kvadratyna r2 keri proporsıonal. S1 júıesinde kerneýlik formýlasy tómendegideı bolady:

Elektr órisiniń kúsh syzyqtary dep óristegi oń zarádtalǵan bólshekke áreket etetin kúshtiń baǵytyn kórsetetin syzyqtardy aıtady.
Kúsh syzyqtarynyń mindetti túrde basy men aıaǵy bolady nemese sheksizdikke ketedi.
İİİ. Esep shyǵarý,
15 jattyǵý, № 4, 5, 6
Jeke kartochka boıynsha ózdik jumys
3. 60. 2 • 10 - 8Kl zarádtan 2· 10 - 2m qashyqtyqtaǵy óristiń kerneýligi qandaı?

3. 61. Núktelik zarádtan 0, 15 m qashyqtyqtaǵy óristiń kerneýligi 50 V/m. 0, 3 m qashyqtyqtaǵy óristiń kerneýligin tabyńdar.

3. 62. Elektr órisiniń bir núktesindegi 0, 2 mkKl zarádka 0, 015 Ηkúsh áreket etedi. Osy núktedegi eristiń kerneýligin anyqtańdar.

3. 63. Bir núktedegi elektr órisiniń kerneýligi E = 0, 4 kN/Kl. Óristegi q = 4, 5 • 10 - 6 Kl zarádka áreket etetin kúshti anyqtańdar.

Úı jumysy: 15 jattyǵý, № 3
IV. Qorytyndylaý

Elektr órisi. Elektr órisiniń kerneýligi. júkteý