InfoHub Logo

Burynǵy zamanda bir han halqyn jınap, jarlyq shashady:

         — Menin jasym bolsa ulǵaıdy, tórimnen kórim jýyq, meniń ornyma han saılap   alyńdar, – deıdi.

         — Taqsyr, han ólse, hannyń balasy han bolady, balasyz emessiz ǵoı, balańyz han   bolady, – deıdi.

         — Al, endeshe, balam búginnen bastap han bolady, soǵan baǵynasyńdar, – deıdi han. Balanyń áke-sheshesi ólip, arýlap qoıady. Bala birneshe jyl han bolyp turǵan soń halqyna aıtady:

         — Erjettim endi úılengim keledi, – deıdi. El:

         — Taqsyr, úılenińiz, – deıdi.

         — Endeshe, qol astymdaǵy qyzdardy tegis jınańdar, – deıdi han. Halyq tarap, qyzdaryn jaqsy kıindirip aldyna alyp keledi. Han munaranyń basyna shyǵyp, jıylǵan qyzdarǵa aıqaılaıdy:

         — Men senderdiń bárińdi almaımyn, bireýińdi ǵana alamyn, ne jurttan asqan aqyldyńdy alamyn, ne jurttan asqan sulýyńdy alamyn, – deıdi. — Ol úshin aıtatyn úsh aýyz jumbaǵym bar, sony sheshkenińdi alamyn.

         Birinshi — kúnniń batysy men shyǵysynyń arasy qansha jer, sony tabyńdar;

          Ekinshi — jer men kóktiń arasy qansha, sony tabyńdar. Úshinshi — ótirik pen shynnyń arasy qansha, sony tabyńdar, – deıdi. Ol úshin bes táýlik merzim beredi. Sonymen qyzdar bet-betimen ketip taraıdy. Úlken-kishi bul jumbaqty sheshe almaıdy. Kúnderde bir kún bir qyz qoı baǵyp júrgen shalǵa kezdesedi. Merzim bitedi. Qoıshy bir baıdyń malaıy eken. Shal qońyr tony ómirinde ústinen túspegen, qońyr ógizden basqaǵa minbegen qoıshy eken. Qyz mán-jaıdy shalǵa aıtady. Shal aıtady:

         — Bilmedim, shyraǵym. Meniń úıde on úsh jasar qyzym bar edi, bilse sol biledi, – deıdi. Qyz úıin suraıdy.

         — Anaý   tóbeniń   astynda   bir aýyl otyr, sonyń shetinde bir jerin altyn shapqan, bir jerin kúmis shapqan úı bar, sol bizdiki, – deıdi. Qyz izdep aýyl shetindegi bir kedeı úıine kez bolady. İshinen «osy shyǵar» dep oılaıdy. Jas qyz keste tigip otyr eken. Sharýa jaıyn soǵan túsindiredi. Qoıshynyń qyzy aıtpaıdy. Qyz aıtpaǵan soń hanǵa keledi. Biraq qoıshy qyzy kıinip, artynan qalmaı birge júredi. Kelse, han qyryq ýázirimen daıyndalyp, munarasynyń basyna shyǵyp tur eken. Baıaǵy qyzdardyń bári jınalady. Jańaǵy qoıshynyń jas qyzy solardyń shetine kelip otyrady. Han aıqaılap:

         — Meniń jumbaǵymdy taptyńdar ma? – deıdi. Jınalǵan qyzadardyń birde-birinde ún bolmaıdy. Han taǵynan túsip, jeke-jeke shuqyp, suraı bastaıdy. Bári de: «joq, joq»,— deıdi. Eń sońynda álgi qoıshynyń jas qyzynan suraıdy. Qyz buryn kelmegendigin aıtady. Jumbaqty han qyzǵa qaıtadan aıtyp beredi. Qyz hannyń birinshi jumbaǵyna:

         — Kúnniń batýy men shyǵýynyń arasy bir-aq kúnshilik jer. Erteńgisin shyǵady, sol kúni   batady, – deıdi. Ekinshi jumbaǵyn aıtqanda:

         — Taqsyr, jer men kóktiń arasy astyńǵy kirpik pen ústińgi kirpiktiń arasyndaı-aq, – deıdi,— sebebi: tómen qarasam jer kórinedi, joǵary qarasam aspan kórinedi. Solaı emes pe? – deıdi qyz. Úshinshi jumbaǵyna:

         — Taqsyr, ótirik pen shynnyń arasy bes eli, sebebi, qulaq esitedi, onyń estigeni ótirik. Kóz kóredi, onyń kórgeni shyn, ekeýiniń arasy bes-aq eli, – deıdi.

