InfoHub Logo

Jýrnalısıka qoǵammen birge ómir súrip, qoǵammen birge tynystaıdy. Qoǵam tirliginiń tamyry qıylsa, jýrnalısıka da bitip tynady. 
N. Mıhalkovskıı

Búginde  jýrnalısik qyzmettiń bostandyǵy eń mańyzdy problemalardyń biri. Táýelsiz eldegi baspasóz bostandyǵy keshegi keńestik baspasóz bostandyǵynan  ózgeshe. Sonda da baspasóz bostandyǵynyń áleýmettik-tarıhı, ekonomıkalyq jáne zańdyq qyrlary áli de zerttelýde.  Sebebi jýrnalısıka qyzmeti bostandyǵynyń problemalary az emes. Olardy sheshý búgingi kúnniń mindeti.

Qazaqstannyń táýelsizdik alýymen birge qazaq jýrnalısıkasy da álemdik jýrnalısıkamen ashyq baılanysqa shyǵa bastady. Men osy maqalada qazaq jýrnalısıkasynyń qanshalyqty tórtinshi bılik bola alatynyn qarastyrǵym keledi.

Internet, kompúterlik tehnologıa damyǵan saıyn «ındýstrıalandyrýdan keıingi kezeń» degen anyqtama eskirip, naǵyz aqparattyq-tehnologıalyq ǵasyr týdy. Jýrnalıser úshin óz isin jańalyqtar men reportajdardyń mátindik mazmunyn daıyndaýmen ǵana shektelmeı ony óńdeý, taratý sekildi túrli amaldaryn ıgerý de mańyzdy bolyp tur. Batys jýrnalısıkasynda bul úrdis áldeqashan jolǵa qoıylyp, «mýltımedıa jýrnalıs» degen uǵym qalyptasyp qoıǵan. Bizdiń jýrnalıser ázirshe tek mátin jazady. Sondaı-aq alatyn aılyqtaryna da keri áserin beredi. Bostandyq degen jýrnalıs bilgenin isteý, oıyna ne kelse sony jazý emes. Bostandyq degen halyqqa bar shyndyqty tolyqtaı jetkizý, ashylǵan aqıqatty tike jetkizý. Jýrnalısıka úshin aqparat qabyldaýshy qaýym qashan da aldyńǵy orynda. BAQ taǵdyryn sheshetin de sol - halyq. Olar ári baqylaýshy da bola alady. Paıdasyz jáne kóńilge qonymsyz materıaldar jarıalaıtyn gazetti eshkim satyp almaıdy. Tipti bankrotqa  ushyrap, jabylyp qalady.

Jýrnalısiń taǵy bir qasıeti – onyń saıası-áleýmettik qyzmetine, dúnıege degen kózqarasyna, pozısıasyna baılanysty. Bul – jan-jaqty bilimdilik pen saıası-azamattyq turǵydan ósý, kemshilikterge tózbeý, óz ómirin halyq isi úshin arnaýǵa kelip tireledi. Árbir jýrnalıs óz eliniń shyn patrıoty bolýymen birge, sol memlekettegi jáne jer júzindegi oqıǵa-qubylystarǵa sergektikpen qarap, jedel jarıalap otyrýy mindet. Jýrnalıs óz isine adal berilgen maman bolýy tıis.

Jýrnalısiń óz qyzmetin jemisti atqarýy úshin ıntellektýaldyq, psıhologıalyq, tvorchestvolyq qabiletintolyq paıdalanyp, sonymen birge tabandy, ádil, batyl qasıetimen de tanylýy tıis. Al aqyl oı, erýdısıa birinshi orynda turýy kerek. Sondaı-aq jýrnalısik jeke bas mádenıeti kóp nárseni ańǵarady. Ásirese, jýrnalıs máseleni tereń bilýshiligi asa qajet. Onsyz jýrnalısik tabysy jumys isteý eki talaı. Ómirde jýrnalıs ártúrli jaǵdaıda kezdesýi múmkin. Sonyń bárinde jan-jaqty habardarlyq bilimdilik bolmasa keı nárseni anyq qanyǵyna jetý, aq qarasyn ashý ońaı emes. Oqıǵa, faktige jeńil jelpi qaramaı, onyń túpki mánine, sebep saldaryna nazar aıdarý kerek. Ol úshin sol salaǵa arnaı mamandarmen keńesý arqyla emes, jańa málimetterdi salystyryp qaraý jón. Bári anyq bolǵanda ǵana jýrnalıs maqala jazý kerek. Bul oraıda jaqsa daıyndyq, jańa máselelerdi tez ańǵarý, problemany baıqaı bilý shart. Sóıtip ashyq túrde óz kóz qarasyńdy bildirgen jón. Sondaı-aq jýrnalıs árqashan óz bilimine teorıalyq turǵydan tolyqtyryp, praktıkalyq turǵydan izdenip eńbek etip bilgen durys. Jýrnalıs bolý úshin rýhanı jáne ómirlik daıyndyqtar bolýy kerek. Ózińdi jýrnalısik mamandyqqa arnap tańdaǵanan keıin sol jolda aıanbaı qyzmet etý lazym. Ol prınspti túrde, qaısarlyqpen buqaralyq aqparat quraldary aldynǵa óziniń mindetin boryshyn bar kúsh qaıratyn salyp oryndaıtyn maman. Bul rette jýrnalıs óziniń ustamdy minezimen, qıyndyqqa qarsy turatyn kúreskerligimen, ınısıatıva tanytqyshtyǵymen, tez arada sheshimder jasaı bilýimen erekshelenedi. Ol qaı iste bolsyn nátıjege jetýge tyrysýy kerek.

Jaıyrova Nurıla, Turan ýnıversıteti, 2 kýrs

---