InfoHub Logo

Jer o dúnıelik bolypty degen qaraly habar bir sátte on segiz myń ǵalamǵa tarap úlgerdi. Maǵan da jetti. Qaraly habarǵa kúlli álem kúńirenip, ashshy óksikke toly ókinishpen til qatqanymen, birqalypty ómirim ózgergen emes. Jerdi oılap janarymnan jas ta shyǵarmadym. Alyp Kúndi óz ósinen toqtamastan úsh júz alpys bes kún aınalatyn Jerdiń, áıteýir bir toqtaıtyny men úshin aqıqat edi. Sol sát búgin oryndalyp otyr. Negizgi qısyn osy. Biz sonyń kýásimiz, biraq kináli emes edik. Kináli da shyǵarmyz, biraq meniń qatysym shamaly. Álem bolsa qylmyskerdi izdestirip jatty. Uzaq izdeý salatyn shyǵar dep oılaǵanmyn, qatelesippin, olardyń topshylaýyndaǵy qylmysker sol kúni keshke qaraı qamaýǵa alyndy.

Bir Kóripkel ustalypty. Ol jaıynda syrttaı talaı syrǵa qanyq bolǵanymmen, túr-túsin kórmeppin. Al onyń bar jazyǵyn estigenimde, shydaı almaı kúlip jiberdim. Sonda barlyǵy maǵan jek kóre qaraǵan. Kóńilime almadym. Degenmen Kóripkelge taǵylǵan aıyp, oılandyrmaı qoımady. Eger bar áńgimeni búkpeı baıandasam, Kóripkel Jer qaza tabatyn túni aspandaǵy juldyzdarmen uzaq syrlasypty-mys. Bireýler tyńdap qalsa kerek. Ásirese Jeti qaraqshymen arada ótkizgen áńgimesi óte qyzyq. Jumbaqqa toly. Aspanǵa qos qolyn jaıyp uzaq qaraǵan Kóripkel: «Men senderge mekenimdi máńgilikke amanat etemin» depti. Olar: «Maqul» degen jaýap qaıtarypty. Bul áńgimelerdi jetkizgen adamdy anyqtadym. Jerdiń asty-ústindegi barlyq áńgimelerdi qalt jibermeı tyńdap otyratyn Saqqulaq eken. Osy aıǵaqtardy alǵa tartqan iz kesýshiler, Kóripkeldi tyrp etkizbesten, jerdiń ólimine tikeleı qatysy bar jan retinde kórsetip berdi. Buǵan Kóripkel eshqandaı qarsylyq kórsetpepti. «Men jazyqtymyn» nemese «jazyqty emespin» degen sóz de aıtpapty. «Kesimderiń osy bolsa, maǵan beriletin jazany kútemin» depti. Ózin asqaq, pań qalypta ustapty. Kóripkelden osyndaı minez kútsem de, onyń jazyqty ekendigine tolyq kózimdi jetkize almadym. Ol óziniń boljam— joramaldary arqyly qurbandyqqa shalynyp turǵandaı elestedi. Rasynda onyń aıtqan boljamdary eshqashan múlt ketken emes. San myńdaǵan jyldardyń qurdasy sanalatyn Kóripkeldiń talaı aıtqandary dál kelip jáne ózi sonyń talaı márte kýási atanǵan bolatyn. Onyń qashan dúnıege kelgendigi ózine ǵana aıan. Ózin Adam Ata men Haýa Ananyń qurdasymyn dep sanaıtyn. Osy sózden jańylǵan emes. «Men senderdiń túp-tamyrlaryń Adam Ata men Haýa Ananyń myna jer betine túsetindigin bilgen edim» degen sózdi men san márte estidim. Biz ol zamannyń kýási bolmaǵandyqtan, bul aıtylǵandarǵa onsha mán bermeıtinbiz. Biraq, men es bilgeli myna álemde oryn alǵan túrli tabıǵı kataklızmder men apattar; túrli álemdik saıası-áleýmettik oqıǵalar; qaqtyǵystar jaıynda jasaǵan boljamdary aına-qatesiz aıtqan qalpynda qaıtalanatyn. Sondyqtanda barlyǵy Kóripkelden qorqatyn. Bálkim Jer jaıynda jasaǵan boljamy onyń bar ǵumyryndaǵy sońǵy boljamy shyǵar. Sebebi osy árketi úshin Kóripkel ólim jazasyna kesilip otyr. Jáne jeti bólshekke bólinetin onyń denesi Jermen birge qabirge kiretin bolyp kesildi.