         Han jıylǵan   qyzdardy taratyp, ýázirin shaqyryp:

         — Myna qoıshynyń qyzyn kút, on bes kúnnen keıin úılenemin, – deıdi. Osy merzimnen keıin neke toıyn jasap, ekeýi qosylady. Han:

         — Menen basqaǵa syr aıtpa, eger osy aıtqanymdy istemeseń qansha ul, qyzyń bolsa da tastaımyn, – deıdi. Ekeýiniń qanshama uly, qyzy bolady. Han bir kúni úıinde jatyp erigedi. «Han erikse, halyq oıynshyq bolady» – degen ǵoı. Han 40 ýázirin shaqyryp alyp:

         — Eı, senderdiń qyzyqtaryńdy men de kóreıin, sender meniń qyzyǵymdy kórdińder ǵoı! – deıdi. Qyryq ýázir:

         — E, taqsyr, kórińiz, – deıdi. Olarǵa han bir jumbaq aıtady. Bir aı merzim beredi, sheshpeseńder bastaryńdy alamyn, – deıdi. Han:

         — Ótirik pen shynnyń arasy nede, sony tabyńdar? – deıdi. Ýázirlerdiń eshqaısysy taba almaıdy. Merzimi bitip, ýázirler qaıta jınalady. Bas ýázir suramaǵan jan qalmaǵan soń hanymnan baryp suraıdy. Jumbaǵyn aıtsa, hanym biletin bolyp shyǵady. Biraq ol hanmen bolǵan sertin aıtady. Bas ýázir shyǵyp bara jatyp:

         — 40 ýázirdiń qany seniń moınyńa, – deıdi. Hanym oılanyp qaıta shaqyryp alady. «Qoı, 40-ýázirdiń qanyn moınyma júktegenshe, aıtaıyn, azar bolsa han meni talaq etip tastar», – dep, oǵan sheshýin aıtady:

         — Ótirik pen shynnyń arasy qyzyl tilde. Nege deseń, daýdan da, jaýdan da aıyratyn til, ótirik pen shyndy da aıtatyn til, osylaı dep hanǵa aıtarsyń, – deıdi hanym. Bas ýázir hannyń aıtqan jumbaǵynyń sheshýin tabady. Biraq «munyń sheshimin kim tapty» dep suraǵanda, bas ýázir:

         — Seniń áıeliń aıtty, – deıdi. Han áıelin shaqyryp suraıdy. Áıeli aıtqandyǵyn moıyndaıdy. Han áıelin tastamaq bolady. Sonda áıeli «Qolymnan sońǵy ret bir dám tatyńyz», – dep hanǵa tamaq beredi. Mundaı tátti, ári dámdi tamaqty han ómiri ishpegen eken. Mas bolyp áıeline:

         — Aıtqanym aıtqan, tastadym, talaq, – deıdi.

         — Toqta, ulym bar, qyzym bar, tilegim bar, – deıdi áıeli. Han:

         — Bárin de al, tek astymdaǵy taǵymdy, ústimizdegi úıimdi qaldyrsań bolady, – dep, uıyqtap ketedi. Áıel 40 ýázirdi shaqyryp alyp:

         — Úıinen, qora-jaıynan, taǵynan basqasyn túgelimen ózge jaqqa kóshirińder, – deıdi. Tórt kúnde osynyń bári oryndalady. Besinshi kúni uıyqtap jatqan handy da kóshirip, aparyp tastaıdy. Han oıanyp áıeline:

         — Talaqsyń degenim esińde me? – deıdi. Áıel:

         — Qalaǵanyńdy al degeniń esińde me, halyqty aldym, qazynańdy aldym, ózińdi aldym, qorań men taǵyńdy qaldyrdym, – deıdi. Han qarasa bári ras. Qaıtadan toı jasap, han áıeline ekinshi ret qosylǵan eken...

---