InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: §23. Energıanyń saqtalý jáne bir túrden ekinshi túrge aınalý zańy
Sabaqtyń maqsaty:
1. energıanyń saqtalý jáne aınalý zańyn bir túrden ekinshi túrge aınalý zańy ekendigin este saqtaý jáne praktıkada paıdalaný
2. oqýshylardyń oı - órisin keńeıte otyryp, tanym belsendiligin arttyrý;
3. Uqyptylyqqa, izdenimpazdyqqa tárbıeleý;
Sabaqtyń túri: aralas
Kórnekiligi: úlestirmeli qaǵazdar, sýretter
Sabaqtyń qurylymy:
1. Uıymdastyrý kezeńi:
2. Úı tapsyrmasy: Qyzyǵýshylyqty oıatý.
3. Maǵynany túsiný.
4. Bilimdi bekitýge arnalǵan esepter.
5. Test tapsyrmalary.
6. Anyqtama kestesi.
7. Bilimdi bekitýge arnalǵan tapsyrmalar.
8. Úı tapsyrmasy.

Úı tapsyrmasyn suraý
İ deńgeı
1. Deneniń mehanıkalyq jumys jasaı alý qabiletin (mehanıkalyq energıa) dep ataımyz.
2. Qozǵalyp kele jatqan dene energıasyn (kınetıkalyq energıa) dep ataıdy.
3. Denelerdiń ózara árekettesý energıasyn (potensıaldyq energıa) dep ataımyz.
4. Energıanyń ólshem birligi (Djoýl)
5. Potensıaldyq jáne kınetıkalyq energıa ózgeristeri (jumys) - ty beredi.
İİ deńgeı
1. Kınetıkalyq energıa ózgerisi kezinde atqarylatyn jumys órnegi:
2. Potensıaldyq energıa ózgerisi kezinde atqarylatyn jumys órnegi:
3. Kınetıkalyq energıa órnegi:
4. Potensıaldyq energıa órnegi:
5. Mehanıkalyq energıa órnegi:
İİİ deńgeı
1. Eger úıdiń ár qabatynyń bıiktigi 3m bolsa, onda massasy 75 kg adam baspaldaqpen birinshi qabattan altynshy qabatqa kóterilgende aýyrlyq kúshi qandaı jumys atqarady?
2. Bala dınamometrdi sozyp, óziniń tarta alatyn eń úlken kúshin anyqtady. ol 400N - ǵa teń bolyp shyqty. Serippeni sozǵanda bala qandaı jumys atqarady? Dınamometr serippesiniń qatańdyǵy 10000N/m.
Maǵynany túsiný.

Jańa sabaq:
Energıanyń saqtalý jáne bir túrden ekinshi túrge aınalý zańy:

Tuıyq júıe quraıtyn jáne birimen - biri tartylys kúshi men serpimdilik kúshi arqyly árekettesetin denelerdiń kınetıkalyq jáne potensıaldyq energıalarynyń qosyndysy turaqty bolady.
Energıanyń saqtalý zańynan mynandaı tujyrym jasaımyz:
Tabıǵattaǵy energıa joǵalyp ketpeıdi jáne joqtan paıda bolmaıdy, ol tek bir túrden ekinshi túrge aınalady.
Bekitý
Esep shyǵarý.
Massasy 250g dene 15m/s jyldamdyqpen vertıkal joǵary laqtyryldy.
1. Deneniń laqtyrylǵan mezetindegi kınetıkalyq energıasyn;
2. Eń joǵary núktedegi potensıaldyq energıasyn;
Eń úlken kóterilý bıiktigin tabý kerek.

