InfoHub Logo

Fızıka sabaǵynda oıyn elementterin kiriktire otyryp shyǵarmashyl tulǵany qalyptastyrý.
Qazirgi kezeńde áli de bolsa, shákirtterdiń bilimderinde formalızmniń elementteri kezdesýde. Fızıka pánin ıgerý, olar úshin tek kitap materıalyn oqý ǵana bolyp otyr. Shyn mánisinde, fızıka páninde oqýshylar tabıǵat zańdaryn oqyp, bilýi tıis.

Shákirtterge naqty mysal keltire otyryp, olardyń alǵan bilimderi mańyzdy praktıkalyq máselelerdi sheshýge qajet ekendigin túsindirý kerek. Shákirtterdiń bilimniń ómirlik mańyzyn túsinýi, teorıa men praktıkany tyǵyz baılanystyrady, pánge yntasyn arttyrady, shákirtter bilimindegi formalızm elementterin joıady.

Shákirtterdiń bilimge yntasynyń bolýy, olardyń sabaqtaǵy belsendiliginiń artýyna bilim sapasynyń joǵarlaýyna, bilim alýdyń paıdasyn túsinýdiń qalyptasýyna múmkindik beredi, jalpy aıtqanda oqý prosesiniń deńgeıin kóteredi. Bilim berýdiń qurylysyn, shákirtter muǵalim qoıǵan maqsattardy túsinetindeı, qabyldaıtyndaı etip qurý kerek jáne shákirt muǵalim qoıǵan maqsattyń belsendi júzege asyrýshysy bolýy tıis.

Shákirtterdiń bilimge yqylasyn, yntasyn, qyzyǵýshylyǵyn arttyrýdyń eń jaqsy jolynyń biri - sabaqta oıyndardy qoldaný. Oıyn, bilim alý, eńbek etý - adamnyń negizgi qaıratkerlikteri. Oıyn - árqashan kishkene bilim, kishkene bilim bola otyryp, balany bilim alýǵa, eńbekke daıyndaıdy. Oıyndy aldanysh jáne kóńil kóterý dep oılaıtyndar qatelesedi.

Keıbir pedagogtar men psıhologtardyń mektep jasyndaǵy balalar, oıyn jasynan ótip ketti, - deýi beker. Oıyndaǵy oqıǵa - jaılar sabaqqa ár qıly nár beredi, sabaqty qyzyq etedi, oǵan emosıalyq boıaý beredi.

Balalar sabaq ústinde bir - birimen sóılespeıdi. Balalar sóılesken jaǵdaıda, ol tártipti buzǵan bolyp esepteledi, muǵalimnen eskertý alady. Oıyn jaǵdaıyn balalar sabaq barysynda bir - birimen aqparlarmen almasatyndaı, aqyldasatyndaı, bir - birine dáleldeı alatyndaı, bir - birin baǵalaıtyndaı etip, uıymdastyrý kerek. Oıyńdar qoldanylǵan sabaqtarda shákirtter belsendilik kórsetedi. Bulaı bolý barlyq oıynǵa tán nárse, onyń toptyq túrde ótýine baılanysty. Toptyq túrde sabaqtaǵy bilim alý, tradısıalyq bilim berý «muǵalim - oqýshy» órnegin kúrdelendiredi. Iaǵnı, órnek bylaı kúrdelenedi: «muǵalim - top - oqýshy», budan kelesi órnek týyndaıdy: «oqýshy - oqýshy». «Oqýshy - oqýshy» júıesinde «top - oqýshy», «oqýshy - top» órnekteri ózdiginen týyndap jatady jáne oqýshylar bilmeıtinderin kórsetýge tyryspaıdy. Balalar bir - biriniń oılarymen pikirlerimen almasady, dáleldeıdi, qatelesedi, óz oılaryn ortaǵa salady, negizdeıdi, esep jaýaptaryn birge sheshedi, tekseredi, qatelerin túzeıdi t. s. s. Oıyn barysyndaǵy pikirler almasý nátıjesinde, oqý materıaldaryn jyldam jáne jaqsyraq ıgeredi, qıyndyqtardy birge sheshedi. Mundaı jaǵdaı¬da, barlyq balalar alǵa jyljıdy, bilimderi tereń balalardyń tejelmeýin, bilimi tómen balalardyń alǵa umtylýyna múmkindik beredi.

