InfoHub Logo

Álemdik baspasózdiń qalyptasýy men taralýynda Germanıanyń mańyzy zor. Osydan 550jyl buryn Maın qalasynyń turǵyny Iogann Gýtenberg tıpografıalyq stanok oılap tapqan. Bul stanokta basylǵan alǵashqy basylym- İnjil kitaby edi.  Gýtenbergtiń ashqan bul jańalyǵy kitap basý isin tezdetti, ári onyń nátıjesinde arzan gazetter dúnıege keldi. Germanıanyń buqaralyq aqparat quraldary zań boıynsha bekitilgen “baspasóz bostandyǵy” degen prınsıpti negizge ala otyryp qyzmet isteıdi. Zań boıynsha: “Ár adam óz oıyn aýyzsha nemese jazbasha bildirýge quqysy bar. Baspasóz erkindigi, aqparat bostandyǵy saqtalady. Senzýra joıylǵan”-delingen. Árıne osy erkindikti, bostandyqty kimde-kim óz maqsatyna paıdalansa, shekten shyǵyp ketse, qoıylatyn shekteýler de bar. Zań boıynsha redaksıanyń qyzmetine, is-áreketine jaýap beretin redaktor. Árbir basylym redaksıa alqasynyń tizimin jarıalap otyrýǵa mindetti. 

Soǵystan keıingi Germanıa baspasózine toqtalar bolsaq:

Germanıada soǵystan keıingi alǵashqy kezeń gıtlerızmniń qulaýynan keıin memlekettiń bólinýimen tyǵyz baılanysty. Sonymen qatar, aýmaqtardy kimniń basyp alýyna qaraı BAQ-tyń jańa júıesi qalyptasty. Batys aýmaqtarda radıo men baspasóz bastystyq úlgide qalshtasty. Baspasóz jekemenshik ekonomıkalyq negizde, radıo men telearnalar - kórermeńdik quqyqtyq negizde qalyptasyp damydy. Keńestik aýmaqtarda, keıin GDR jerinde paıda bolǵan BAQ bıliktegi partıa men sol kezdegi basqarý saıasatyna baǵyndy, jekemenshik BAQ bolǵan joq Germanıanyń Batysynda ózgeristiń eki kezeńi boldy. Basynda bul jerlerde basyp alǵan organ bergen lısenzıamen 160 gazet shyǵyp otyrǵan, lısenzıalaý tek 1949 jyly ǵana alynyp tastaldy. Bul kezderi batys aýmaqtaryńda 137 lısenzıalyq gazet bolǵan. Keıin saýdaǵa burynǵy gazetter qaıta oraldy. 1945 jyldary jańa jáne eski gazetter qatar shyǵa bastady. Toǵyz aıdan keıin FRG-de 570 baspasóz organy jumys atqardy. Keńestik aýdandarda gazet basý isi partıa qolyna berilip, Germanıanyń bılik basyńdaǵy sosıalısik partıa óz qolyńda 90 basylymdy ustap otyrdy. 1949 jyly Germanıa qurylymnyń negizgi zańy BAQ salasyna kóp kóńil bóline bastady. BAQ-tyń qyzmeti jekemenshik jergilikti orgańdar shyǵarǵan zań arqyly júzege asty. Bul ustanym Germanıada áli de qatań qadaǵalanyp, quqyqka qol suǵý BAQ týraly zań qabyldansa da kez kelgen ýaqytta bolyp otyrdy. 1933 jyly sıaqty bul kezde kóp gazetter saıası partıalarǵa baǵyńdy. Alaıda keıin jaǵdaı ózgerip, saıası gazetterdiń ornyna aqparattyq basylymdar shyǵady. 1920-1930 jyldardaǵy radıohabar taratý óz ishinen aqparat taratyp jatqan elderdiń ekspansıalyq syrtqy saıası maqsatymen tikeleı baılanysty boldy. Bastapqyda, 1929 jyldary sheteldik aýdıtorıaǵa Germanıa taratqan baǵdarlamalar, kóbine sol elderde turyp jatqan nemisterge arnalyp, nemis tilińde berilse, nasıstik memleket bolǵan soń, 1933 jyldan bastap aǵylshyn jáne nemis tilinde, bir jyldan keıin ıspan jáne goland tilderińde tarala bastady. Ekinshi dúnıejúzilik soǵystyń bastalar aldynda Germanıanyń radıohabar taratý júıesi jeti tilde álemniń kóptegen elderińde, sonsh ishinde Ońtústik Azıa, Ortalyq jáne Soltústik Amfıka, Afrıka jáne ózge de arab elderine tarady.

---