Bilimdi tekserýge arnalǵan esepter:
I - deńgeı
1. Jer betinen 3, 5 m bıiktikke kóterilgen massasy 6 kg deneniń potensıaldyq energıasyn anyqtańyz.
2. 9 m/s jyldamdyqpen qozǵalatyn 6 kg deneniń kınetıkalyq energıasy nege teń?
II - deńgeı
1. Qatańdyǵy 10 4 N/m serippe 3 sm - ge syǵylǵanda onyń potensıaldyq energıasy qalaı ózgeredi?
2. “Soıýz” serıaly ǵaryshkemeniń massasy 6, 6t bolsa, onyń orbıta boıymen 7, 8 km/s jyldamdyqpen qozǵalǵandaǵy kınetıkalyq energıasy qandaı? (A. P. Rymkevıch, Almaty “Raýan baspasy” 1998j №340 esep )
III - deńgeı
1. Massasy 4 kg erkin túsip kele jatqan deneniń jyldamdyǵy joldyń bir bóliginde 2 - den 8 m/s – qa deıin artty. Osy joldaǵy aýyrlyq kúshiniń jumysyn tabyńdar.
(A. P. Rymkevıch, Almaty “Raýan baspasy” 1998j №341 esep )

Test tapsyrmalary
1. Deneniń potensıaldyq energıasy degenimiz
A) deneniń qozǵalys energıasy.
B) deneniń jyldamdyǵynyń ózgerý energıasy.
C) serpindi deformasıalanǵan deneniń energıasy.
D) ystyq deneniń sýyq denege bergen energıasy.
E) dene molekýlalarynyń qozǵalysymen baılanysty energıasy.

2. Sadaqtan tik joǵary atylǵan jebe 10s ótkende jerge tústi. Jebeniń kóterilý ýaqyty
A) 10s V) 5s S) 3s
D) 4s E) 2s
3. Dene ımpúlsiniń anyqtamasyna qaı órnek sáıkes keledi?
A) a = F/m B) F•t
C) p = m•V D) F=ma E) mV2/2
4. Tuıyqtalǵan traektorıa boıymen aýyrlyq kúshiniń jumysy
A) mgh B) 0 C) – mgh
D) 2mgh E) mgh/2
5. Denege áser etetin aýyrlyq kúshiniń jumysy
A) A = mgh1 – h2
B) A = – (mgh2 – mgh1)
C) A = mgh2 – mgh1
D) A = 0
E) A = mgh2
6. Qandaı fızıkalyq shamalar “ Dj” ólshem birligimen ólshenedi?
A) kúsh ımpúlsi v) kúsh momenti
s) dene ımpúlsi d) kúsh E) energıa

7. Turaqty kúshtiń áserinen deneniń ımpúlsi 4 s ishindi 20 kg∙m/s – ke ózgeredi. Bul kúsh nege teń?
A) 5 N V) 1 N S) 3 N D) 4 N E) 2N
8. Mehanıkalyq energıanyń saqtalý zańy
A) E=mgh B) E=mv2 /2
C) Ek=Et+Ep D) Et=Ek+Ep E) Ep=Et+Ek
9. Massasy 10 kg, jyldamdyǵy 36 km/saǵ deneniń kınetıkalyq energıasy
A) 12960 Dj B) 5000 Dj
C) 360 Dj D) 500 Dj
E) 180 Dj
10. Jumysshy gorızontal 600N kúsh jumsaı otyryp, jáshikti 3 m - ge jyljytqanda isteıtin jumysy
A) 200Dj
B) 50Dj
C) 0, 005 Dj
D) 0
E) 1800Dj
Anyqtama kestesi
r. s fızıkalyq shamanyń ataýy ----- belgilenýi ---- Formýlasy --- ólshem birligi
1. Dene ımpúlsi
2. Kúsh ımpúlsi
3. Kúsh jumysy
4. Aýyrlyq kúshi
5. Serpimdilik kúshi
6. Kınetıkalyq energıa
7. Potensıaldyq energıa

Bilimdi bekitýge arnalǵan tapsyrmalar:
1. Deneniń tolyq mehanıkalyq energıasy degenimiz ne?
2. Tolyq mehanıkalyq energıanyń saqtalý zańy qalaı tujyrymdalady?
BÚÚ kestesin toltyrý.
biletinim
úırengenim
úırengim keletini

Úıge tapsyrma:
§23. Energıanyń saqtalý jáne bir túrden ekinshi túrge aınalý zańy.