Fızıka sabaqtarynda oıyndy uıymdastyrǵanda shákirtter bir - birine kómektesetindeı, bir - birimen birigetindeı jaǵdaı jasaý kerek. Sonda sabaq tek bilim berý qyzmetin ǵana emes, tárbıeleý qyzmetin de atqarady. Muńdaı sabaqtardyń ótilýi nátıjesinde oqýshylarda bir - birimen sóılese bilý mádenıeti, tártiptilik, topqa jáne bir - birine jaýapkershilik seziminiń bolýy,, menmendik jáne jalqaýlyqtan bezý qasıetteri qalyptasady.

Ataqty fransýz ǵalymy Lýı de Braıl bylaı deıdi: «eń qarapaıym máseleni qozǵaıtyn oıyndardyń ózinde ǵylymı jumysqa uqsas jalpy elementter kóp kezdesedi. Eki jaǵdaıda da (oıyn men ǵylymı jumys) eń bastysy qoıylǵan maqsattyń bolýy, sonan soń qıyndyqtyń bolýy, ony jeńý, jańalyqty ashý qýanysh. Mine, sondyqtan da, bar adamdardy, jasyna qaramastan, oıyn ózine tartyp turady».

Muǵalimniń eń basty maqsaty — sabaq maqsaty men qoldanylatyn oıynnyń maqsatyn eskere otyryp, sabaqtar men toptan tys sabaqtarda, ony oryndy qoldana bilý. Oqýshylar men muǵalimniń oıynǵa yntasy bolǵan jaǵdaıda ǵana, oıyn júrýi múmkin. Eshqandaı oıyndy formaldy oınaýǵa bolmaıdy. Árbir dıdaktıkalyq oıynǵa, bir jaǵynan dıdaktıkalyq esepterdi sheshý tán, mysaly: zatqa nemese qubylysqa jalpy sıpat berý, olardyń erekshelikterin tabý sıaqty jumystar, shákirtterdi uqsastyqty, aıyrmashylyqty t. s. s. qubylystardy tabýǵa, baıqaýǵa baýlıdy. Bul maǵynadaǵy oıyndardyń úıretý qasıeti bar. Endigi bir jaǵynan, dıdaktıkalyq oıyndarǵa tán nárse oınaý. Shákirttiń nazary birinshiden soǵan aýady, al oıyn barysynda oıynnyń bilim berý maqsatynyń qalaı oryndalatyndyǵy baıqalmaı qalady. Sondyqtan, sabaqtarda ótiletin oıyndar shákirtterge jáı sabaq retinde emes, jáı aldanysh retinde de emes, qyzyqty jumys retinde beriledi. Oıyndy júrgizý úshin top komandalarǵa bólinedi. Komanda quramyn qalaýlary boıynsha jasaýǵa bolar edi, degenmen top quramy aralas jáne toptardyń kúshteri teń bolýy kerek.

Oıyndy júrgizýdegi muǵalimniń mańyzdy orynyn atap óteıin. Pedagogıkalyq birlestik júzege asqan jaǵdaıda jaqsy nátıjege jetýge bolady. Oıynnyń ıdeıasyn, kóbine, muǵalim oılap tabady. Degenmen fızıka pánine eń jaqsy oıyndy oılap tabýdy, topta nemese kolejde shákirtter arasynda konkýrs júrgizýge bolady. Shákirtterdiń oıyndy oılap - quraýy óte paıdaly, óıtkeni qandaıda da bir taqyrypqa oıyn oılap tabý úshin, sol taqyrypty shákirtter tereń bilýi kerek. Sondyqtan, muǵalim, ásirese osy jumysty oryndaǵan shákirttiń eńbegin baǵalaýy tıis.

Qazirgi muǵalim árbir sabaqqa, taqyrypqa jáne ár toptyń ózindik erekshelikterine baılanysty oqytýdyń ár túrli ádisteri men formalaryn tańdaı bilýi qajet. Sonymen qatar shákirtterdi ózindik jumysqa úıretý, olardyń izdenisin uıymdastyrý jáne keıbir materıaldardy keń kólemde berip, tárbıelik maqsatqa jetý úshin de oqytý formalaryn tańdaı bilý kerek. Bir sabaqtyń ózinde qoldanatyn ádisterdi kezektestirip, shákirtterdi sharshatpaı, materıaldy qyzyqty jetkize bilýdi de eskergen jón.