Osy jurt Eskendirdi bile me eken?
Makedonıa shahary – oǵan meken.
Fılıpp patsha balasy, er kóńildi,
Maqtan súıgish, qyzǵanshaq adam eken.

Fılıpp óldi, Eskendir patsha boldy,
Jasy áreń jıyrma birge toldy.
Óz jurty az kórinip, kórshilerge
Kóz alartyp qarady ońdy-soldy.

Sumdyqpen ǵasker jıyp qarýlandy,
Jaqyn jerge jaý boldy, tura attandy.
Kóp eldi kútinbegen qyrdy, joıdy,
Handy óltirip, qalasyn tartyp aldy.

Jazasyz jaqyn jerdiń bárin shapty,
Darıanyń sýyndaı qandar aqty.
Shapqan eldiń bárin de bodam1 qylyp,
Ókimetin qolyna tartyp apty.

Eskendir elde almaǵan han qoımady,
Alǵan saıyn kóńili bir toımady.
Arany barǵan saıyn qatty ashylyp,
Jerdiń júzin alýǵa oı oılady.

Qan isher qaharly han ashýy kóp,
Ataǵynan qorqady jurt qaıǵy jep.
Sol kúnde qoshemetshi aıtady eken,
Hannyń hany, patshanyń patshasy dep.

Ataǵy talaı jerge onyń jetti,
Jerdiń júzin alýǵa talap etti.
Esepsiz ásker ertip, jaraqtanyp,
Esitken elderine júrip ketti.

Aldynan shyǵa almady eshkim munyń,
Bárin de aldy, qorqytty joldaǵynyń.
Jan shyqpady aldynan, toqtaýy joq,
Jer júzin jeke bılep almaqshynyń.

Júre-júre bir elsiz shólge tústi,
Alyp júrgen sýynyń bárin ishti.
Adam, haıýan bári de birdeı shóldep,
Basyna qudaı saldy qıyn isti.

Sandaldy sar dalada sý taba almaı,
Shóldegen jurt qaıtedi bos qamalmaı?
Qyzmetkerdiń bárin de óltirmekshi
Bolypty, shóldegenge shydaı almaı.

Mysaly, astyndyǵa at o daǵy ushty,
Eskendir de atynyń jalyn qushty.
Jaltyrap sáýle bergen bir nársege
Patshanyń at ústinde kózi tústi.

Barsa, bir syldyr qaqqan móldir bulaq,
Taspadaı beıne aryqtan shyqqan qulap.
Túse sala Eskendir basty qoıdy,
İshse, sýy ózgeshe, tátti tym-aq.

Kepken balyq keltirtti sonda turyp,
Sol sýǵa balyqty aldy bir jýdyryp.
Isi, dámi ózgeshe bolyp ketti,
Tań qaldy munyń bárin sýǵa joryp.

Eskendir qolyna aıtty: «Bul netken sý?
Báriń de iship, bul sýǵa betińdi jý!
Bir baı elden osy sý shyqqan shyǵar,
Órlep baryp, ústine tigelik tý.

Bul salqyn, tátti sýǵa qanyńyzdar,
Shaq keler maǵan jan joq nanyńyzdar.
Menen qalmaı, bul sýdy shapshań órlep,
Talqan qylyp shaharyn alyńyzdar!».

Jarlyq shashty, qol júrdi sýdy órleı,
Shaharyna jetkenshe damyl kórmeı.
Kókpeńbek temir kıgen óńkeı batyr
Tarttyryp jóneledi syrnaı-kerneı.

Sol ásker sýdy órlep talaı júrdi,
Sýdyń basy bir quzar shatqa kirdi.
Shattyń aýzyn bekitken altyn qorǵan,
Qaqpasy bekitýli, kózi kórdi.

Qaqpany ashaıyn dep han umtyldy,
Tutqasyn olaı-bulaı qatty juldy.
Asha almady qaqpany, úmit úzdi,
Aqyldasyp táýir-aq amal qyldy.

Eskendir toqtaý kórmeı ósken jan ǵoı,
Kelmeı me toqtaýsyzdyń bári dańǵoı?
Del-sal bolyp bári de qaıta shyqty,
Alysyp ál kelmesin baıqaǵan ǵoı.

Doldyqpen han Eskendir ashýlandy,
Ashýlanyp qaqpaǵa jetip bardy.
Qaqpany dúbirletip qaǵyp-qaǵyp:
- Qaqpany ash! – dep barynsha aıǵaı saldy.

Qaqpanyń ar jaǵynan bireý keldi,
Kúzetshisi sol eken, dybys berdi.
- Qaqpany saǵan ashar ruqsat joq,
Bul – qudaıǵa bastaıtyn qaqpa, - dedi.