Juma kúni Jerdi aqtyq saparǵa shyǵaryp salynatyndyǵy jaıynda tórtkúl dúnıege jar salyndy. Sol kúni erte turyp, jýynyp-shaıynyp, saqal-murtymdy qyryp, ústime tek qana aq matadan tigilgen kıim kıdim. Kúlli álem jınalypty. Áýeli Kóripkeldi qurbandyqqa shalatyn adam taǵaıyndaldy. Oǵan berilgen tapsyrma boıynsha áýeli Kóripkeldiń basy shabylýy tıis. Keıin eki qoly men aıaqtary shaýyp tastalynady. Sosyn denesi ekige bólinedi. Jeti bólshektengen dene qara kebinge oralyp, Jermen birge kómiledi. Barlyǵy osy qyzyqtan qur qalǵysy kelmegendeı, alǵa qaraı enteleıdi. Men de aldyńǵy qatar jaqqa baryp jaıǵastym. Aldyńǵy qatarǵa baryp tura bergenim sol, qatty shý shyqty. Jınalǵan jurtshylyq bir-birimen tóbelesip jatqandaı. Mán-jaıdy endi uqtym, jerdiń janazasyn biz shyǵaramyz dep musylmandar men hrıstıan ókilderi qyryqpyshaq bolyp, kerisip jatyr eken. Ár qaısysynyń aıtqan ýájderi oryndy sekildi. Shý tolastaǵan joq. Arty tóbeleske ulasty. Qan tógildi. Atqylaǵan qannan Jerdi oraǵan kebin qyzyl túske boıala berdi. Aq matadan ótken qan Jerdiń boıyna sińe berdi. Aıqaı-shý, qyrǵyn toqtaǵan joq. Qan tógile berdi. Osy sátte yshqyna aıqaılaǵan Kóripkeldiń úreıli daýsynan barlyǵy siltideı tyna qaldy.

— Eı, nemesine aramter bolyp qyrqysasyńdar?

— Jerdiń janazasyn shyǵarýymyz kerek. Ony musylmandar atqarýy tıis.

— Joq, bul ádet-ǵuryp hrıstıandarǵa ǵana tán. Jerdi biz óz qolymyzben aqtyq saparǵa shyǵaryp salamyz.

— Qaısylaryńnyń aıtqandaryń durys ekendigin bile almadym jáne Jerdiń janazasyn qaısylaryń shyǵarsańdar da maǵan báribir. Biraq, Jerdi qaıda arýlap kómý kerek ekendigin oıladyńdar ma?..

Aldynda ǵana kisendeýli turǵan Kóripkeldiń qoly bosap ketipti. Kókke jaıylyp tur.

Kúbir-kúbir daýystar kóbeıdi. Biz shyndyǵynda Jerdiń máńgilik mekeni qaıda ekendigin bilmeıtinbiz. Bárimiz bas shaıqadyq.

— Mine, eń qasirettisi osy emes pe?...

Kóripkelge qarsy eshkim de jaýap qatqan joq. Ol kókke qaraǵan qalpy áldenelerdi aıtyp, jalbaryndy. Kókten erekshe nur quıyldy. Kóripkel men Jerdi erekshe shýaqqa bólep bara jatty. Shydaı almaı, bárimiz teris qaradyq. Kóripkel men Jer nurǵa sińip bara jatty. Sanaýly sekýndtar arasynda joq bolyp ketti. Biz meken-jaısyz, keńistikte qańǵyryp, ulardaı shýlap qaldyq. Túpsiz tuńǵıyqqa shashyrap kettik. Bárimizdiń sanamyzda «Endi qaıtemiz?» degen suraq.

...Sol kúni Jerdiń janazasy shyǵarylmaı qaldy... Kóripkeldi sodan beri kórgen joqpyz.

---