InfoHub Logo

Latyn grafıkasyna negizdelgen qazaq álipbıine kóshken kezde qazaqtyń dybystyq júıesi ózgermeıdi. Mundaı pikirdi Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınstıtýtynyń dırektory, fılologıa ǵylymdarynyń kandıdaty Anar Fazyljanova bildirdi.

«Bizge áripterdiń grafıkalyq turqyna kózimizdi úıretýimiz qajet. Bul proses uzaqqa sozylmaıdy. Óıtkeni, kırılısa men latyn álipbı ózara uqsas bolyp keledi. Mysaly, biz arab grafıkasynan latyn álipbıine kóship jatsaq, onda bálkim úırený úderisimiz uzaqqa sozylar ma edi... Biraq, olaı emes. Ekinshiden, bizge zaman kómektesedi. Qazir tehnıka zamany. Kez kelgen nárse qolyńyzda. Máselen, uıaly telefon qaltańyzda únemi júredi. Demek, latyn grafıkasyna negizdelgen álipbı bekitilgennen keıin jazyp-syzýdyń emle erejesi sol uıaly telefon arqyly jalpy jurtshylyqqa qoljetimdi túrde taraıdy jáne osy emle ereje boıynsha jazylǵan orfografıalyq emle de, sózdik de qolyńyzda bolady», - dedi ol «Memlekettik til – halyqty uıystyrý quraly» taqyrybyndaǵy otyrys barysynda.

Anar Fazyljanovanyń atap ótýinshe, latyn grafıkasyna negizdelgen qazaq álipbı bekitilgennen keıin saýatty jazyp-syzamyn degen adamǵa tek nıet qana kerek.

«Qazir biz qazaq tilindegi tól mátinderdi kırılısadaǵy 42 árippen jazyp júrmiz. Al jańa álipbı engennen keıin sol mátindi ne-bári 31 tańbamen jazamyz. Bul ýaqytymyzdy, qýatymyzdy únemdeıdi. Qazir ýaqyt pen qýattan asyl ne bar? Sondyqtan osy álipbıge kóshkende biz bastapqyda qınalatyn da shyǵarmyz. Biraq, onyń nátıjesi ǵasyrlar boıy urpaqqa qyzmet etedi», - dedi ınstıtýt dırektory.

Ǵalymnyń aıtýynsha, álipbı aýystyrǵan kezde qazaqtyń dybystyq júıesi ózgermeıdi, sol kúıinde qalady. Tek sol dybystardy tańbalaıtyn áripterdiń turqy ǵana ózgeredi. Demek, sol áriptiń turqyn jattap alǵansha ǵana qıyndyq bolady.

«Ony úırenip alǵannan keıin aýyzymyzdan shyqqan qazaq tiline tán degen dybystardyń barlyǵy álipbıde bolady. Iaǵnı, dybystyq júıemizdi qurtyp almaımyz. Qazir bir kırılısamen orys sózderin taza orys emlesimen jazamyz. Solaı jazǵannan keıin taza orys tiliniń dybystyq júıesimen aıtamyz. Al latynǵa kóshkennen keıin siz qalasańyz da, qalamasańyz da orys sózderi qazaqtyń shapanyna oranyp shyǵa keledi. Ony siz qazaqsha aıtýǵa bastapqy kezde bálkim májbúr bolasyz. Sodan kein ol sizge unaı bastaıdy. Sóıtip, biz ózimizdiń tilimizdiń shet tilinen engen sózderdi ıgerý tetikterin jandandyramyz. Rýhanı jańǵyrý degenimiz osy», - dedi Anar Fazyljanova.

---