- Bilmeseń, men Eskendir patsha degen,
Jer júziniń soǵysta bárin jeńgen.
Qaqpańdy ash, habaryńdy aıt, bildir maǵan,
Qorlyǵym ózim taýyp, kóz kórmegen.

- Myqtymyn dep maqtanba, aqyl bilseń,
Myqty bolsań, ózińniń nápsińdi jeń!
İshi tar, kóre almastyń bireýi – sen,
Ondaı kisi bul jerge kelmeıdi teń.

- Talpynǵan talappenen men de bir er,
Kóp júrdim, kezdeı keldi kórmegen jer.
Eń bolmasa, halqyma kórseteıin,
Syı qylyp, belgi bolar bir nárse ber.

Qaqpadan laqtyrdy bir oramal,
Syıym – osy, padısha, mynany al!
İshinde bir nárse bar aqyl berer,
Apar daǵy oılanyp, kózińdi sal!

Oramaldy qýanyp qolyna aldy,
Syı aldym dep halqyna qaıta saldy.
Qarasa, ishinde bir qý súıek,
Bul ne etken mazaǵy dep ań-tań qaldy.

Ashýlanyp, syıyna boldy kekti,
- Eń bolmasa bilmedi syı bermekti.
- Osy meniń teńim be? – dep aqyryp,
Laqtyryp jiberdi sol súıekti.

Joldasy Arıstotel aqyly mol,
Laqtyrǵan súıekti alady sol.
Hanǵa aıtty: «Qasıet bar bul súıekte,
Kózińe kórseteıin, habardar bol».

Sol kúnde Arıstotel jeke dara,
Aqyl sózin tyńdamaı bar ma shara:
- Tarazyny ápkel de, súıekti sal,
Bir jaǵyna altyn sap, ólshep qara!

Bul sózge Eskendir de qaraı qaldy,
Tarazyny qurdyrtyp, ortaǵa aldy.
Qansha altyndy kúmis pen salsa daǵy,
Bir kishkentaı súıekti aýdarmady.

Muny kórip Eskendir ań-tań qaldy,
Bar qarýyn altynǵa qosa saldy.
Endi qaıter eken dep qarap edi,
Burynǵydan qý súıek aýyrlandy.

Arıstotel hákimge patsha keldi:
- Myna súıek qazynanyń bárin jeńdi.
Bul súıekti basarlyq, nárse bar ma?
Aqylyńmen oılanyp tapshy! – dedi.

Hákim jerden topyraq alyp bardy,
Bir ýystap súıekke shasha saldy.
Ana basy sylq etip jerge túsip,
Súıek basy joǵary shyǵyp qaldy.

Eskendir muny kórip az turady,
Hákimdi aýlaq jerge shaqyrady.
- Tań qalarlyq is boldy munyń ózi,
Mánisin aıtyp bershi, - dep surady.

- Bul - adam kóz súıegi, - dedi hanǵa.
Toıa ma adam kózi myń men sanǵa?
Jemit kóz jer júzine toımasa da,
Ólse toıar, kózine qum quıǵanda.

Kápir kózdiń dúnıede arany úlken,
Alǵan saıyn dúnıege toıa ma eken?
Qansha tiri júrse de, ólgen kúni
Ózge kózben birdeı-aq bolady eken.

Ashýlanba, eı, patsham, aıtaıyn dat:
Altyn qaqpa bermedi sizge ruqsat.
Syı suradyń, bergeni – bir qý súıek,
Muny kórip,alyńyz siz de ǵıbrat!

Oılap-oılap patshanyń moıny tústi,
Qudaıym kórsetti dep bul bir isti.
Bekerlik eken meniń bul isim dep,
Qolyn alyp jurtyna qaıta kóshti.

Az-aq sóz aıttym, bitti bul áńgime,
Muny bir ózge sózdiń biri deme.
Qarnyń toısa, qaıǵyrma maqtan úshin,
Toımas keziń tolar dep qaıǵy jeme.

Qý ómir joldas bolmas, áli-aq óter,
Óz kúlkińe óziń qaryq bolma beker!
Uıatyń men aryńdy malǵa satyp,
Uıatsyzda ıman joq, túpke jeter.

Maqtanasyń bireýge maqtasyn dep,
Shaýjaıymnan esh adam qaqpasyn dep,
Sen ketken soń artyńnan kúlip qalar,
Anturǵannan qudaıym saqtasyn dep.

Aqylsyz ózin maqtap byljyraıdy,
Boıyńa ólshep sóıleseń,neń quraıdy?
Jaqsy bolsań, jaryqty kim kórmeıdi,
Óz baǵańdy ózińnen kim suraıdy?!

---