InfoHub Logo

Rýy tóre, Baqtygereı Qulmanov Jańaqala okrýginde ákim (pravıtel) bolyp turǵan kezde Baqtygereı ákimniń bankisinen kóp aqsha joǵalady. Pravıtel kómekshilerin jiberip, Juban moldany par atpen aldyrady. Moldaǵa bolǵan jaıdy aıtyp, kim alǵanyn boljap berýdi ótinedi. Sonda Juban:

— Men saǵan bolǵan jaıdy óz aýzymmen aıta almaımyn. Jaýabyn basqa kisiden estısiz. Ol úshin maǵan segiz jasar bala ber, sol bala sizge bárin baıandaıdy? — deıdi, — biraq, balany ózim tańdap alamyn, — deıdi.

Baqtygereı men Juban molda medresege kelip, biri qaqpanyń oń jaǵynda, ekinshisi sol jaǵynda turady da, balalardy bir-birlep, qaqpadan ótkize bastaıdy. Bir mezgilde segiz jasar Ǵımyran degen tatar balasy qaqpadan óte bergende shap berip, bileginen molda ustaı alady. Ári qaraı ne bolǵanyn Ǵımyran óz aýzymen bylaı dep baıandaǵan edi:

— Balalardy qaqpadan bir-birlep ótkizip jatyr. Qaqpanyń oń jaǵynda turǵan kisige kózim túsip ketti, eńgezerdeı qarasur, túri sýyq, qorqynyshty eken. Men qaqpadan óte bergende, sol kisi qolymnan shap berip, ustaı aldy. Meniń esim shyǵyp, qoryqqanym sonsha, jylap jiberdim. Ol meni bylaı alyp shyǵyp, mandaıymnan sıpap:

— Aınalaıyn, jylama. Maǵan bir jumysqa kerek bop tursyń, jumys bitken soń medresege qaıta kelesiń, — dep jubatty.

Ǵımyran — kúni keshege deıin, alpysynshy jyldarǵa deıin ómir súrgen. Juban molda Baqtygereıdiń úıine kelip:

— Maǵan ońasha eki bólme ázirle, meni men myna baladan basqa eshkim bolmasyn, — dep buıyrady.

Ázirlengen bólmeniń birine meni otyrǵyzyp qoıdy da, meniń aldyma aına ákelip, qasyna bir shelek sý qoıdy.

— Balam, men ana bólmede bolamyn, meniń daýsym túrli-túrli bolyp shyǵar, ol meniń daýsym, seni men menen basqa bul jerde eshkim joq. Qoryqpa, kishkeneden soń men kelem, men kelgenshe myna aınadan, sýdan kóz aıyrmaı qara. Ne kóriner eken, kisi kórinse, ol kisiniń túr-túsin ábden baıqap al. Ol kisi qaıda barady, ne isteıdi jadyńa saqta, onyń istegenin maǵan buljytpaı aıtyp berseń boldy, aınalaıyn, sosyn úıińe barasyń, — dep túsindirdi.

Moldanyń túri sýyq bolǵanymen, kózderi súıkimdi, jyly kórindi. Men de kóńilimdi toqtatyp, aıtqanyn isteýge tyrystym. Molda ana jaqqa ketken soń, ol jaqtan jaǵymsyz birtúrli daýystar estilip turdy. Qorykqanmen bola ma aınaǵa bir, shelektegi sýǵa bir qarap otyrsam, aınadan bir adam kóringende ne isterimdi bilmeı sastym. Qashatyn jer joq, osylaı úreılenip otyrǵanda molda da kelip jetti.

— Balam, ne kórdiń? — dep surady. Kórgenimdi aıttym.

— Balam, men arǵy bólmede bolamyn, aına men shelektegi sýdan ne kórinedi, kim kórinedi, ol kóringen kisi ne isteıdi, muqıat qarap, esińe saqta, maǵan aıtyp beresiń de, úıińe barasyń? — deıdi.

Bala bólmede otyryp, qaıtadan aınaǵa bir, shelektegi sýǵa bir qarap otyrsa, aınadan bir eńgezerdeı bir qara kisi eleńdep shyǵa keldi. Mende es qalmady, otyrmyn, qaıtem. Janaǵy aınadan shyǵa kelgen qara kisi qara bórkin qısaıta kıgen, buıra shashy bir shekedeen shyǵyp tur. Ol kisi tura bankige qaraı, aldyna bir, artyna bir qarap júgire jóneldi. Bankige baryp, janynan kilt alyp, esikti ashyp, ishke kirdi. Bir mezgilde
sandyq turǵan bólmege baryp, sandyqty ashty. Sandyqtaǵy aqshany qapqa sala bastady. Qapshyqtyń orta belinen asqandaı bolǵanda, aýzyn baılap, arqalap qaıta shyqty. Esikten shyǵa beristegi baspaldaqtyń bir taqtaıyn qolymen tars etkizip julyp alǵanda, meniń odan saıyn záre-qutym qalmady. Baspaldaqtyń astyna qapshyqty tyqty da, qaıta shegelep, alaqtaýmen jaıyna júre berdi. Osy aınadaǵy kórinis sýdan da aınymaı, anyq kórinip turdy. Ekeýinde de manaǵy kórgen eńgezerdeı qara kisi qara bórkin shekesine qısaıta kıgen, buıra shashy bir shekesinen shyǵyp tur. Osyndaı kórinisti kórip, esim shyǵyp otyrǵanda molda da kelip, mán-jaıdy suraı bastady. Men kórgenimdi túgel aıttym.

— Sol qara kisini tanısyń ba? — dep surady.

— Tanımyn, — dedim.

— Kim ol?

— Baqtygereı akanyń at aıdaýshysy, — dedim.

— Men qazir ketemin, sen kórgenińdi túgel Baqtygereıge aıt, — deıdi. Molda bala Ǵımyranǵa batıhasyn berip, mańdaıynan sıpap, qoshtasyp kete barady. Bala Baqtygereıge aınadan, shelektegi sýdan kórgen kórinisterin túgel baıandaıdy. Baqtygereı ákim at aıdaýshysyn shaqyryp alyp, Jubannyń aqshany jáne alǵan kisini taýyp bergenin aıtyp:

— Bar, óz qolyńmen tyǵyp, shegelegen jerińnen, qapshyqtaǵy aqshany alyp kel, — dep buıyrady. Bultarar jer qalmaǵan at aıdaýshy egilip jylap, Baqtygereıdiń aıaǵyna jyǵylyp, keshirim suraıdy, ótinedi.

— Meni shaıtan azǵyrdy, jatsam, tursam júr-júrlep bastady ǵoı, — dep jylaǵan eken. Baqtygereı ákim at aıdaýshysynyń bul qylyǵyna keshirim jasap, jumysynda qaldyrǵan eken.

— Keshirdim, kóńilińe alma, on jyl kóńilimdegideı adal eńbek ettiń, sol úshin keshirdim, — degen eken.

---